Onze Taal. Jaargang 80

[p. 303]

‘Niet analyseren, gewoon doen!’
Benny, de Ierse polyglot, leert ‘veel goed’ Nederlands
Femke Hovinga

Benny de polyglot is als voltijds talenleerder een fenomeen op internet. Duizenden mensen volgen hem daar om te zien welke taal hij zich nu weer in drie maanden aan het eigen maken is. Deze zomer was hij een tijdje in Amsterdam om even het Nederlands onder de knie te krijgen. Hoe is het hem vergaan?

Foto: Femke Hovinga

‘Goedemiddag’, klinkt het als Benny Lewis de kamer binnenloopt. Wie even niet oplet, zou bij deze begroeting nog denken dat deze twintiger een Nederlander is. Maar niets is minder waar: Lewis is een Ier, kwam pas vijf weken geleden aan in Nederland en begon toen met het leren van onze taal. Het is al de achtste taal die deze polyglot zich eigen maakt, na onder meer Esperanto, Italiaans en Portugees. Dit alles doet Lewis als zijn voltijdbaan: hij noemt zichzelf een ‘taalhacker’, en beweert iedere taal binnen drie maanden te kunnen beheersen. Hierover houdt hij een drukbezocht weblog bij: www.fluentin3months.com. Door op deze website boeken voor ‘taalhackers’ te verkopen verdient hij genoeg om geen andere baan te hoeven zoeken.

Het interview vindt plaats in het ‘Dunglish’, een combinatie van Nederlands en Engels. Antwoorden van enkele zinnen geeft Lewis in zijn Oost-Europees klinkende Nederlands, langere antwoorden in het Engels. Voor het gemak is het interview in het Nederlands opgeschreven.

Je studeerde voor technisch ingenieur, nogal iets anders dan voltijds ‘taalhacker’.

‘Inderdaad. Mijn passie voor talen begon in 2003. Ik woonde al een half jaar in Spanje voor mijn studie, maar sprak amper Spaans. Ik stelde mezelf voor de uitdaging: een maand lang geen woord Engels spreken. Ik kende op dat moment misschien tien Spaanse woorden, dus de discussies waren in het begin eenzijdig.’

‘Voor ik aan de uitdaging begon, dacht ik dat ik geen enkel talent had voor taal, op school was ik er nooit goed in. Maar ik ging ervoor en na zes maanden sprak ik goed Spaans. Ik had de smaak te pakken: ik ging vervolgens naar Italië en daarna naar Frankrijk.’

■ Hakkelen en klooien

Sindsdien beweer je iedere taal in drie maanden te kunnen leren. Is dat niet wat kort?

‘Het is geen magische formule, het is gewoon wat voor mij werkt. Drie maanden is genoeg tijd om te wennen aan een land, wat vrienden te maken, de taal te leren. En het moet natuurlijk wel een uitdaging blijven; het is moeilijk, maar het geeft voldoening als het lukt.’

‘Mijn truc is: vooral niet overanalyseren. Als je gaat nadenken, ga je twijfelen, ga je hakkelen en klooien. Ik loop het liefst gewoon op onbekenden af om te oefenen. Dan probeer ik niet na te denken over wat ik niet kan en hoe stom ik klink, maar gewoon over het gesprek dat ik ga voeren.’

[p. 304]

Het Nederlands leer je nu zelfs in twee maanden - een maand minder dan je normaal gesproken neemt voor een nieuwe taal. Is het Nederlands zo makkelijk?

‘Makkelijk niet, nee. Maar het komt met name doordat ik mezelf het doel heb gesteld binnen negen maanden vier talen te leren en het Nederlands paste daar mooi in. Ook spreek ik al Duits, wat een goede basis is voor het Nederlands.’

‘Ik heb een hekel aan mensen die strooien met feiten als “Nederlands is de vijfde moeilijkste taal ter wereld”. Dat helpt niet, en het is subjectief. Het gaat allemaal over de context. Taalkundigen kunnen vast objectief vaststellen waarom de ene taal vlotter geleerd kan worden dan de andere, maar het gaat uiteindelijk om de passie die je voor een taal hebt. Vergelijk het met geliefden die de taal van hun wederhelft leren, of mangaliefhebbers die hun strips in het Japans willen begrijpen.’

Waar komt jouw passie vandaan?

‘Ik wil graag met mensen communiceren. Dat doe ik door te acteren: ik beeld me een personage in wanneer ik spreek. Als ik Frans aan het praten ben, ben ik een arrogante fransoos met een stokbrood. Als ik Spaans praat, word ik een echte señor.’

En wat word je als je Nederlands spreekt?

‘In het Nederlands ben ik een echte kaas liefhebbende, eerlijke vent, haha. Ik probeer me altijd in te leven in de cultuur. Om Nederlands te leren probeer ik zo creatief mogelijk te zijn. In Amsterdam was er een speeddatesessie, een ideale manier om met veel mensen te praten. Ik ben wel single, maar was niet specifiek op zoek. Ik zag het als een goedkope manier om vijftien keer vijf minuten te praten met mensen. Dertig euro en een hele middag plezier. Het mooiste was nog wel dat sommige meisjes zó onder de indruk waren dat ze nog op date wilden ook!’

