Onze Taal. Jaargang 76

[p. 152]

Een pleidooi voor Nederlands-B
Extra schoolvak voor meer taalkennis

Peter Nieuwenhuijsen

Middelbare scholieren worden tegenwoordig nauwelijks nog afgerekend op een slechte beheersing van spellingregels. Dat is een zegen als je dyslectisch bent of van buitenlandse komaf. Maar er zijn leerlingen die zich er juist wél in willen bekwamen. Voer voor hen een nieuwe richting in, betoogt taalkundige Peter Nieuwenhuijsen: Nederlands-B.

Er zijn altijd wel Nederlanders te vinden die er schande van spreken hoe slecht leerlingen op havo en vwo leren spellen. Soms vinden zij gehoor bij de media. Met een beschuldigende vinger wordt vervolgens naar het onderwijs gewezen, maar laten we niet vergeten dat heel Nederland zijn steentje bijdraagt aan de ontstane situatie. De Nederlandse taalcultuur in het algemeen leidt niet bepaald een bloeiend bestaan. Dat het woord taalcultuur nauwelijks gebruikt wordt, is een teken aan de wand (Google geeft nog geen 600 hits, tegenover bijvoorbeeld 110.000 vindplaatsen voor het Duitse Sprachkultur). Dictees worden bijvoorbeeld als spel aangeboden en daarbij wordt ook telkens duidelijk dat zelfs de winnaars fouten maken. Als bekende Nederlanders veertig spelfouten maken in acht zinnen, waarom zouden leerlingen dat dan niet mogen in hun werkstuk?

Maar zeker: die geringe belangstelling voor de taalcultuur is ook te zien in het onderwijs. Leerlingen betrappen niet zelden hun leraren op fouten of er zitten fouten in de mededelingen die de schoolmanager meegeeft naar huis. En het ultieme signaal dat er minder waarde wordt gehecht aan een vlekkeloze taalverzorging: op het eindexamen is er een limiet aan het aantal spelfouten. Nee, niet een limiet op het aantal fouten dat je mag maken om te slagen, maar een limiet op het aantal fouten dat de leraar in rekening mag brengen! Kortom: er kan eigenlijk weinig misgaan als je slecht spelt.

Iemand ondervindt er dus geen nadelen van als hij de spellingregels niet beheerst. Nu is daar misschien iets voor te zeggen. Voor dyslectici is het een zegen, en ook leerlingen met een andere moedertaal zouden op achterstand kunnen worden gezet als de exameneisen al te minutieus omgingen met de buitenkant van de taal.

■ Uitgevers

Intussen is de Nederlandse taalcultuur nu ook weer niet zó uitgehold dat een correcte spelling nergens meer wordt nagestreefd. Uitgevers van boeken en kranten houden de taalstandaard in ere, en de overheid levert eveneens overwegend producten af die aan de standaard voldoen. En zelfs in het veel bekritiseerde onderwijs worden flagrante schendingen van de taalstandaard door onderwijspersoneel niet zomaar geaccepteerd. In het hoger onderwijs biedt men leerlingen voor wie dit nodig is, op steeds grotere schaal reparatie-programma's aan, aangemoedigd door de Onderwijsraad. Ook in andere sectoren van de maatschappij erkent men de standaard als iets wat het nastreven waard is, al voegt niet iedereen de daad bij het woord. De vraag is nu: hoe kan een sollicitant bij een uitgever, de overheid, het onderwijs of elders laten zien dat hij voldoet aan taalculturele eisen? Een sollicitatiebrief biedt die mogelijkheid niet, want iedereen kan iemand anders inschakelen om althans díé brief in orde te krijgen. Een schooldiploma behaal je zonder echt te kunnen spellen. Speciale diploma's, zoals van de Associatie voor praktijkexamens, zijn - ten onrechte - marginale verschijnselen geworden.

Moet er een schoolvak Nederlands-B bij komen?
Foto: Onze Taal

■ Nederlands-B

Er is een betrekkelijk eenvoudige oplossing voor dit probleem. Zoals wiskunde op verschillende niveaus wordt gegeven (er is wiskunde-A tot en met -D), zo zou er ook een vak Nederlands-B kunnen worden ingevoerd. Daarmee kan een leerling bewijzen dat hij de taalstandaard in redelijke mate beheerst, en dat hij goed kan spellen. (Wat mij betreft: goed kan spellen mét hulp van de spellingcontrole.) Leerlingen met Nederlands-A moeten ondertussen gewoon voldoen aan de criteria die nu al een aantal jaren gelden voor de eindexaminandi.

Nederlands-B moet geen verplicht onderdeel zijn van bijvoorbeeld het profiel Cultuur en Maatschappij, want dan speelt het bezwaar van dyslectici en migranten weer op. Veeleer moet het een surplus vormen, zodat een leerling zich positief kan onderscheiden. Leerlingen die alleen voor de A-variant kiezen, zijn dan net zo goed opgeleid als de huidige schoolverlaters, wat dus in veel gevallen voldoet. Leerlingen met Nederlands-B hebben net dat beetje extra bagage dat nodig kan zijn voor bijvoorbeeld de pabo, de school voor journalistiek of een talenstudie. En een bijkomend voordeel is dat de leraar Nederlands, die normaal gesproken altijd de grootste klassen heeft, ook eens het genoegen mag smaken met een kleinere groep te werken.

Nederlands-B zou overigens, zoals gezegd, niet slechts moeten behelzen dat leerlingen correct leren spellen. Met ingang van volgend jaar wordt de mogelijkheid geopend in de bovenbouw van havo en vwo iets aan taalkunde te doen. Met Nederlands-B kun je aansluiting zoeken bij die nieuwe ontwikkeling. Enig inzicht in het verschijnsel taal zou een prachtige aanvulling vormen op het criterium dat een leerling de taalstandaard in redelijke mate beheerst.