Iktionaire
Naast de baan
Jan Kuitenbrouwer
Waarom wordt voor de beschrijving van bureaucratische processen zo vaak gebruikgemaakt van metaforen uit het verkeer? Om betrokkenen, die weten hoe traag en moeizaam dit soort processen doorgaans verlopen, toch nog een beetje een gevoel van actie en dynamiek te geven, is mijn persoonlijke theorie. Groen licht, rood licht, kort door de bocht, meersporenbeleid, gepasseerd station: er beweegt hooguit wat papier, en toch roept het een beeld op van het Rottepolderplein tijdens de ochtendspits.
Maar ja, iederéén heeft tegenwoordig een auto, en meestal sta je ermee in de file, dus wie werkelijk dynamisch wil overkomen, stapt voor zijn beeldspraak over naar het vliegverkeer. We kenden reeds de ‘doorstart’ en sinds enige tijd, misschien is het u opgevallen, hebben managers en politici het over: ‘op de grond’.
‘Het is natuurlijk wel van belang om een goed beeld te hebben van hoe zoiets op de grond wordt ervaren’, zegt minister Remkes dan, over iets met de rampenbestrijding. Vroeger heette dat ‘op de werkvloer’.
De werkvloer is de begane grond, waar het echte werk gebeurt, met zware machines, en dan heb je het bestuursniveau, een ijlere luchtlaag, daarboven, waar slechts woorden en papier verplaatst worden.
Dat vloer vervangen werd door grond suggereert dat de manager nog verder is opgestegen, dat hij ergens hoog in de lucht zweeft en zich zo nu en dan afvraagt hoe het ‘op de grond’ gaat. ‘On the ground’, zeggen Amerikaanse managers. Het komt uit het leger, vermoed ik, waar militaire operaties steeds vaker worden geleid op basis van live satellietbeelden - denk aan de film Black Hawk Down. Je overziet het hele gebied, de gebouwen, de voertuigen, kleine, bewegende figuurtjes, maar de vraag is: hoe is het op de grond?
De nieuwste vliegmetafoor is landen. Managers, bestuurders en politici zijn bezig met de ‘landing’. Al zwevend in de lucht hebben zij iets bedacht, iets voor op de grond, en dat moet dus ‘landen’, liefst veilig natuurlijk. ‘Die hele herziening van de zorg is nog niet geland,’ zegt Robin Linschoten in Buitenhof, ‘dus laten we dat eerst maar eens afwachten.’
De vraag is hoe managers die deze uitdrukking gebruiken, haar precies bedoelen. Over welk type landing hebben zij het? Is de manager de piloot en gaat hij zelf de kist aan de grond zetten, of blijft hij boven en dropt hij iets uit het vrachtluik, om nieuwsgierig omlaag te turen hoe het landt? Vervolgens pakt hij de radio en maakt verbinding met beneden.
‘Zag er een beetje rommelig uit jongens, van hieruit gezien. Hoe is het op de grond?’
‘Een puinhoop meneer.’
‘Oké, hou vol. Ik gooi zo een oplossing naar beneden.’
Als de landing van zijn nieuwe zorgstelsel mislukt, heeft minister Hoogervorst gezegd, dan stapt hij op. Ook voor hem is ‘landen’ dus meer iets wat gebeurt dan iets wat hij zelf doet. Voor een piloot die de landing van een jumbo verprutst, vált meestal weinig meer op te stappen.
Auteursrechtelijk beschermd