En wilde je ook mee?

‘Ja, maar in de Nederlandse cultuur zit ieders agenda altijd vol, dus ook bij die meisjes. De mentaliteit van Nederlanders vind ik soms wel lastig; het lijkt soms of ze niets willen, ze zijn altijd druk met van alles behalve met mij. Zo was ik op een feest in Amsterdam, waar een internationale groep en een Nederlandse groep was. Je zag precies wie bij welke groep hoorde: de kamer was verdeeld in twee helften. Ik vond het heel typisch Nederlands, in veel andere landen zou het beter mengen. De Nederlanders waren vooral druk met elkaar aan het praten over plannen en bestaande vrienden, de andere groep stond er juist voor open om kennis te maken met nieuwe mensen.’

‘In het Nederlands gebruik ik een Franse en Spaanse r, maar nooit mijn Engelse r.’

Illustratie: Hein de Kort

■ Openminded

Hoe reageren Nederlanders op je pogingen de taal te leren?

‘Mijn taalbeheersing is op dit moment verre van perfect, maar ik doe mijn best. Nederlanders waarderen dat. Iedereen is hier ook altijd aardig tegen me, maar ik zie ook dat mensen onder die oppervlakte wel erg stug en georganiseerd zijn. De meeste Nederlanders vinden me wel eventjes interessant, maar lopen zo weer weg als het gesprek langer dan vijf minuten duurt.’

‘Nederlanders zijn enorm openminded. Een consequentie hiervan is dat ze iedereen zó vrij laten om z'n eigen ding te doen dat ze naar niemand meer omkijken. Dit geldt zeker voor de groepen buitenlanders in Amsterdam; die hebben vaak amper contact met de bevolking. Zonde, vind ik.’

Geven de Nederlanders je wel de kans om te oefenen, zonder Engels te spreken?

‘Ik verbied mezelf Engels te spreken. Doordat ik in het Nederlands durf te spreken, spreekt ook niemand me aan in het Engels. En dat terwijl ik daar door iedereen voor was gewaarschuwd. Misschien komt dat ook doordat ik geen Engels accent heb en mensen dan niet weten waar ik vandaan kom. Mijn accent klinkt eerder als een Oost-Europese tongval. Ik probeer na te denken over hoe woorden in het Nederlands klinken, en welke klank daar het best bij in de buurt komt. Zo gebruik ik in het Nederlands een Franse en Spaanse r, maar laat ik mijn Engelse r altijd achterwege.’

Hoe ziet een dag ‘Benny leert Nederlands’ eruit?

‘Toen ik naar Nederland kwam, heb ik in het vliegtuig een boekje gelezen met de basiszinnetjes en -woorden. Daarbij focuste ik me op de uitspraak. Grammatica hoort voor mij bij het perfectioneren van een taal, niet bij de basis. Het is pas leuk als je begrijpt waarom bepaal-

[p. 305]

de zinsconstructies of vervoegingen worden gebruikt - dan leer je ze ook te herkennen in een andere context. Die grammaticale basiskennis is als het ware de versiering van het gebouw “taal”. De eerste weken leer ik een “lightversie” van het Nederlands, daarna ga ik het verder uitbouwen. Ik leer door met mensen te praten, te luisteren en mijn ogen open te houden.’

‘Mijn techniek is “spaced repetition”; ik leer vocabulaire en gebruik het daarna zo veel mogelijk. Ik ontwijk grammatica niet, maar het is niet mijn basis.’

■ Boterhammetje

Wat vind je het meest bijzondere aan de Nederlandse taal?

‘Ik vind het bizar hoe het Nederlands op het Engels lijkt, maar toch ook op het Duits.’

‘Voorbeelden van hoe het overeenkomt met het Engels zijn hoe sommige chique accenten een Engelse r gebruiken en hoe het woord de hetzelfde wordt uitgesproken als the. Ook woorden als open en consistent zijn hetzelfde, al worden deze anders uitgesproken.’

‘Met een beetje inbeeldingsvermogen maak je van een Nederlands woord ook snel een Engels woord: verwissel v's en f'en, verwijder dubbele klinkers en zet hier en daar een e op het eind. Dan wordt maak in het Engels make.’

Krijg je veel commentaar?

‘Ik heb altijd discussies met taalkundigen. Zij zeggen dat ik mensen irriteer omdat mijn methode onoverzichtelijk is - niet geschikt voor iedereen. Ik ben het niet met ze eens: als je een taal wilt leren spreken, is het laatste wat je moet doen een boek lezen. Waarschijnlijk zullen strenge schoolmeesters het met me oneens zijn, maar het belangrijkste is dat je de taal gewoon gaat spreken.’

