Onze Taal. Jaargang 74

Reacties

Onze Taal biedt aan elke lezer de mogelijkheid tot reageren. Stuur uw reactie indien mogelijk per e-mail naar: [e-mail], of anders naar: Redactie Onze Taal, Raamweg 1a, 2596 hl Den Haag. Voor bijdragen aan deze rubriek gelden de volgende richtlijnen:

•	Formuleer uw reactie kort en bondig (bij voorkeur niet meer dan 250 woorden).
•	Geef in de tekst duidelijk aan op welk artikel u reageert.
•	Stel uw bijdrage zodanig op dat de lezer niet wordt verplicht een vorig nummer erbij te halen.
•	Lever uw reactie in onder vermelding van naam, adres en (eventueel) functie. De redactie kan buiten medeweten van de auteur inkortingen en stilistische veranderingen aanbrengen in reacties, en raadpleegt bij belangrijke wijzigingen de auteur.

Reacties kunnen doorgaans pas worden geplaatst twee maanden na het nummer waarop u reageert. Niet-geplaatste reacties worden doorgestuurd naar de auteur van het desbetreffende artikel.

Namen geneesmiddelen
Wim Van Rompuy - Sint-Katelijne-Waver, België

Als copywriter én apotheker las ik met meer dan gewone aandacht het artikel ‘Het potjeslatijn van de hedendaagse pillendraaiers’ van Jan Erik Grezel, over de namen van medicijnen (Onze Taal september).

Ik vond enkele onjuistheden. Zo wordt ibuprofen met een hoofdletter geschreven, hoewel het een generieke stofnaam is, oftewel een - niet (meer) merkrechtelijk beschermde - naam voor de werkzame stof in het medicijn. De preparaten die ibuprofen bevatten, zoals Nurofen, krijgen wél een hoofdletter. En het medicijn ‘Hirudod’ dat in het artikel genoemd wordt, bestaat niet. Hirudoid wel.

Verder is het misschien aardig om te weten dat er in België, naast het in het stuk genoemde medicijn Seresta (dat zou verwijzen naar serene en rest), ook ‘Serenase’ beschikbaar is.

Geboortenaam
Kim Yap - Alphen aan den Rijn

Het vragen naar de ‘geboortenaam’ van een vrouw zou correcter zijn dan vragen naar haar ‘meisjesnaam’. Dat stelt A.H.J.M. van Grol in het juli/augustusnummer van Onze Taal als reactie op een eerdere lezersbrief. Maar ook geboortenaam laat ruimte voor misverstanden of ergernis.

Zo zijn er kinderen die de hun bij geboorte meegegeven naam (van oudsher die van de vader) officieel hebben laten veranderen in de naam van hun moeder. Hun geboortenaam luidt dus anders dan de achternaam die ze vlak voor een huwelijk hebben. En wat vult een te vondeling gelegd en/of geadopteerd kind in op officiële documenten als het om zijn of haar geboortenaam wordt gevraagd?

Vredes Vijfje
Siem Eikelenboom - Koudekerk aan den Rijn

In de rubriek ‘Taalergernissen’ in het septembernummer staan twee brieven van mensen die aanstoot nemen aan het ten onrechte verschijnen (en verdwijnen) van spa-

[p. 296]

ties tussen twee woorden. Ook mij stoort het nogal.

Naar aanleiding van zestig jaar bevrijding verscheen het ‘Vredes Vijfje’.
MuntPers, uitgave van de Koninklijke Nederlandse Munt

Momenteel ligt er op alle postkantoren een folder over de herdenkingsmunten naar aanleiding van zestig jaar bevrijding. Deze munten worden in het promotiemateriaal aangeduid met ‘Vredes Vijfje’ en ‘Vredes Tientje’. Wie verzint nu zulke foute namen? Nota bene met een verbindings-s en dan toch als twee losse woorden. Van de communicatieafdeling van de Koninklijke Nederlandse Munt mag je toch beter verwachten?

Peperen
Kees Rozema - Enschede

In het septembernummer van Onze Taal reageert Gerard Ulijn op het artikel van Riemer Reinsma over de herkomst van peper in Peperstraat. Ulijn oppert dat de Peperstraat in Oss zijn naam wellicht dankt aan het ‘peperen’ van paarden ten behoeve van de paardenmarkt. Ulijn geeft aan dat hiermee bedoeld wordt ‘het optuigen en mooi maken van paarden’.

