Onze Taal. Jaargang 75

[p. 94]

De wil van de Taalunie is wet
Rol parlement bij spellingkwesties uitgespeeld

Felix van de Laar - tekstschrijver en redacteur (o.a. van Tekst[blad]), Antwerpen

Afgelopen zomer werd geruisloos een nieuwe spellingwet door het parlement geloodst. Alles wat de Nederlandse Taalunie beslist over de spelling, heeft voortaan meteen kracht van wet, dus zonder dat het parlement zich er eerst over buigt. Is dat niet vreemd? En hoe komt dat zo?

‘Om de tien jaar mag de Taalunie de spelling veranderen: de politiek tekent blind.’ Dat schreef NRC Handelsblad-hoofdredacteur Folkert Jensma in zijn krant van 17 december jl., de dag waarop een aantal kranten en tijdschriften bekendmaakten zich niet te zullen houden aan het nieuwe Groene Boekje. De media-actie zorgde voor veel opschudding, maar aan de kwestie waarnaar Jensma verwees, werd eigenlijk nauwelijks aandacht besteed. Waarom gaat de politiek zomaar akkoord met dergelijke controversiële maatregelen? En wat is in spellingkwesties eigenlijk precies de rol van politiek en parlement?

De Tweede Kamer

De officiële spelling (dus ook de nieuwe, waaraan we in augustus zullen moeten gaan geloven) is in Nederland en Vlaanderen verplicht voor de overheid, het onderwijs en voor officiële examens. In Nederland was dat in 1947 vastgelegd in de Spellingwet. Het Groene Boekje uit 1954 kreeg zijn officiële status door een Koninklijk Besluit op basis van die wet. Dat Koninklijk Besluit ging het Spellingbesluit heten.

In 1995, toen de spelling uit 1954 werd aangepast en we voortaan bijvoorbeeld pannenkoek moesten gaan schrijven, volgde de Nederlandse overheid nog steeds hetzelfde wetgevende spoor. De inmiddels opgerichte Nederlandse Taalunie (bestaande uit Vlaanderen, Nederland en sinds kort ook Suriname, belast met het taalbeleid in de aangesloten landen) bereidde de voorstellen voor, en de toenmalige staatssecretaris Aad Nuis verdedigde dit nieuwe Spellingbesluit in de Tweede Kamer - in de commissie Onderwijs en Cultuur om precies te zijn.

Hoeveel had die commissie er nog over te zeggen? Inhoudelijk eigenlijk niets meer. Met de oprichting van de Taalunie hadden Nederland en Vlaanderen hun bevoegdheid om de spelling van het Nederlands te bepalen immers met zoveel woorden in handen gelegd van deze nieuwe gezamenlijke instelling. Beide landen hadden daardoor weinig andere keus dan de voorstellen van de Taalunie over te nemen.

Het enige wat de Kamer nog had kunnen doen, was de feitelijke invoering - de invoeringsdatum - van de voorstellen uitstellen of tegenhouden. Maar dat wilden de volksvertegenwoordigers dus duidelijk niet. Dat er in de samenleving veel verzet was tegen de tussen-n-regeling (de grote steen des aanstoots van de spelling-1995) woog in de Kamer kennelijk niet op tegen bijvoorbeeld het feit dat het Groene Boekje allang was gedrukt en bij honderdduizenden over de toonbank was gegaan.

Nieuwe wet

Inmiddels is de situatie gewijzigd. De Nederlandse onderwijsminister Van der Hoeven (een van de vier leden van het Comité van Ministers, het hoogste orgaan van de Taalunie) loodste in de zomer van 2005 zonder mondelinge behandeling een volledig nieuwe Spellingwet door de Tweede en Eerste Kamer. Als die eenmaal in het Staatsblad is verschenen (wat merkwaardig genoeg pas na vijf maanden is gebeurd, op 21 februari jl.), is de rol van het Nederlandse parlement definitief uitgespeeld. De nieuwe Spellingwet bepaalt namelijk dat elk besluit van de Nederlandse Taalunie ‘terstond’ in de Nederlandse Staatscourant bekend moet worden gemaakt; twee dagen later is zo'n spel-

‘De Interparlementaire Commissie heeft zitten slapen.’

lingbesluit dan geldig voor de overheid, het onderwijs en de examens in Nederland. In Vlaanderen moet de Vlaamse Regering nog een uitvoeringsbesluit nemen.

