Onze Taal. Jaargang 80

[p. 245]

Guus Middag
Zong
Hup daar is Willem!

Waarom zingt Eva de Roovere ‘Jij is lastig’ en ‘fantastig’? En de jongens van Opgezwolle ‘proef die woofer’? En hoe komt het dat dit zo bijzonder klinkt? In zijn rubriek ‘Zong’ staat Guus Middag stil bij de taal en de poëzie die te horen is in allerlei Nederlandstalige liedjes, oud en nieuw.

Er lopen in Nederland veel mensen rond die bij het horen van de woorden ‘Hup daar is Willem’ meteen opveren en met een brede grijns beginnen te zingen: ‘met de waterpomptang!’ En daar voegen ze dan ongevraagd en met een even brede grijns aan toe: ‘de nijptang of de combinatietang!’ Bij dat laatste woord zullen ze de a van combinatie- heel hoog, op het snerpende af, laten klinken. En de t die erop volgt, zal klinken als een s: ‘combi-nááá-sie-tang!’

De gemiddelde leeftijd van de meezingers zal boven de vijftig liggen. Vanaf 1968 begonnen veel Nederlandse, en ook Vlaamse, kinderen kennis te maken met de dierenfiguren van het tv-programma De Fabeltjeskrant. In De Fabeltjeskrant viel elke dag te lezen wat er zoal was voorgevallen in het Grote Dierenbos in Fabeltjesland. ‘Want daarin staat precies vermeld / hoe het met de dieren is gesteld’, aldus de uil die elke dag voorlas wat er in De Fabeltjeskrant stond. Tot de bewoners van het Grote Dierenbos behoorden ook twee broers, Ed en Willem Bever, die, overeenkomstig het karakter van het nijver dammen en burchten bouwende oeverdier, niets liever deden dan zagen, timmeren, sleutelen, passen en meten. De broers leken erg op elkaar, maar voor de geoefende kijkbuiskinderen was er een duidelijk verschil. Ed was de ernstige, hij had doorgeleerd voor boekhouder; hij was herkenbaar aan zijn zwarte schort. Willem, met het witte schort, had alleen ‘de technische beverschool’ doorlopen; hij was de nijvere klusser.

■ Kluslied

De Fabeltjeskrant, en de gebroeders Bever, werden algauw populair, en niet alleen onder kinderen. Het was niet zo vreemd dat iemand bedacht dat daar weleens muziek in zou kunnen zitten. In 1970 bestormden Ed en Willem Bever de hitparade met hun ‘Stoomlied’, een in brede kring volop meegezongen ode aan het wonder van de stoommachine en de vele nuttige toepassingen ervan, met de gouden refreinregel ‘Als mijn manometer goed staat, / weet ik wel dat alles goed gaat.’ Hiermee was het genre van het kluslied geboren, en blijkbaar voorzag het in een grote behoefte. Een jaar later, in 1971, was daar het lied over de waterpomptang, en opnieuw was het een groot succes. Er ging iets vertederends en gemoedelijks uit van het gescharrel en gerommel in de werkplaats. De romantiek van houtkrul en schietlood. Het geruststellende geredder van hameren en zagen in een gebroederlijke samenwerking. In ieder mens schuilt een bever - dat moet wel het geheim van het succes zijn. Met de gebroeders Bever was die universele beverziel geraakt. Vergelijk ook de populariteit van latere geestverwanten als Bob de Bouwer, Buurman en Buurman en Bertus Staigerpaip, met het naar hem vernoemde genre van de specierock. Ik citeer uit Staigerpaips lijflied ‘De jongens van den bouw’: ‘Ik metsel en ik stuc, ik timmer en smeer, / ik ga de hele dag flink tekeer.’

In het gemiddelde klus- en steigerlied komen altijd een paar vaktermen voor, want dat zorgt voor sfeer en couleur locale. Zo ook in het lied van de gebroeders Bever: waterpomptang, nijptang, combinatietang, kotteren. Kotteren is het uitboren van gaten. Onze Willem doet niets liever dan dat: ‘Je hoeft het maar te vragen, / dan staat-ie al te zagen, / te kotteren en te boren, / de gaatjes in je oren.’ Dit betekent niet dat Willem het prikken van gaatjes in je oren (t.b.v. oorbellen) als bijverdienste heeft. In deze zin is ‘de gaatjes in je oren’ wat taalkundigen een ‘resultatieve constructie’ noemen: Willem zaagt, kottert en boort zó graag en zó gedreven en maakt daarbij zó driftig kabaal dat je er bijkans gaatjes van in je trommelvliezen krijgt.

■ Rotterdams

Naast de charme van de vaktermen is er in dit lied de charme van de gewone werkmanstaal. De gebroeders Bever spreken een beetje Bargoens. Ed over zijn broer: ‘Zit er iemand in de dalles, / roep Willem, hij ken alles (...) Als je maar kikt, / 't is Willem die het flikt.’ En dan komt er ook nog een lekker onvervalst Rotterdams accent bij (uit de mond van Frans van Dusschoten en Ger Smit), want Rotterdam is de stad van de harde werkers. Geen woorden maar daden.

Niemand leeft zo, maar wie zou het eigenlijk niet willen? In de zingende beverbroers is een algemeen gekoesterde droom van flinkheid en nijverheid tot leven gekomen. De handen uit de mouwen en zingend aan de slag. Het arbeidersparadijs. Geen seks, geen verleiding, geen zondeval. Het is niet vreemd dat we aan het eind van het lied Ed over zijn broer Willem horen zeggen: ‘Een goeie vakman tot en met, / plichtsgetrouw tot in zijn bed.’ Willem kan de slaap vaak niet vatten, omdat hij alweer ligt te piekeren over de klus van de volgende dag. Willem ligt niet met een beverinnetje in bed, Willem heeft wel wat beters te doen: ‘Daar ligt-ie starend naar het behang, / met naast zijn hoofd zijn waterpomptang.’