Peperen kan ook een nog specifiekere betekenis hebben. In mijn jeugd heb ik op een paardenmarkt meerdere malen gezien dat een paardenhandelaar voorafgaande aan het monsteren (het keuren van de paarden) iets in de anus van het paard stopte. Mij werd verteld dat dit peper was en dat het paard door de irriterende werking van de peper vuriger en actiever ging bewegen en zijn staart ophield, waardoor het paard aantrekkelijker oogde voor potentiële kopers. Deze betekenis van peperen staat ook in het Woordenboek der Nederlandsche Taal. Volgens dit woordenboek komt van dit gebruik ook de uitdrukking - vergeef me het platte taalgebruik - peper in zijn kont/reet hebben.

Engels geen streepje voor
A. Braamkolk - Stichting Taalverdediging, Eindhoven

In de meiaflevering van de nieuwsrubriek ‘Tamtam’ komt in het stukje ‘Extra aandacht voor Frans en Duits op school’ de zogenoemde Lissabon-agenda van de Europese Ministerraad ter sprake. De redactie van Onze Taal haalt hierbij NRC Handelsblad aan, waarin ten onrechte wordt gemeld dat de EU-ministers hebben aanbevolen alle Europese scholieren ‘naast het Engels een tweede vreemde taal’ te laten leren. In werkelijkheid is alleen gezegd dat Europese scholieren ten minste twee vreemde talen zouden behoren te Ieren; van enige bepaling dat een van deze vreemde talen het Engels dient te zijn, is volstrekt geen sprake.

In het verdrag van Rome en in het verdrag van Nice, de basis van de huidige (en na het verwerpen van de Europese Grondwet ook van de toekomstige) EU, worden alle zogenoemde verdragstalen als gelijkwaardig en gelijkberechtigd beschouwd. Er bestaan dus in de EU geen hoofd- en bijtalen en er is zeker geen supertaal (Engels) die iedereen zou moeten leren, hoe spijtig sommige Nederlandse opinievormers en beleidsambtenaren dit misschien ook vinden.

Rede(n)
Jakob Wiener - Bilthoven

De Taaladviesdienst gaat in de septemberaflevering van de rubriek ‘Vraag en antwoord’ in op het verschil tussen twee woorden die regelmatig met elkaar verward worden: rede (‘verstand’, ‘denkvermogen’) en reden (‘beweegreden’, ‘aanleiding’, ‘motief’). Het Engels en het Frans gebruiken voor beide begrippen hetzelfde woord: reason respectievelijk raison. Blaise Pascal heeft het woord zelfs in één adem in beide betekenissen gebruikt in zijn beroemde uitspraak ‘le coeur a ses raisons que la raison ne connaît pas’ (‘het hart heeft zijn beweegredenen die het verstand niet kent’). Zou het Nederlands misschien oorspronkelijk ook één term hebben gehad voor beide begrippen?

Naschrift Taaladviesdienst

Vroeger werd het woord reden(e) inderdaad voor beide begrippen gebruikt. Het onderscheid duikt officieel pas op in het zevendelige Nederduitsch taalkundig woordenboek dat P. Weiland samenstelde tussen 1799 en 1811. Maar het onderscheid werd al veel langer gemaakt. Nicoline van der Sijs beschrijft in haar boek Taal als mensenwerk (2004) hoe de Haarlemse predikant Samuel Ampzing al begin zeventiende eeuw pleitte voor een verschillende schrijfwijze voor deze twee begrippen.

Het loodje leggen
Drs. J. van der Toorn-Schutte - Houten

De uitdrukking het loodje leggen komt volgens de Taaladviesdienst van het oude gebruik om loden plaatjes als kwitantie te gebruiken (Onze Taal september, rubriek ‘Vraag en antwoord’). De betekenis van de uitdrukking zou dan in de loop der tijd veranderd zijn van ‘bewijzen dat je betaald hebt’, ‘(moeten) betalen’ en ‘aan het kortste eind trekken’ in ‘doodgaan’. Maar er is misschien een alternatieve, specifiekere verklaring.

In het Catharina Gasthuis in Gouda vond ik in een vitrine eenzelfde loden penning als die op de foto in het septembernummer. Bij navraag bleek dat dit een penning was die de chirurgijn van de stad uitreikte aan melaatsen die in het Leprahuis opgenomen moesten worden, maar die dit zelf niet konden betalen. Zij kregen van de chirurgijn een loodje, dat ze moesten overleggen bij het Leprahuis. Dit huis was nogal eens hun laatste verblijfplaats; ze ‘legden het loodje’ om dood te gaan.