Het is wonderlijk dat geen enkel medium ruchtbaarheid heeft gegeven aan deze nieuwe wet, terwijl Nederland hiermee toch zijn laatste restje eigen zeggenschap over een belangrijk onderwerp heeft overgeheveld naar een ander niveau: dat van de Taalunie zelf.

Goede wijnen

Nu kent de Taalunie behalve het Comité van Ministers (en een raadgevend orgaan, en het algemeen secretariaat) ook een zogeheten Interparlementaire

[p. 95]

Commissie (IPC). Daarin zitten elf Nederlandse Eerste- en Tweede-Kamerleden en elf leden van het Vlaams Parlement, die politiek toezicht op de Taalunie moeten houden. Wat mogen we verwachten van de manier waarop zij die zo broodnodige democratische controle op Taalunie-voorstellen ter hand zullen nemen? Niet veel.

Illustratie: Matthias Giesen

Oud-IPC-lid Peter Hoefnagels beschreef in november 2004 in Onze Taal hoe hij in 1995 vol strijdlust naar Brussel toog voor de slotvergadering over de spellingherziening. Hij was vast van plan kritische noten te kraken over de nieuwe tussen-n-regeling, maar na een copieus banket (‘Zo werden de desserts besprenkeld met Hautes Sauternes, een afronding die ik niet meer met koffie heb bedorven’) zag hij daar maar van af: ‘Ik moet bekennen dat ik geen moment meer aan de revolutie heb gedacht.’ De titel van zijn stuk was veelzeggend: ‘Vriendschap, goede wijnen en wat n'en’.

Dat het toezicht op de spellingplannen van de Taalunie er sindsdien niet veel scherper op is geworden, bleek tijdens de hoorzitting die de IPC onlangs, op 20 februari, in Brussel hield. De aanleiding was de onrust die was ontstaan over de dissidente media die zich vanaf augustus niet willen houden aan het Groene Boekje, maar liever aan het daarvan enigszins afwijkende witte boekje van Onze Taal (zie ook blz. 92-93 - red.). De leden van de IPC gaven zelf toe dat het anders had gemoeten, met meer betrokkenheid vooraf van belangrijke groepen taalgebruikers. Mevrouw Tan van de PvdA in de wandelgangen: ‘De commissie heeft zitten slapen, we hebben niet voorzien dat er zo'n protest zou kunnen komen.’

Geheimhouding

Intussen kunnen gewone burgers niet zomaar achterhalen hoe bijvoorbeeld de laatste spellingherziening precies tot stand gekomen is. Wie bij de Taalunie de stukken van de Werkgroep Spelling opvraagt, vangt bot. Omdat de Taalunie een internationale verdragsorganisatie is, is ze niet gebonden aan de openbaarheid van bestuur in Nederland en Vlaanderen. Daarom kan ze ook selectief omgaan met informatie die zij als vertrouwelijk bestempelt.

De documenten van de Werkgroep Spelling op basis waarvan Ludo Permentier de leidraad van het Groene Boekje kon schrijven, zijn alleen ter inzage gegeven aan een zestigtal uitgevers, spellingsoftwaremakers en taaladviesdiensten, die allemaal geheimhouding hebben beloofd en in ruil daarvoor het officiële keurmerk van de Taalunie mogen voeren voor hun spellingproducten (mits goedgekeurd natuurlijk). Die beslotenheid maakt democratische controle door burgers en media wel lastig. Bovendien kun je je afvragen of de innige verwevenheid tussen de Taalunie en die uitgevers - met hun grote economische belangen - op de lange duur gezond kan zijn.

Twee keer heeft de Taalunie er nu voor gekozen om nieuwe spellingvoorstellen in grote beslotenheid door een werkgroep uit te laten broeden, en ze pas wereldkundig te maken als er niet meer aan te tornen valt. De verantwoordelijke ministers kunnen zich, zich verschuilend achter hun Taalunie, in hun eigen parlementen niet meer aan de spelling branden.