Onze Taal. Jaargang 78

[p. 23]

Taaladviesdienst
Vraag en antwoord

Door jou(w) gebruikte

?Is het jou of jouw in ‘Wil je de door jou(w) gebruikte spullen opruimen?’?

!Juist is jou, zonder w: ‘de door jou gebruikte spullen’. Jouw is alleen juist als het een bezittelijk voornaamwoord is, en dat is het in deze zin niet. Het gaat om de spullen die ‘gebruikt zijn door jou’. Door jou is een woordgroep die met een voorzetsel begint, en na een voorzetsel komt doorgaans geen bezittelijk voornaamwoord; uitzonderingen zijn zinnen als ‘Door jouw complimenten was mijn hele dag goed.’

Wie twijfelt tussen jou en jouw, kan - als ezelsbruggetje - jou(w) vervangen door mij of mijn, of door hem of zijn. Als er op de plaats van jou(w) alleen mij of hem kan staan is jou juist; moet er mijn of zijn staan, dan is jouw de goede vorm. Omdat we ‘de door mij (of: hem) gebruikte spullen’ zeggen en niet ‘de door mijn (of: zijn) gebruikte spullen’, is jou in dit geval juist. En in ‘Door jouw complimenten was mijn hele dag goed’ is jouw wél te vervangen door zijn of mijn, en niet door hem of mij.

Verkleinvorm kauwgum/kauwgom

?Wat is juist: kauwgompje, kauwgumpje, kauwgommetje of kauwgummetje?

!Alle vier deze verkleinvormen zijn mogelijk. Kauwgom en kauwgum zijn vormvarianten van elkaar, en ze hebben allebei twee verkleinvormen. De meestvoorkomende variant is kauwgompje, gevolgd door kauwgumpje. In de uitspraak lijken die twee erg op elkaar, doordat gom/gum een onbeklemtoonde lettergreep is.

Omdat kauwgom/kauwgum is samengesteld uit de werkwoordstam kauw en het woord gom/gum, ligt de verkleiningsuitgang -etje op het eerste gezicht meer voor de hand: het is immers ook gommetje en gummetje en niet gompje en gumpje. Eenlettergrepige woorden met een ‘korte’ klinker krijgen meestal een ‘lange’ verkleiningsuitgang: bommetje, halletje, dingetje. Maar in kauwgom/-gum ligt de klemtoon op kauw-, en na een onbeklemtoonde slotlettergreep komt niet zo snel de uitgang -etje. Vandaar dat kauwgompje en kauwgumpje de gewoonste vormen zijn geworden.

Iberisch schiereiland/Schiereiland

?Schrijf je schiereiland met een hoofdletter in gevallen als Arabisch schiereiland en Iberisch schiereiland?

Het Iberisch Schiereiland of het Iberisch schiereiland?
Foto: Wikipedia

!De naslagwerken zijn het er niet over eens of schiereiland bij de naam hoort (en dus een hoofdletter moet krijgen) of niet. Volgens het Witte Boekje is Iberisch Schiereiland juist, en ook de lijst ‘Buitenlandse aardrijkskundige namen’ van de Taalunie geeft hoofdletters. De grote Van Dale vermeldt echter Iberisch schiereiland, Apennijns schiereiland en Scandinavisch schiereiland.

Aardrijkskundige namen worden met (begin)hoofdletters geschreven, zeker als ze een uniek, eenduidig geografisch geheel - een land, een zee en dergelijke - aanduiden: de Verenigde Staten, de Stille Oceaan. Ook algemeen gangbare omschrijvingen van min of meer vastomlijnde gebieden krijgen hoofdletters; denk aan het Verre Oosten, de Lage Landen en de Randstad.

Maar wannéér iets precies een vastomlijnd gebied is en wannéér je spreekt van een eigennaam, daarover kunnen de meningen verschillen. Zo zijn de naslagwerken het niet eens over het groene hart (Van Dale) dan wel het Groene Hart (Witte Boekje). Hoe vaker een bepaalde omschrijving gebruikt wordt als eenduidige gebiedsaanduiding, hoe gewoner het wordt om die als naam op te vatten en met hoofdletters te schrijven. Een definitieve schrijfwijze is dus niet in alle gevallen te geven.

Ingezworen

?‘Op 20 januari wordt Barack Obama ingezworen als president.’ Kun je ingezworen zo gebruiken?

!Dat kan, maar het is niet helemaal onomstreden. Ingezworen betekent hier ‘beedigd’, en in die betekenis is inzweren van oorsprong een anglicisme (to swear in). Het komt al wel een tijd voor: het Woordenboek der Nederlandsche Taal vermeldde iemand inzweren al in 1912 (‘hem bij zijne installatie in eene betrekking, een ambt, eene functie beeedigen’), maar dan wel met de opmerking dat dit ‘alleen in Z.-Afrika’ zou voorkomen. Inmiddels is dit inzweren ook in de Lage Landen in gebruik; Van Dale vermeldt het sinds 1984.

Tegen het gebruik van inzweren/ingezworen zou je nog kunnen inbrengen dat dit ook een heel andere betekenis heeft, zoals in ‘De wond is tot op het bot ingezworen.’ Maar ten eerste wordt het in die betekenis vrijwel nooit gebruikt, en ten tweede zal niemand het in die betekenis opvatten in zinnen zoals die over Obama. Wie toch graag een alternatief wil gebruiken, heeft de keus uit onder meer beëdigen, inaugureren, inwijden en installeren. En ook ‘Op 20 januari legt Barack Obama de eed af’ is een mogelijkheid.

academisering/academiesering

?Ik wil het woord academisering (‘het academischer, wetenschappelijker worden’) gebruiken, maar mijn spelling-checker verandert het in academiesering. Is dat juist?

!Nee, de juiste spelling is academisering. De uitgangen -iseren, -isering en -isatie worden altijd zonder e na de i gespeld, ook als ze verwant zijn aan een woord dat op -ie eindigt: psychologiseren, mythologisering, kolonisatie, etc.

Veel spellingcheckers keuren academisering niet goed en academiesering wel. Dat komt doordat de woordenlijsten waar zulke programma's van uitgaan, het woord academisering niet kennen, maar wel academie en sering (de plant) - en een spellingchecker keurt alle samenstellingen van twee afzonderlijke woorden goed, ook als dat een onzinnige betekenis oplevert.

Academisering staat nog in vrijwel geen enkel naslagwerk; vandaar dat de meeste spellingcheckers, die gebaseerd zijn op woordenlijsten, het niet herkennen. Het staat wel in het Witte Boekje, en de ‘Witte Speller’ keurt academisering dan ook niet af.

Op de website van Onze Taal worden zo'n 1300 taalkwesties besproken: www.onzetaal.nl/advies.