Iktionaire
Vraagteken
‘Beste Jan,’ mailt iemand van de administratie, ‘zou jij ons een kopie van je VAR willen sturen.’
Een collega: ‘Wil je vast even de 7de maart noteren.’
Vragende zinnen zonder vraagteken.
Is het vraagteken aan het verdwijnen? Voor dat soort dramatische veronderstellingen is het misschien nog een beetje vroeg, maar toch, er ís iets aan de hand. Een kwartiertje bladeren in m'n mailarchief levert talloze voorbeelden op.
Mailtje over op te zetten project: ‘Is het nog wel gewenst dat ik meedoe aan deze opzet.’
En: ‘Hoe kunnen we een vertaalslag maken.’
Of: ‘Kunnen we op de een of andere manier ook een barter-prijskaartje aan de toekomst knopen.’
Het kan best zo, daar niet van. De toon gaat niet omhoog aan het einde, maar de aard van de mededeling blijft duidelijk. Als er ‘wil je s.v.p. vast even’ had gestaan, had je aan het eind geen vraagteken verwacht. Dan zit de vraag al in dat s.v.p. Zou dat het zijn? S.v.p. heeft in de loop der jaren iets ambtelijks gekregen, iets autoritairs. S.v.p. staat op bordjes in de parkeergarage, in missives van de Belastingdienst; dat is geen verzoek meer, dat is een opdracht. Dus dat gebruiken mensen onder elkaar liever niet. Maar puur een verzoek, een vraag, met vraagteken, dat is dan weer het andere uiterste.
‘Heb jij het telefoonnummer van Kees voor me.’
‘Kun je me hierover terugbellen.’
In formele situaties worden taalgebruikers vaak onzeker over de gepastheid van bepaalde woorden. Dan heet ‘opwarmen’ in de gebruiksaanwijzing van een cv-thermostaat ineens ‘aanwarmen’, want opwarmen, dat klinkt naar kliekjes en kant-en-klaarsoep. Of men gaat aanhalingstekens om woorden plaatsen die daar helemaal niet om vragen.
‘Onlangs is bij u de “meterstand” opgenomen.’
De schrijver denkt dat meterstand informeel is; voor alle duidelijkheid wil hij dat woord toch graag gebruiken, maar dan moet hij zich wel even ‘verontschuldigen’. Voor het vraagteken zou iets dergelijks kunnen gelden. Je hoeft maar even naar een vraagteken te kijken en je ziet een raar, aanstellerig ding. Zo'n koket sliertje, parmantig zwevend boven die punt, kan dat eigenlijk wel, in een professionele omgeving(?) Past dat wel bij een mean and lean taalgebruik(?)
Op privéplatforms als MSN wordt het vraagteken normaal gebruikt, verzekert mijn dochter mij, vrij kwistig zelfs, zoals alle leestekens en andere grafische rekwisieten, emoticons bijvoorbeeld. Ook in het mondelinge taalgebruik lijkt het vraagteken eerder in dan uit de mode. U weet wel, van die jongelui? Die elke zin met een vraagteken afsluiten? Wat dus uit Californië schijnt te komen? Van rijkeluiskinderen in de Valley, die opgroeien in een soort ommuurde mini-compounds, voorzien van alle gemakken? Waardoor ze in een soort mentale privécocon leven? En geen idee hebben of de mededelingen die ze doen uitgaan wel begrepen worden? Zodat ze dus eigenlijk alles in de vragende vorm doen? Vandaar ook de hele tijd dat ‘halló?’, waarmee ze als het ware aankloppen, bij elkaars cocon?
Mensen zeggen ook steeds vaker: ‘Ik heb daar mijn vraagtekens bij.’ Zijn dat de vraagtekens die ze uitsparen in hun correspondentie(?)
Jan Kuitenbrouwer
Auteursrechtelijk beschermd
