Onze Taal. Jaargang 74

De mooiste plaatsnamen
Verslag van een verkiezing
Ben Schattenberg

We hadden al diverse mooiste wóórden: het mooiste Nederlandse, Vlaamse, Drentse, Zeeuwse en Friese woord. Dit voorjaar kwamen daar de mooiste plaatsnamen bij - onder een opmerkelijk grote mediabelangstelling. De organisator van de verkiezing doet verslag.

Doodstil is begin mei uitverkoren als mooiste plaatsnaam van Nederland, en veel kranten en radioprogramma's berichtten daarover - tot het acht-uurjournaal aan toe. Een week later gebeurde hetzelfde in Vlaanderen, waar kranten en tv melding maakten van de uitverkiezing van Schellebelle tot Vlaanderens mooiste. Het was de afsluiting van een bijna twee maanden durende verkiezing op internet, die was begonnen als een aardigheidje.

In maart van dit jaar vroeg ik de redactie van de taalnieuwsbrief Taalpost (samengesteld door Van Dale en het Genootschap Onze Taal) haar lezers op te roepen mij te laten weten wat ze de mooiste plaatsnaam van Nederland dan wel Vlaanderen vonden. Nadat deze oproep geplaatst was, besteedden ook de Vlaamse krant De Morgen en twee radiozenders er aandacht aan. Het gevolg was een stroom van honderden e-mails, waarin zeer diverse kandidaten werden genomineerd, al dan niet voorzien van een motivatie.

Ritme

Wat valt er te zeggen over de inzendingen? Allereerst dat veel Nederlanders een voorkeur lijken te hebben voor plaatsnamen die zij als rustgevend ervaren. Vandaar waarschijnlijk de grote populariteit van het Groningse dorpje Doodstil. Maar bijvoorbeeld ook het Zuid-Limburgse Simpelveld kon de waardering van velen wegdragen: ‘Omdat het leven in Simpelveld mooi en overzichtelijk moet zijn’, zoals een inzendster uit de hectische Randstad het verwoordde. ‘Hier geen drukte van alledag. Dit

[p. 193]

is het land waar het leven goed is.’

Foto: R. Afman

Veel meer dan de Nederlanders lieten de Vlamingen hun voorkeur bepalen door een zekere welluidendheid van de plaatsnaam: Zoerle-Parwijs, Lochristi, Hoepertingen. Maar ook Amsterdam en Rotterdam oogstten veel waardering vanwege hun strakke ritme. Om dezelfde reden werd het Drentse Gasselternijveenschemond gewaardeerd. Maar de plaatsnaam die het vaakst om zijn klank werd geroemd, was het Oost-Vlaamse Schellebelle: ‘Het klinkt als een schelle bel, maar ook als een charmant geklede, jonge vrouw’, schreef een van de inzenders.

Een andere populaire categorie zijn de namen die goed zijn voor een glimlach, zoals Muggenbeet en Sint-Job-in-'t-Goor, en namen die geassocieerd worden met kinderboeken: ‘Een echt leuke plaatsnaam vind ik Didam. Dat klinkt als een plaats waar zich een Annie M.G. Schmidt-verhaal afspeelt.’ En: ‘Zou er een Vlaamse Harry Potter-film bestaan, dan zou Pulderbos daar zeker in voorkomen.’

Gewichtige namen

Na een maand werd het tijd om te turven. De vier meest genoemde Vlaamse plaatsnamen bleken Schellebelle, Sint-Job-in-'t-Goor, Scheldewindeke en Smeerebbe-Vloerzegem. Net iets minder stemmen hadden Zoerle-Parwijs, Kuttekoven en Lochristi. In Nederland bestond de top-vier uit Doodstil, Waterlandkerkje, Muggenbeet en 's-Hertogenbosch. Net buiten de boot vielen Hendrik-Ido-Ambacht, 's-Heerhendrikskinderen en 's-Gravenhage - behalve van rust houden Nederlanders blijkbaar ook van gewichtige namen.

Voor de tweede stemronde bouwde ik inderhaast een speciale website, met de domeinnaam www.mooieplaatsnaam.tk. Op de site kwamen twee stemformulieren: een met de vier mooiste Nederlandse plaatsnamen en een met de vier mooiste Vlaamse. Om stemmers op het bestaan van de site te wijzen, deed ik een persbericht de deur uit, en veel media besteedden er aandacht aan. De Nederlandse afdeling van de site raakte al na een dag overbelast. Vijfenzeventig procent van de al meer dan tweeduizend stemmen was op dat moment uitgebracht op de naam van het 115 inwoners tellende Doodstil. Er leek sprake van een Groningse lobby, maar vanuit Zeeland kwam er een tegenbeweging op gang: Waterlandkerkje begon in te lopen. Maar niet genoeg, zo bleek uiteindelijk, want Doodstil won met 49 procent van de circa achtduizend stemmen, tegen 34 procent voor Waterlandkerkje.

Nek aan nek

Spannender was het in Vlaanderen, waar Schellebelle en Sint-Job-in-'t-Goor lange tijd nek aan nek gingen. Beide plaatsnamen schommelden steeds rond de 35 procent. ‘Goorders’ stuurden me boze emails als Schellebelle weer iets voor lag (‘Ze manipuleren de verkiezingen!’) en andersom. Zeker toen na 13.000 stemmen het stemformulier vastliep, vlogen de beschuldigingen van sabotage over en weer. Achteraf bleek dat het simpele stemprogrammaatje het allemaal niet meer had aangekund. Er kwam een nieuwe teller op de site, en vanaf dat moment kon men alleen nog maar kiezen voor de twee plaatsen die op kop lagen. Een meerderheid van 64 procent van zo'n drieduizend stemmers koos toen voor Schellebelle.

De Nederlandse uitslag werd bekend op 1 mei, de Vlaamse een week later. Doodstil heeft nu onder zijn plaatsnaambord een extra bord geplaatst, met het opschrift ‘de mooiste plaatsnaam van Nederland’, en in Schellebelle heeft men honderden bumperstickers laten drukken met ‘Ik Schellebelle, mooiste dorpsnaam van Vlaanderen’. En daarmee werden deze twee plaatsen op de kaart gezet. Begin juli meldde het ANP dat Doodstil een ware toeristische trekpleister is geworden.

Etymologie

Schellebelle en Doodstil worden mooie namen gevonden, maar de betekenis ervan is misschien wat prozaïscher dan de meeste mensen vermoeden. Schellebelle betekent zoveel als ‘Belle aan de Schelde’, waarbij belle waarschijnlijk teruggaat op het Middellatijnse balliolus (‘palissade’). En Doodstil komt van Doedes til, oftewel ‘de brug van Doede’.