‘Je zult mij geen “dode” taal zoals Latijn of Oudgrieks zien leren. Ieder z'n ding, maar iets wat alleen academisch nut heeft, is niet interessant voor mij. Mijn motief is anders dan dat van wetenschappers: ik zie iets niet als een taal, maar als een middel om iets te bereiken, in dit geval een communicatiemiddel om contact te leggen met locals.’

Wat zijn de struikelblokken die je tegenkomt?

‘Soms zijn dialecten wel lastig te begrijpen, net zoals lange woorden als meervoudigepersoonlijkheidsstoornis, haha. Soms is ook het gebruik van de, het en een lastig. En de obsessie die Nederlanders hebben met verkleinwoordjes is echt frappant. Alles wordt kleiner gemaakt: rok wordt rokje, en je eet een “boterhammetje”. Ten slotte is de woordvolgorde anders dan in veel andere talen, dus is het nog weleens stoeien met de opbouw.’

‘Wat verder moeilijk kan zijn, is het Nederlandse zitten, liggen en staan. Mijn sleutels “zitten” in mijn zak, maar ze “liggen” op tafel.’

‘Mijn techniek is “spaced repetition”; ik leer vocabulaire en gebruik het daarna zo veel mogelijk. Grammatica is niet mijn basis.’

■ Haantjescompetitie

Kan iedereen doen wat jij doet, zo snel een taal leren?

‘Ik krijg veel mails van mensen. Sommigen schrijven dan dingen als “Ik ben gewoon niet zo spontaan als jij” of “Ik wil graag eerst een basis hebben.” Maar het is maar wat je er zelf van maakt: je moet die angst durven te overwinnen. Ik was erg verlegen op school, en tot ik ging reizen had ik amper vrienden. Toen ik met anderen wilde praten, moest ik wel uit mijn schulp komen.’

‘Het geheim is: denk er niet bij na. Een belangrijk deel van mijn capaciteiten heeft te maken met het feit dat ik nooit twijfel. Ik zeg nooit “eh”, ik aarzel nooit en val nooit stil. Als ik iets niet weet, praat ik er gewoon omheen. Of ik gebruik het werkwoord doen: ik ga nog even “iets” op de computer “doen”. Zo komt het net over alsof ik alles weet en vloeiend spreek. Het tegendeel is waar - ik kijk naar de context en gebruik mijn acteertalenten om anderen te overtuigen.’

‘Iedereen kan doen wat ik doe. Het is een kwestie van stappen zetten, niet van een bepaald zeldzaam gen GNO₂₃ of iets dergelijks - dat heb ik ook niet.’

Ben je nooit bang om ‘domme’ fouten te maken?

‘Als ik leer, wil ik graag gecorrigeerd worden. Maar niet bij iedere zin. Laatst raakte ik in gesprek met een leraar Nederlands, die me maar bleef verbeteren, bij elke letter. Dat was te veel.’

‘Veel mensen zien taal leren als iets zwart-wits. Je doet het of goed, of fout. Maar dat is niet zo: je kunt rustig oefenen, het is vooral belangrijk zo veel mogelijk fouten te maken. Perfecte mensen zijn saai. Op YouTube staat een hele reeks polyglotten, die braaf opdreunen wat ze doen - en dat dan in vijftien verschillende talen. Het is een haantjescompetitie, “zie mij eens goed bezig zijn”.’

Er zijn zes- tot zevenduizend talen in de wereld. Je bent dus nog wel even bezig.

‘Die ga ik zeker niet allemaal leren! Ik wil alleen naar landen waarvan ik de cultuur ook interessant vind. Mijn volgende missie is Turks, en Amerikaanse Gebarentaal, misschien word ik daar opeens wel helemaal verliefd op. En waar ik me uiteindelijk ga settelen? Geen idee. Ik denk dat ik de komende drie jaar nog rondreis en daarna ergens ga wonen. Misschien wel weer in Spanje; dat was een erg mooi land. Wel zou ik dan zes maanden per jaar op reis willen, zodat ik niet helemaal vastzit aan een bepaalde plek. Een soort basis om vanuit te leven.’

‘Ik weet, elke dag iets in taal doen’

Hieronder een fragment uit het Nederlands dat Benny sprak na vijf weken in ons land. Zoals hij zelf al zegt, is zijn taalbeheersing op het moment van het interview ‘verre van perfect’, maar hij relativeert ook: ‘Als je alleen een opname zou horen van hoe ik Nederlands spreek, is dat verschrikkelijk. Als je het beeld en de lichaamstaal erbij ziet, wordt het opeens stukken beter.’

‘Er is ook een probleem dat de taal, hoe zal ik zeggen, als je samenvoegen, is moeilijk om combineren. Toen ik Italiaans begonnen heb, na twee maanden kon ik niet meer Spaans spreken. Toen heb ik in hostel gewerkt. Heb zo veel met Spanjaarden gesproken. Nu ik weet, elke dag iets in taal doen. Niet hoef te spreken, maar ik schrijf met de chat of ik lees in de talen. Ik heb echt met mensen gesproken over vele dingen. Ze zeggen: “Wow je Nederlands is veel goed.” Heel aardig, maar dan na vijf minuten ze gaan.’