Iktionaire
Maggen
Jan Kuitenbrouwer
Wim Kok muntte de term voortschrijdend inzicht.
Vaak dient die uitdrukking als eufemisme om een verandering van standpunt achter te verstoppen, maar dat neemt niet weg dat inzicht wel degelijk kan voortschrijden. Ik geef u een voorbeeld.
Sinds ik denk een jaar of vijftien, twintig, wordt mogen steeds vaker gebruikt in de betekenis ‘moeten’. Ik geef altijd het voorbeeld van de bankfiliaalhouder. Je hebt zojuist wat geld opgenomen, je wilt weer weggaan, maar de deur die daar normaal voor dient, wordt aan de andere, onzichtbare kant versperd door een schilder die op een trapje het plafond staat te witten. Bij de ingang hing een briefje met het verzoek de andere deur te nemen, maar dat heb je niet gezien, en nog half bezig je portefeuille weg te stoppen, loop je met half uitgestrekte hand op die verkeerde deur af. De filiaalchef maakt een sprintje, weet je nog net op tijd uit je baan te stoten en zegt: ‘U mag díé deur nemen!’
Hij bedoelde: ‘U moet die deur nemen.’
Zoals de baliemedewerker daarnet ook zei: ‘Dan mag u hier even tekenen.’ En de doktersassistente: ‘Dan mag u nu de broek even uitdoen.’
Men verleent toestemming voor iets wat verplicht is.
‘Dan mag u hier even blazen.’
‘Fijn (hik), maar liever niet, agent.’
Nederlandse gezagsdragers zijn in staat om een wederspannige verdachte bont en blauw te slaan onder het herhaald uitspreken van de woorden: ‘U MAG zwijgen!’
Zo heb ik het altijd opgevat: mogen als eufemisme voor moeten. Moeten is taboe, moeten klinkt te autoritair, de tijd dat we dingen moesten is voorbij, we hebben zo gauw geen ander geschikt woord, dus we zeggen voortaan ‘mogen’, en dan begrijpen de mensen wel dat dat een modern, antiautoritair soort ‘moeten’ is.
Maar, realiseerde ik mij onlangs in een moment van authentiek voortschrijdend inzicht, de moderne mag-constructie kómt niet in plaats van u moet. Er is wel sprake van ‘moeten’, maar wat men zéí, in het pre-u mag-tijdperk, was: ‘Wilt u?’
‘Wilt u deze deur nemen?’
‘Wilt u hier even tekenen?’
‘Wilt u even de broek uitdoen?’
‘Wilt u hier even blazen?’
Niet het ‘moeten’ was het probleem, blijkbaar, maar het ‘verzoeken tot’.
We willen niet autoritair lijken door categorische instructies uit te vaardigen, maar we willen ook niet onderdanig of afhankelijk lijken door beleefd iets te verzoeken.
Vandaar waarschijnlijk ook de als u dan even-variant, die je ook vaak hoort.
‘Als u hier dan even tekent.’
‘Als u hier dan even zou willen blazen.’
Maar toch, als ruikt naar onderhandeling, naar een transactie, waarbij niet alleen wordt binnengehaald, maar ook ingeleverd. Als u zus dan ik zo, oké?
U mag is wat dat betreft aantrekkelijker. Het kan ons eigenlijk geen bal schelen wat u doet. Zie maar.
We willen niet de gebiedende partij zijn, niet de verzoekende, niet de onderhandelende, nee, het liefst zijn we de minzaam toestemmende. Welwillende heersers, dat willen we zijn. Gentle giants.
Dan mag u dit nu een goed of een slecht stukje vinden.
Auteursrechtelijk beschermd