Arjen van Veelen
Ingepakt
Joppiecratie
De teksten op verpakkingsmaterialen moeten de consument informeren, maar bovenal moeten ze ons verleiden. Hoe gaat dat in zijn werk?
De oude Grieken kwamen met democratie en zuivelmerk Mona verzon het woord toetje. Toch? Over democratie kun je lezen bij Herodotus. Voor de toetjes moet je naar Mona.nl. Daar staat het verhaal ‘De uitvinding van het woord toetje’.
Toetjes heetten in 1970 nog geen toetjes, staat er, maar ‘nagerecht, toespijs of dessert’. (Prachtig verdwenen woord, dat toespijs. Maar waarom is het toespijs en nagerecht? En niet toegerecht? En is er verschil tussen na- en toespijs? Enfin.)
Het verhaal gaat verder. Volgens Mona werd toetje Nederlands door de televisiereclame uit 1973 met de slagzin ‘Doe eens een Mona Toetje na’. Er ontstond toen ‘een ware toetjesrevolutie’. En dan volgt: ‘Eerlijk gezegd zijn we best trots dat we niet alleen het kant-en-klare toetje hebben uitgevonden, maar zelfs het woord. Zoek maar op in het woordenboek.’
Goed idee. In het Woordenboek der Nederlandsche Taal staat dat een toetje iets is wat ‘toe’ gegeven wordt, in de zin van ‘dessert’ of ‘muzikale toegift’. Het woordenboek geeft voorbeeldzinnen. Zoals: ‘Heden slechts bruine boonen met aardappelen en bokking, zonder soep, en ook geen toetje’. En ook: ‘Zij nam een hap van de crême de vanille... Ineens dacht zij: “Er wordt in het huishouden te veel geld uitgegeven, waarvoor die dure toetjes.”’
Die eerste voorbeeldzin komt uit 1918. Die tweede uit 1926. De eerste Monafabriek werd pas in 1970 geopend. Sorry, Mona. Jullie zijn niet de uitvinder van het woord toetje.
Maar er is troost. Mona is wel de uitvinder van ‘toetjesdemocratie’. Al sinds 1993 kennen de ‘zuivelste verwenners’ het ‘Toetje van de Maand’. Die toetjes zijn het resultaat van ‘de puddingwens van Mona-fans’. En één keer per jaar mag het toetjesvolk naar de stembus voor het ‘Toetje van het Jaar’. Want: ‘Bij Toetje van de Maand heb jij het voor het zeggen.’ In 2010 werden deze verkiezingen gewonnen door de ‘luchtige bokkenpootjespudding’.
Er zijn meer productverkiezingen. Maar niet alle verkiezingen verlopen even democratisch. Het afgelopen najaar maakte Knorr reclame met de ‘Knorr Top-10 van Nederland’. Je zag billboards met teksten als ‘Roombasilicumsaus. Nummer 3 in de Knorr Sauzen Top Tien van Nederland’. ‘Jus met uitjes’ eindigde op nummer 1 en ‘Stroganoffsaus’ op nummer 10. Die Knorr-verkiezingen waren een beetje Noord-Koreaans. De Top-10 was gebaseerd op verkoopcijfers. Het volk mocht zelf geen kandidaten naar voren schuiven. De Top-10 was dus een bestsellerslijst met slechts een democratisch sausje.
Foto: www.maakdesmaak.nl
Bij de chipszakken gaat het er iets Mona-cratischer aan toe. In 2004 had Doritos een actie waarbij het volk een naam mocht verzinnen voor op de chipszak. Weblog GeenStijl mobiliseerde daarop zijn lezers om te stemmen op ‘GeenStijl-chips’. Niet lang na die oproep volgde het bericht: ‘GeenStijl-chips een feit! In tegenstelling tot dat gestem voor het Europees Parlement, is uw vote voor GeenStijl-chips allerminst nutteloos en maatschappelijk irrelevant geweest.’
Dan de Lay's-verkiezingen. Dat waren misschien wel de meest democratische chipsverkiezingen ooit. Het volk mocht niet alleen de naam verzinnen, maar ook de smaak. De drie finalisten zijn: ‘Patatje Joppie’, ‘Nr. 66 Babi Pangang’ en ‘Mango Red Chilli’. Lay's kreeg 216.739 stemmen binnen. Als u dit leest, is de uitslag bekend.
Ik gok op Joppie. Dat zijn chips die smaken naar Joppiesaus, een goudkleurige mayo-variant. Die patatsaus werd een paar jaar geleden bedacht door de uitbaters van Annie's Snackbar in Glanerbrug, Twente. Nu is de saus landelijk bekend. Volgens De Telegraaf bezocht de directeur van Elite Snacks op een dag Annie's Snackbar. Daar proefde hij een heerlijke saus, die op een kartonnen bordje werd aangeprezen als ‘Joppiesaus’. Die naam zou een afgeleide zijn van ‘Jop’. En dat was weer de bijnaam van de snackbarmedewerkster die het sausje verzon.
Als de Joppiechips er komen, heeft het volk echt gewonnen.
Auteursrechtelijk beschermd