Onze Taal. Jaargang 80

[p. 191]

Frank Jansen
Niet hier... daar zitten Nederlanders!
Eigen volk en eigen taal op vakantie

Uit onderzoek blijkt dat nogal wat Nederlanders op vakantie liever niet te veel landgenoten tegenkomen. Waarom is dat? Heeft het te maken met ons gedrag? Of vooral met ons táálgedrag?

Illustratie: Hein de Kort

Herkent u dit? U zit gezellig met anderen op een terrasje in een buitenland. Er komt een stel aan. De man heeft een tafeltje gevonden en wil neerploffen. Zijn vrouw sist: ‘Niet hier... daar zitten Nederlanders!’ Of sist u misschien zélf zo?

Uit een enquête van de Nederlandse Taalunie bleek vorig jaar dat de helft van de Nederlanders op vakantie het liefst zo weinig mogelijk Nederlands hoort. Wat stoort ons zo aan ons? Speelt de taal daarbij een rol? Een boeketje betwistbare generaliseringen, geplukt uit opinies op discussiefora en gesprekken.

■ Afritsbroek

Het kost ons weinig moeite om in het buitenland de andere Nederlanders eruit te pikken. Dat komt allereerst door hun uiterlijk. Nederlanders nemen veel ruimte in. Ze zijn vaak lang en dik en hebben daar zelf geen problemen mee. Maar de lokale bevolking weet niet waar ze moeten kijken, vooral bij goed weer. Want dan blijft er ook nog eens veel van onze grote lijven onbedekt.

Is het weer wat minder, dan kleedt de Nederlander zich sportief, dat wil zeggen in zeilkledij: korte, hoogsluitende regenjassen in twee of drie primaire kleuren met de naam van de fabrikant op de achterkant. Praktisch nut gaat voor decorum. Een rugzakje gaat ook de schouwburg in. Maar het pronkstuk is toch wel de afritsbroek. Korte broek en lange broek in één. En dat rare horizontale ribbeltje? Ach, dat valt niet zo op door de vele buitenmodel opgestikte zakken, die bedoeld zijn voor machetes, hakbijlen en andere voor de Dordogne onontbeerlijke attributen.

■ Luidruchtig

Laten we het oog verruilen voor het oor. Want hoe klinken Nederlanders? Nederlanders maken lawaai. Of het nu komt door die grote lijven of iets anders, maar hun stemmen klinken hard. Ze dempen het volume niet als de omstandigheden dat vereisen en barsten uit in collectief gezang wanneer ze daar maar zin in hebben. Ze zijn trouwens überhaupt aan de mededeelzame kant. Ze vertellen schaamteloos over hun ziektes, liefdesleven en andere onderwerpen uit de privésfeer. In een restaurant praten over je aambeien? Moet kunnen. Dat alles maakt Nederlanders zeer aanwezig, om niet te zeggen opdringerig. Als de sfeer positief is, uit zich dat in contact zoeken, klitten en confidenties. Dergelijke avances afslaan is geen optie.

In discussies komen Nederlanders eerlijk voor hun mening uit, maar ze hebben weinig oog voor het standpunt van de ander. Als iemand een afgezaagde grap vertelt, lachen ze niet alleen niet, maar zeggen ze bovendien dat ze een veel betere weten. Of ze beginnen een riposte met: ‘Dat is natuurlijk onzin.’ Betweters zijn het.

[p. 192]

In commerciële transacties onderhandelen ze brutaal, maar in de eindfase houden ze de hand op de knip. Zuinig zijn ze, op het beknibbelende af en zonder levensvreugde. Denk aan het echtpaar dat net in een stadje aangekomen is en 's avonds ergens wil eten. Alle restaurants langs, met een zuinig mondje alle menu's lezen, discussiëren, vooral over de prijs-kwantiteitverhouding, hoofden schudden en dan teruggaan naar het ANWB-restaurant.

Ten slotte, als Nederlanders iets niet bevalt, zijn ze niet op hun mondje gevallen. Nuances wijken dan snel voor scheldpartijen. Ze kafferen dan ook zelfs het horecapersoneel uit.

Veel Nederlanders denken dat ze de buitenlander al een heel eind tegemoetkomen door in een koeterwaals van eigen fabricaat te spreken.

