Onze Taal. Jaargang 78

[p. 101]

Guus Middag
Zong Mia en Rosa

Waarom zingt Eva de Roovere ‘Jij is lastig’ en ‘fantastig’? En de jongens van Opgezwolle ‘proef die woofer’? En hoe komt het dat dit zo bijzonder klinkt? In zijn rubriek ‘Zong’ staat Guus Middag stil bij de taal en de poëzie die te horen is in allerlei Nederlandstalige liedjes, oud en nieuw.

We weten nog niet precies waar, maar ergens op de lijn Sluis - Wuustwezel - Bergeijk moet hij liggen: de muziekgrens tussen Nederland en Vlaanderen. Sommige Nederlandstalige liedjes en artiesten worden alleen ten noorden van die grens gewaardeerd, andere alleen ten zuiden ervan. En soms is het niet duidelijk waarom. ‘Mia’, van de groep Gorki, is sinds 1992 een klassieker in Vlaanderen, en daar al enkele keren uitgeroepen tot het mooiste lied aller tijden, maar boven de Kalmthoutse Heide is er bijna niemand die het kent.

Het is een lied dat langzaam op gang komt, met een zwervende gitaar en een weemoedige pianopingel. Pas na een kleine minuut meldt zich een zanger. Het is Luc De Vos. Met hese stem vertelt hij het verhaal van een zoekende jongen die beschutting vindt bij een meisje, Mia. Deze Mia lijkt mij wat ouder en wijzer. Mia toont begrip. Maar Mia houdt ook wel van aanpakken. Zo begint het lied: ‘Toen ik honger had, kwam ik naar je toe. / Je zei: “Eten kan, als je de afwas doet.”’ Wat zei Mia nog meer? ‘Mensen als jij moeten niet moeilijk doen. / Geef ze een kans, voor ze stom gaan doen.’

■ Jeugdherberg

Zijn we hier beland in de wereld van het maatschappelijk werk? Is Mia de moeder van een jeugdherberg, of van een opvangcentrum voor verdwaalde jongeren? Net als Mia heeft ook onze zanger een visie op de toestand in de wereld, in het bijzonder in Vlaanderen, begin jaren negentig: ‘De middenstand regeert het land, / beter dan ooit tevoren.’ Ik weet niet of dat positief of negatief bedoeld is. En dat geldt eigenlijk ook voor wat daarop volgt: ‘Mia heeft het licht gezien. / Ze zegt: “Niemand gaat verloren.”’

Zo volgen er nog wat regels met een sociologische inslag, waar je heel veel kanten mee uit kunt. Ik zie een tegenstelling tussen een boze buitenwereld (‘de middenstand’, ‘de arbeidsmarkt in dit tranendal’) en de dromerige binnenwereld van Mia en haar gasten, maar erg consistent is het allemaal niet. Tussen de vage regels door duikt in het refrein deze stelling op: ‘Sterren komen, sterren gaan, / alleen Elvis blijft bestaan.’ Misschien is dat zo. En wat dan nog? Intussen heeft het lied zo te horen niet echt iets met de stem, of de muziek, of de persoon van Elvis Presley te maken.

De kracht van ‘Mia’ ligt niet in de warrige tekst, maar in de sfeer die het oproept. Traag, droevig, een argeloze stem, een beetje schor, lijden aan het leven, de weltschmerz van een jonge volwassene. Ik zou niet goed weten waarom het in Noord-Nederland nooit luisteraars heeft getrokken. Zou dat alsnog kunnen? Het is in ieder geval niet gelukt met een andere, eenvoudige, Engelstalige versie van de Vlaamse singer-songwriter Milow, die in 2007 opdook. In Vlaanderen zelf werd zijn Engelse ‘Mia’ enthousiast meegezongen, maar boven de muziekgrens keek men zwijgend de andere kant op.

■ Phoenix

Misschien moet de oplossing worden gezocht via een ingewikkelder omweg. Vorig jaar meldde zich in Vlaanderen een leraar Latijn die op het idee was gekomen de tekst van ‘Mia’ in het Latijn te vertalen. Mia, een Germaanse naam, werd Rosa, een Romeinse naam - bekend bij alle leerlingen Latijn, omdat de naamvalrijtjes van de eerste declinatie meestal worden opgehangen aan het Latijnse zelfstandige naamwoord voor ‘roos’. Rosa, rosae, rosae, rosam, rosa. Rosae, rosarum, rosis, rosas, rosis.

Deze Rosa sloeg ook in het Latijn een ferme toon aan toen zich een hongerige zwerfjongen meldde bij haar domus. ‘Cenare potes’, kreeg hij te horen. Dat is: ‘eten kun jij’. ‘Si quid abluis.’ Dat is: ‘als jij iets afwast’. Zo werd de Nederlandse tekst uit de jaren negentig woord voor woord omgezet in Latijn van twintig eeuwen daarvoor. ‘Rosa heeft het licht gezien’: ‘Rosa lucem conspexit.’ ‘De middenstand’: ‘equites cives’. ‘Niemand gaat verloren’: ‘nemo umquam peribit’. En Elvis, van wie Gorki weet dat alleen hij zal blijven bestaan, hoeveel sterren er ook komen en gaan? Elvis is hier vervangen door Phoenix, de mythologische vogel die altijd weer uit zijn eigen as herrijst. ‘Phoenix semper pervivet.’

Nog ingewikkelder: van deze Latijnse vertaling maakte het ensemble Capilla Flamenca vervolgens een uitvoering volgens de regels van de middeleeuwse polyfonie. Het ruige en weerbarstige nachtlied ‘Mia’ klinkt nu als een zuiver ochtendlied, a capella gezongen op een zonnige morgen in een stille gang van een middeleeuws klooster in de bossen, laten we zeggen ergens op de lijn Sluis - Wuustwezel - Bergeijk. Het is hetzelfde lied, maar toch heel anders: korter, frisser, tijdlozer.

Misschien moet eerst deze ‘Rosa’ maar eens in de Noord-Nederlandse markt worden gezet. En dan een paar jaar later alsnog de oerversie van Gorki. Mogelijk zullen de Ollanders dan verrast uitroepen: ‘Wat een originele eigentijdse bewerking heeft Gorki van dit oude lied en deze oude tekst gemaakt! Het is hetzelfde, maar toch heel anders! Zo houd je de aandacht voor het Latijn levend! En zo breng je een nieuw publiek via de rock bovendien in contact met de tijdloze schoonheid van de middeleeuwse polyfonie! Het nummer zou nodig eens in Vlaanderen uitgebracht moeten worden. Succes verzekerd.’

Het ensemble Capilla Flamenca, vertolkers van het Latijnse lied ‘Rosa’.