Onze Taal. Jaargang 74

[p. 232]

Taalergernissen
‘Genootschap, doe er wat aan!’

Verbeterde houdbaarheidsdatum
Ronald le Clercq - Voorschoten

Zoals Dichter des Vaderlands Driek van Wissen ooit eens schreef: ‘De taal die ik zie en de taal die ik hoor, is een doorn in mijn oog en een doorn in mijn oor.’ Dit geldt in enige mate ook voor mij als het gaat om de campagne ‘Verbeterde houdbaarheidsdatum’ van zuivelproducent Campina.

Ook al schijnt (of denkt) iedereen direct te begrijpen waar het om gaat, mijns inziens is deze kreet grote flauwekul. Je kunt immers wel de houdbaarheid van bijvoorbeeld melk verbeteren, maar niet de datum - tenzij je heer en meester bent over de tijd. Ik heb Campina hierop aangesproken, maar tot op heden heeft het bedrijf nog niet de moeite genomen te reageren.

Sale
Dr. P.J. van Dooren - Bussum

Toen ik laatst met mijn vrouw in Maastricht enkele boodschappen deed in een zaak waar overal met grote letters sale te lezen was, vroeg ik de verkoopster of ze echt rotzooi of vuiligheid verkocht. De verkoopster verschoot van kleur en legde uit: ‘Maar meneer, sale is Engels en betekent “uitverkoop”. We willen restanten oude seizoensmode voor een lagere prijs van de hand doen, maar die oude voorraden zijn niet vuil of smerig!’ Toen liet ik haar een klein Frans woordenboekje zien, waarin sale vertaald werd met: ‘vuil, smerig, vies’, en ik vroeg haar wat al die Franssprekende toeristen in Maastricht wel niet van de borden zouden denken. De verkoopster zou het direct aan haar bazin gaan vertellen, die waarschijnlijk geen idee had wat sale in het Frans betekent.

Sale is ‘uitverkoop’.
Foto: Onze Taal

Het Nederlandse lied
Frits H. Emmerik - Den Haag

Ik denk nog geregeld aan dat indrukwekkende afscheid van André Hazes, vorig jaar september in de Amsterdam ArenA. Het afscheid van André liet ons zien dat er eenheid kan bestaan doordat we samen één taal spreken. En laat die taal nou toevallig het Nederlands zijn.

Dus Xander de Buisonjé, zing weer gewoon Nederlands. En René Froger, keer weer terug naar je verstaanbare eigen taal. Het klonk allemaal echt veel mooier dan dat namaak-Engels van jullie. Popgroepjes, bezing in eigen taal Maas en Waal en probeer ons niet langer te laten geloven dat jullie aan de oevers van de Mississippi geboren zijn. En stadions, zing weer Nederlandse liederen. Want als ‘We Are the Champions’ overal hetzelfde klinkt, wie is er dan kampioen?

Na dato
Dr. P.N.J. Wisse - Dwingeloo

Is het u ook opgevallen dat het goede Nederlandse woord later uit het gesproken Nederlands aan het verdwijnen is? Ik hoor de jongens en meisjes op tv het alleen maar hebben over ‘na dato’, zelfs als er nog helemaal geen datum genoemd is. Het is natuurlijk een mooie en plechtige uitdrukking, maar om te spreken van ‘twee minuten na dato’, zoals ik inderdaad ooit hoorde, vind ik erg overdreven en tamelijk stompzinnig.

Eigenstandig
Henk Blankenstein - Rijswijk

Eigenstandig, al eerder had ik het woord opgevangen, en in de uitzending van de actualiteitenrubriek NOVA hoorde ik het oktober vorig jaar weer. Ditmaal kwam het uit de mond van minister Brinkhorst, die beweerde dat D66 ‘een eigenstandige partij’ is. Uit de context maakte ik op dat hij ‘zelfstandig’ bedoelde, en niet ‘van eigen bodem’, zoals Van Dale het ‘weinig gebruikte’ eigenstandig omschrijft. Kennelijk is het woord zelfstandig niet chic genoeg en neemt men zijn toevlucht tot dit gruwelijke germanisme.

In het Duden-woordenboek vindt men onder eigenständig: ‘auf eigener Grundlage fußend’, en het vertaalwoordenboek van Van Dale omschrijft het als ‘zelfstandig’. Het valt mij meer en meer op dat het vooral de dames en heren politici zijn die leentjebuur in het Duits spelen en aldus ‘nieuwe’ woorden aan het Nederlands toevoegen.

Langzamer
Theo Germann - Zeist

Bij sportwedstrijden maken de verslaggevers bijna allemaal verkeerd gebruik van de vergrotende trap als zij zeggen dat de nummer twee bijvoorbeeld eenhonderdste seconde ‘langzamer’ is dan de winnaar. De winnaar is niet ‘langzaam’, dus de nummer twee is ‘minder snel’.

‘Fuusseren’
Lau Kanen - Veldhoven

Nels Schmidt stelde in een vorige aflevering van ‘Taalergernissen’ (Onze Taal december 2004) de geforceerde z-uitspraak in zestig en zeventig aan de kaak. Ik wil graag aandacht vragen voor een vergelijkbare kwestie: de scherpe uitspraak van de (enkele) s tussen twee klinkers.

Enige tijd terug hoorde ik de nieuwslezer van het NOS Journaal zeggen: ‘Zuivelbedrijf Campina fuusseert met het Deense Arla.’ Ook zegt men vaak ‘basseren’, ‘fyssiek’, ‘assielzoe-

[p. 233]

kers’ en ‘doosseren’ (waarmee niet doceren wordt bedoeld, maar ‘de juiste hoeveelheid toedienen’).

