Onze Taal. Jaargang 76

[p. 22]

Merken worden woorden
eBay

Ton den Boon

Brintageneratie, bountyeiland, barbiefiguur: er zijn merken die zo'n grote invloed hebben gekregen dat ze in het dagelijks taalgebruik zijn terechtgekomen. Sommige zijn zelfs doorgedrongen tot het woordenboek. Om de maand bespreekt Ton den Boon, hoofdredacteur van de grote Van Dale, zulke merken in Onze Taal.

Je kunt tegenwoordig ‘eBayen’ op een bepaald product.
Foto: Wikipedia

In hun lange geschiedenis is het de veilinghuizen Christie's en Sotheby's nog niet overkomen dat hun namen verwerkt werden tot werkwoorden. Een Van Gogh kun je niet christiën en een Rembrandt niet sothebyen. Een relatieve nieuwkomer op veilinggebied, het Amerikaanse internetveilingbedrijf eBay, is het anders vergaan. Waarschijnlijk hebben de bekendheid en de populariteit onder alle lagen van de bevolking bijgedragen aan het ontstaan van het werkwoord eBayen.

Zoals eBay de naam is van een jong bedrijf, zo is eBayen - veel taalgebruikers negeren de merkwaardige hoofdletter en schrijven ebayen - een piepjong werkwoord. Pas sinds een jaar of anderhalf, twee wordt het geregeld aangetroffen op internet. Aanvankelijk leek eBayen een gelegenheidswerkwoord, maar inmiddels wordt het zó vaak en in zulke diverse betekenissen gebruikt dat van incidenteel gebruik geen sprake meer kan zijn. Enkele andere talen, waaronder het Duits en het Pools, kennen overigens een vergelijkbaar werkwoord.

■ Ge ebayt?

De eigenlijke betekenis van eBayen is ‘deelnemen aan een veiling op de site van eBay’, maar het woord wordt hier en daar ook al meer in het algemeen gebruikt: ‘online loven en bieden’. Op een eBay-forum wordt eBayen overigens nog ruimer gedefinieerd als ‘handelen op het internet’. De meeste mensen eBayen alleen zo nu en dan, maar sommigen hebben er hun beroep van gemaakt: ‘Veel mensen hebben reeds de stap gezet om fulltime te ebayen, want hoe u het ook draait en keert, niets geeft zoveel voldoening als uw eigen baas te zijn.’ Niet alleen mensen die professioneel eBay-handel drijven, maar ook mensen die nu en dan eBayen, worden wel ‘eBay-handelaars’ genoemd. Of ‘eBayers’ of ‘eBaysters’ natuurlijk.

Het werkwoord eBayen wordt niet alleen onovergankelijk (dat wil zeggen: zonder lijdend voorwerp) gebruikt in de betekenis ‘deelnemen aan een onlineveiling (op de site van eBay)’, maar ook overgankelijk. Zo kun je volgens internetbronnen ‘een cd'tje eBayen’ - wat dan kan betekenen dat je het in veiling brengt of er op een eBay-veiling op biedt.

Hoewel eBayen inmiddels vaak als werkwoord wordt gebruikt, is niet voor iedereen duidelijk hoe het vervoegd moet worden. ‘Ik eBay’, ‘jij/hij eBayt’, ‘wij hebben geëBayd’ - zo luidt de correcte vervoeging, maar met die vervoeging wordt door heel wat deelnemers aan internetveilingen eigenzinnig omgesprongen. Zo komt de foutspelling geebayt (of ge ebayt) zelfs vaker voor dan de correcte spelling.

■ Sneakers gemarktplaatst

Je kunt ook eBayen ‘op een bepaald product’, wat betekent dat je op een veilingsite (van eBay) ergens naar zoekt. Soms wordt het werkwoord eBayen dus gebruikt terwijl er op een andere veiling- of verkoopsite dan eBay gehandeld wordt; zo eBayt men bijvoorbeeld op de Nederlandse verkoopsite Marktplaats.nl. Normaliter vinden merknaamhouders zulk gebruik van afleidingen van hun merknaam niet zo'n succes. Zo liggen de felle juridische protesten van Google tegen het gebruik van googelen voor ‘zoeken via een willekeurige internetzoekmachine’ nog vers in het geheugen (zie ook de september-aflevering 2006 van deze rubriek). Maar misschien wordt het in het geval van Marktplaats wel door de vingers gezien, want die website is in 2004 door eBay overgenomen.

Ook Marktplaats.nl zelf dient overigens als basis van een regelmatig gebruikt Nederlands werkwoord: marktplaatsen, bijvoorbeeld ‘zaterdagavond nog maar effe gemarktplaatst’ en ‘An heeft mijn oude sneakers gemarktplaatst.’ Marktplaatsen wordt dus net als eBayen nu eens onovergankelijk gebruikt en dan weer overgankelijk.

Maar er zijn ook verschillen tussen de werkwoorden: marktplaatsen wordt vooral in de infinitief gebruikt (‘Ga marktplaatsen zou ik zeggen’) en soms als deelwoord (‘gemarktplaatst’); het wordt - in tegenstelling tot eBayen - nauwelijks vervoegd. Dus vormen als ‘ik marktplaats’ en ‘wij marktplaatsen’ worden niet vaak aangetroffen.

Misschien verdwijnt de relevantie van zulke vervoegingen op den duur ook wel, want wie weet doopt eBay Marktplaats nog eens om tot eBay en kun je ook op het (voormalige) Marktplaats naar hartelust eBayen. Uit het oogpunt van taaleconomie zou dat wel wenselijk zijn.