Onze Taal. Jaargang 80

[p. 102]

Guus Middag
Zong
Volg me naar later

Waarom zingt Eva de Roovere ‘Jij is lastig’ en ‘fantastig’? En de jongens van Opgezwolle ‘proef die woofer’? En hoe komt het dat dit zo bijzonder klinkt? In zijn rubriek ‘Zong’ staat Guus Middag stil bij de taal en de poëzie die te horen is in allerlei Nederlandstalige liedjes, oud en nieuw.

Het gaat niet zo goed met de kerken. En dus ook niet met de samenzang. Vroeger hoefde je het orgel maar aan te zetten en de hele meute zong mee. Maar nu komt er bijna niemand meer, en de weinigen die nog wel komen, kennen de liederen niet meer, vinden de teksten ouderwets en begrijpen er niet veel meer van. ‘U zij de glorie, opgestane Heer, / U zij de victorie, nu en immermeer.’ Dat soort zinnen.

Wat nu te doen? Dat vroeg ook Tom Mikkers (1969) zich af, algemeen secretaris van de Remonstrantse Broederschap en predikant in Delft. Hij bedacht dat er nieuwe teksten moesten komen, op bekende melodieën. Die nieuwe liederen zouden niet alleen in de kerk gezongen moeten worden. Want er is nu op veel meer plaatsen en bij veel meer gelegenheden behoefte aan stemmigheid, en dus aan samenzang: ook bij ‘huwelijk’, ‘scheiding’, ‘ochtend’ en ‘avond’, ‘oud en nieuw’, ‘uitvaart’, ‘4/5 mei’, ‘naturalisatiedag’ of ‘dierendag’. Mikkers richtte zich tot Coot van Doesburgh (1943), schrijfster van liedteksten voor o.a. Paul de Leeuw en Willeke Alberti, vertaalster en bewerkster van musicals als Mamma Mia! en Man van La Mancha. Honderd bewerkingen maakte zij, verzameld in de bundel Licht. 100 liedjes voor iedereen. Daaruit koos Karin Bloemen er vijftien en die zette ze op een cd, onder dezelfde titel Licht.

■ Cat Stevens

Op de wijs van ‘U zij de glorie’ schreef Van Doesburgh een nieuwe tekst, zonder archaïsmen: ‘Laten we blij zijn, dat het leven wordt geleefd, / dat we in ons land zo vrij zijn, elk zijn kansen heeft.’ Verder koos zij vooral niet-kerkelijke melodieën: oude volksliedjes uit binnen- en buitenland, soms bekend van kampvuur of radio, concertzaal of hitparade. En zo kwam het dat ik op een dag opeens de nog altijd goed in het gehoor liggende melodie van ‘Morning Has Broken’ voorbij hoorde komen, een wereldhit uit 1972 van Cat Stevens, maar dan nu met een Nederlandse tekst, gezongen door Karin Bloemen. Zo begint het: ‘Volg me naar later, volg me naar morgen / over het water, over de zee. / Geef je in vrede, voel je geborgen. / Laat het verleden, kom met me mee.’

Karin Bloemen zingt op haar cd Licht Cat Stevens in de vertaling van Coot van Doesburgh.
Foto: Rob Becker

Het is een algemene oproep tot het zetten van een nieuwe stap: schud de dag van gisteren en vandaag van je af, we gaan nu naar de dag van morgen. Dat is ook ongeveer de strekking van het tweede couplet: ‘Laat het maar komen, laat je maar zweven, / stap in je dromen, volg nu je hart. / Laat alles achter, voel je omgeven. / Maak jezelf zachter, kom naar de start.’ De zinnen lopen goed, het lastige rijmschema leidt niet echt tot rijmdwang, alles klinkt naturel en hedendaags, maar toch wordt er ook in dit tweede couplet niet veel meer meegedeeld dan wat we al gehoord hadden: algemene, positief bedoelde aanbevelingen, van het soort waarmee ontspannings- en ademhalingsoefeningen worden ingeleid.

■ Schotse heuvels

Het lied zou gezongen kunnen worden bij Pasen, Pinksteren en bij een huwelijk, zo adviseert het tekstboekje. Maar het zou net zo goed van toepassing kunnen zijn bij ‘scheiding’, ‘avond’ of ‘uitvaart’. Wat is er met deze nieuwe algemeen toepasbare tekst nu eigenlijk gewonnen, in vergelijking met de moeilijke kerkliederen van vroeger - of met de tekst van het lied van Cat Stevens zelf? Ik had me nog nooit afgevraagd waar dat lied over ging, behalve dan over het aanbreken van een nieuwe dag, beleefd als het aanbreken van de allereerste dag: ‘Morning has broken, like the first morning’. Het vervolg blijkt al even opgewekt en zoetsappig. Er is vreugde om het gefluit van de merel: zo moeten de vogels in het paradijs gefloten hebben. Er is vreugde om de nieuwe regen: zo moet ooit de eerste dauw op het eerste gras hebben gepareld. Prijs de lieflijkheid van alles, wees blij met elke dag - elke dag waarop God weer een nieuwe dag geschapen heeft. ‘Praise with elation, praise every morning / God's recreation of the new day.’

Het is een heel eenvoudig en positief en stichtelijk liedje - en minstens zo toegankelijk als de tekst die Coot van Doesburgh nu op deze deun schreef. Het is nu wel aardig om te weten dat de tekst van deze wereldhit niet van Cat Stevens zelf is. Het is een liedje dat in de jaren zestig van de vorige eeuw al veel te horen was in kindermissen. Het heette toen ‘A Morning Song (For the First Day of Spring)’. De tekst was lang daarvoor geschreven, in de jaren dertig al, door Eleanor Farjeon, ter vervanging van de tekst die de Schotse Mary McDonald rond 1870 schreef, in het Gaelic: een eenvoudig kerstliedje, een welkom voor de pasgeboren zoon van God.

Ook de melodie bestond al lang. We weten er niet meer van dan dat het lied ooit ontleend moet zijn aan een rondtrekkende zanger. Ooit klonk het over de eenzame heuvels van Schotland. Eeuwen later moet het de mensen in de lege kerken, die bij grote gebeurtenissen met de mond vol tanden staan, weer aan het zingen krijgen - met een multipurpose feelgoodtekst waar niemand zich een buil aan kan vallen, bij geboorte en dood, huwelijk of scheiding: ‘Laat het gebeuren, niet meer gevangen. / (...) / Breek alle banden, volg het verlangen.’