Over de oplossing hoeft niet lang geprakkiseerd te worden. Ik zie twee mogelijkheden: ofwel we onderwijzen op school weer dat een s tussen twee klinkers als een z uitgesproken moet worden, ofwel we gaan - zoals door progressieve spellers vroeger weleens gepraktiseerd is - een z schrijven wanneer de s als een z moet klinken.

Stoffelijk overschot
Elbert Jongerden - Breukelen

Een uitdrukking waar ik me reeds jarenlang mateloos aan erger, is stoffelijk overschot. Waarom niet gewoon het lichaam, of liever nog de naam van de overledene of de titel (bijvoorbeeld de koning)? Nu hoor of lees je dit slechts ter afwisseling als het herhaaldelijk gebruikte het stoffelijk overschot wat te eentonig gaat klinken. Het is dan ook typerend dat wanneer er een nauwe band met de overledenen bestond, met name in de relationele sfeer, deze denigrerende term nooit zal worden gebruikt.

Zich aansprakelijk stellen
Mark de Graaf - Maarn

In vrijwel iedere garderobe lees je ‘De directie stelt zich niet aansprakelijk voor vermissing van goederen.’ Nee, natuurlijk stelt die directie zich daar niet voor aansprakelijk, dat doet de gedupeerde wel als er iets uit zijn jas gestolen blijkt!

Autoriteit?
Hans Aniba - general manager taleninstituut Linguarama, Den Haag

Chinese Eet Huis, Turks Pizza Koerier. Je ziet het weleens staan op ramen van horecagelegenheden. Het zij de ondernemers in kwestie vergeven: Nederlands is niet hun moedertaal (en hun gerechten zijn schappelijk geprijsd!).

Maar wat te denken van de ‘Voedsel en Waren Autoriteit’ (VWA)? Wordt daar inderdaad de Nederlandse overheidsorganisatie mee bedoeld die toeziet op de veiligheid van voedsel en waren? De ‘voedsel- en warenautoriteit’ dus.

Mocht u denken dat al die maffe hoofdletters en al die los geschreven woorden te wijten zijn aan de invloed, of zelfs maar enigerlei kennis van het Engels, dan kan ik u troosten (c.q. moet ik u teleurstellen): de VWA is gevestigd in een imposant nieuw pand aan de Prinses Beatrixlaan te Den Haag dat luistert naar de naam CentreCourt. En daar zou bijvoorbeeld een Brit toch weer een paar seconden naar moeten kijken alvorens het muntje valt.

Nog een hele prestatie dat de ‘autoriteiten’ op hun website het adres niet hebben verhaspeld tot ‘PrinsesBeatrix Laan’ of iets dergelijks!

Doodaandespatie!
Janneke Vonkeman - Haarlem

De spatie leidt een hachelijk bestaan. Laatst las ik een rouwadvertentie die was ondertekend met ‘Je spelletjes vrienden’ en bij mij om de hoek is nu een ‘dames kapper’. In allerlei samenstellingen duikt overbodige tussenruimte op, terwijl op andere plaatsen de broodnodige spatie juist verdwijnt. Zo heeft Amsterdam een ‘BijbelsMuseum’, waar kennelijk alleen bijbels te kijk liggen.

De weglatingsziekte van het museum en van bijvoorbeeld toneelgroep Mugmetdegoudentand hangt samen met de spatieloosheid van internetadressen, terwijl, neem ik aan, de overbodige spatie een vorm van verengelsing is. Zelfs het NOS Journaal (of is ‘zelfs’ misplaatst?) vertoonde laatst de tekst ‘gevangeniscellen beleid’. Niksmeeraantedoen.

In allerlei samenstellingen duikt overbodige tussenruimte op.
Foto: www.spatiegebruik.nl

Behoorlijk
Harry van den Akker - Rotterdam

Is het u ook opgevallen dat het meest misbruikte woord in de Nederlandse taal momenteel behoorlijk is? Het NOS Journaal meldde ons het afgelopen jaar bijvoorbeeld dat ‘een behoorlijke vloedgolf voor veel leed in Azië heeft gezorgd’, dat ‘terroristen een behoorlijke ravage hebben aangericht op de Westelijke Jordaanoever’ en dat ‘het kabinet-Balkenende behoorlijke achteruitgang aankondigt voor de nettomaandinkomens van de meeste huisgezinnen’.

Als een slim en haast onopvallend computervirus heeft het woordje behoorlijk zich in ons denken genesteld en dit denken behoorlijk, excuses, ik bedoel danig vertroebeld. Het moet niet zo moeilijk zijn om de juiste alternatieven te vinden en daarmee onbehoorlijk taalgebruik terug te dringen.

Leuk
Hugo Klooster - Den Haag

‘We vinden elkaar nog steeds leuk’, zegt een jong stel tegen de relatietherapeut in Libelle. ‘Leuke vissersdorpjes’, staat in een folder voor vakanties naar de Atlantische kust. ‘Direct kletsen met een leuk meisje’, klinkt het elke dag uit de radio. ‘Een uitdagende baan met een leuk salaris’, belooft een personeelsadvertentie.

Leuk, leuk, leuk! Alles is tegenwoordig ‘leuk’. De Nederlandse taal vervlakt, terwijl er genoeg woorden zijn om aan te geven dat iets... leuk is. Krijgt u ook zo'n jeuk van al dat ge-leuk?