■ Rooskleurig

Nederlanders denken vaak ten onrechte dat ze de taal van het vakantieland verstaan. Ze knikken ijverig als iemand iets uitlegt maar eigenlijk begrijpen ze er niets van. Velen schatten hun spreekvaardigheid nóg rooskleuriger in, maar dat komt waarschijnlijk doordat ze denken dat ze de buitenlander al een heel eind tegemoetkomen door in een koeterwaals van eigen fabricaat te spreken. Dat dit wangedrag helaas niet tot de vakanties beperkt is, bewijzen de collecties taalblunders in boekjes als I always get my sin en Lass mal sitzen.

Kan het erger? Zeker, er zijn landgenoten die denken dat iedereen eigenlijk Nederlands spreekt, maar stront in de oren heeft. Deze blijven gewoon Nederlands spreken, maar doen dat dan een beetje harder. Echt gebeurd, op een Spaans terras:

- Een glaasje melk alsjeblieft!
- ?
- Een GLAS MELK graag.
- ??
- Een. Glas. Melk.
- ???
- MÉL-LÚK.

Tegen deze achtergrond wordt een andere uitslag van de Taalunie-enquête wat begrijpelijker: meer dan 60% van de Nederlanders maakt het niet uit of ze naar een vakantieland gaan waar ze de taal niet van spreken.

Er is overigens wel een andere kant. Een forse minderheid van 20% geeft aan graag voor alle zekerheid een reisleider, gids of campingbeheerder te hebben die Nederlands spreekt. Het zou me niets verbazen als het werkelijke percentage veel hoger zou liggen omdat men zich hier eigenlijk een beetje voor schaamt.

Daar komt bij dat begrip relatief is. Je begrijpt altijd wel iets, maar je hebt meestal geen flauw idee hoeveel je níét begrepen hebt. Soms word je daar wel mee geconfronteerd. Zoals in een restaurant in Frankrijk, waar een Nederlandse man geen orgaanvlees wilde, en dus koos voor ‘rognons de veau’, want op grond van zijn school-Frans dacht hij dat hij dan wel reepjes kalfsvlees zou krijgen. Maar het bleken kalfsnieren te zijn. Via het woordenboek ontdekte hij naderhand dat een ‘rein’ (‘nier’) een ‘rognon’ wordt zodra je hem in de pan gooit.

Maar vaak is er ook meer dan alleen een béétje onbegrip. Een Nederlander vroeg in Frankrijk de weg. Uit de uitleg van de Fransman meende hij opgemaakt te hebben hoe hij verder moest, maar hij bleef maar ronddolen. Achteraf bleek dat hij de tunnel had gemist - geen wonder, want Fransen spreken dat woord uit als ‘tuunèl’, en dat had hij er in die Franse woordenstroom net even niet uitgehaald.

■ Geheimtaal

Slechts weinigen in het buitenland verstaan Nederlands. Daarom is Nederlands zo handig als geheimtaal. Want hoe groot is nu het risico dat je van al die zeven miljard gespreksgenoten precies iemand treft die Nederlands verstaat? Toch is het wat dat betreft oppassen geblazen. Wie heeft nog nooit in een buitenlandse vertrekhal op het punt gestaan om een medereiziger eens ongecensureerd te bespreken, om net op tijd te ontdekken dat die gewoon je eigen taal sprak?

Soms kan het ook écht pijnlijk worden. Mijn vrouw en ik stonden eens een keer in een buitenland bewonderend te kijken naar Frans Hals' indrukwekkende Familieportret in een landschap, waarop onder meer een parmantige zwarte bediende te zien is. Wij zwegen, net als twee andere bezoekers. Na een tijdje vroeg mijn vrouw zich hardop af: ‘Hoe zou die Hals toch aan zo'n lekker zwartje zijn gekomen?’ Het andere stel keek even naar ons, toen naar elkaar en deed vervolgens twee stappen opzij.

Dat wij in het buitenland denken niet verstaan te worden, is trouwens niet het enige misverstand. Het andere is dat mensen die wij niet verstaan geen aanstootgevende dingen zeggen. Maar zouden al die buitenlanders op die terrasjes werkelijk zo hartstochtelijk discussiëren over het aantal dimensies in de snaartheorie, of over de poëzie van Voltaire? Welnee, die bespreken ons. Ongecensureerd.