Bevruizen, totstoftrillen of dehydrografenis?
Een passende term voor een nieuwe uitvaart
Redactie Onze Taal
Binnen enkele jaren zal in Nederland de nieuwe vorm van uitvaart geïntroduceerd worden die in de pers al ‘vriesdrogen’ wordt genoemd - een term die meer doet denken aan oploskoffie dan aan het laatste eerbetoon aan een dierbare. Ruim 1200 lezers van Onze Taal deden een voorstel voor een nieuwe naam.
In het septembernummer van Onze Taal vroeg uitvaartorganisatie Yarden de lezers een passende term te bedenken voor een nieuwe vorm van uitvaart, en dat hebben we geweten: een recordaantal van 1238 lezers uit allerlei delen van de wereld verzon bij elkaar ruim 750 verschillende alternatieven voor wat in de media vaak al ‘vriesdrogen’ wordt genoemd. Hoe zat het ook alweer met die nieuwe uitvaart? Nog eenmaal in het kort.
Nadat iemand overleden is, wordt het lichaam ondergedompeld in vloeibare stikstof van −196 °C en in ultrasone golven geplaatst, waardoor het uit elkaar valt. Dan wordt het water (of eigenlijk het ijs) in een vacuümcabine gescheiden van de rest, en vervolgens worden de niet-organische stoffen (kwik, chirurgisch staal) eruit gehaald. Het restant, circa dertig kilo organisch poeder, kan begraven worden en wordt binnen zes maanden volledig door de natuur opgenomen.
Begraafplaats Oud Eiken Duinen, Den Haag.
Foto: Onze Taal
| |
Eén term
Het gaat dus om een vrij ingewikkeld proces, dat uit verschillende stappen bestaat - meer stappen in ieder geval dan bij een crematie of begrafenis. Hoe moet je daar nu een passende naam voor verzinnen? Sommige lezers probeerden zo volledig mogelijk te zijn door alle stadia van het proces in één term onder te brengen:
| - | crio-fibro-dehydrografenis (van onder meer het Griekse kruos ‘ijs, vorst’ en fibrilleren ‘trillen’); |
| - | cryogeen-akoestisch desintegreren; |
| - | vriegelaarden (van vriezen, geluid en aarde); |
| - | bio-fusion (waarbij fusion niet alleen staat voor het Engelse woord voor ‘vermenging’, maar ook voor grofweg de eerste letters van freeze, ultrasone, instant dry, organic, natural). |
Maar de meeste inzenders lichtten één, soms twee elementen uit het gehele proces. Een kleine greep uit de inzendingen:
| - | stikstof: azoteren (naar het Franse azote ‘stikstof’), nitremeren (naar nitrogenium, de Latijnse aanduiding voor stikstof); |
| - | ijs en kou: beijsenis, berewen (naar het Welshe rhew ‘vorst’), bevrieren, cryomeren, fredoneren (o.a. naar het Italiaanse freddo ‘koud’), frosten (van het Engelse frost ‘vorst’), iglomatie, ijsvaart, koud cremeren, verijzenis, vervriezen; |
| - | ultrasone golven: auderen, begolving, beklanken, filibreren, trematie (van trillen en crematie), soneren, ultreren; |
| - | poeder, as: bestoffelijking, corpotrypsie (Latijn voor ‘verpulvering van het lichaam’), dusteren (van het Engelse dust ‘stof’), granuleren (van het Franse granuler ‘korrelig maken’), poeder-uitvaart, stoftotstoffing, vergruizen, verpulveren; |
| - | onttrekken van vocht: aquameren, assecheren (van het Franse sec ‘droog’), evaporisatie, hydrocrematie, ontvochten, ontwatering, verdrogen; |
| - | begraven en de opname door/teruggave aan de natuur:aardeopneming, beaarden, dungeren (o.a. naar het Duitse Dünger ‘mest’), fertileren, gaianiseren (naar Gaea, de Griekse aardegodin), nutrificeren, redoneren, terralyse, wederkeren; |
| - | twee elementen uit het proces:bevruizen, cryosoneren, frigopulveriseren, koudgruizen, sonofrigeren, stofdrogen, terrasoneren, totstoftrillen, vervroging, vriesdefragmenteren. |
Ook werd met bio-, groen-, natuur-en milieu- vaak verwezen naar het milieuvriendelijke karakter van de uitvaart (biobegraven, groeneren, naturiseren, milieucrematiseren). Sommigen suggereerden om het proces te noemen naar de uitvindster Susanne Wiigh-Mäsak (mäsakken, wigghen); anderen gooiden het met bijvoorbeeld div (‘dwarrelen in vrede’) en i.3.f.t. (‘in drie fasen terug’) over een wel heel andere boeg. Kortom: alle creativiteit en maar liefst zeven vreemde talen werden uit de kast gehaald om de nieuwe uitvaart van een naam te voorzien.
| |
‘vergruizing’ of ‘ontvochting’ wens je je ergste vijand nog niet toe, laat staan overleden dierbaren.
Sommige woorden roepen weer andere ongewenste associaties op. Bij het lezen van een rouwkaart mogen gedachten niet afdwalen naar nachtcrèmes (dehydrereri), roze koeken (glaceren), behangers (stoferen), seks (frigideren) of snelwegen (aquaductié). En tot slot waren er ook woorden die te algemeen waren, of die zich onvoldoende onderscheidden van een begrafenis of crematie: (ver)aarden, afscheid, amorferen, decomponeren, decorporatie, deporteren, heenbrengen, postumeren, transformeren, transmutatie en verassen.
| |
De winnaar
Uiteindelijk koos de jury voor cryomeren en cryomatie. Deze woorden voldoen aan bovenstaande eisen. Zo is het onderdeel cry(o) (zoals gezegd van het Griekse kruos ‘ijs, vorst’), dat door 72 mensen op de een of andere manier in hun inzending verwerkt werd, iets wat overduidelijk niet kan slaan op een crematie of op een begrafenis. Maar daar komt bij dat de betekenis van de winnende woorden vrij gemakkelijk te doorzien is dankzij de gelijkenis met cremeren en crematie. Aan de andere kant zijn de verschillen tussen cremeren en cryomeren weer zo groot (let bijvoorbeeld op die extra lettergreep) dat ze niet snel met elkaar verward zullen worden.
Een enkeling had het winnende alternatief met een k geschreven. Hoewel dit ook de letter is waarmee het onderliggende Griekse woord wordt weergegeven, ligt een c meer voor de hand. Dat is namelijk de manier waarop vergelijkbare woorden, zoals cryobiologie, cryogeen en cryometer, over het algemeen worden gespeld.
Omdat er in totaal zestien mensen waren die cryomeren of cryomatie (met een c) hebben voorgesteld, wordt de hoofdprijs (oorspronkelijk € 150,- aan boekenbonnen en een ballonvaart voor twee personen) onder hen verdeeld. De ballonvaart is na loting gewonnen door J.R. van den Heuvel uit Gorinchem. De andere inzenders van het winnende alternatief zullen ieder een boekenbon van € 20,- ontvangen.
De medewerkers van Yarden en Onze Taal willen graag iedereen heel hartelijk bedanken voor hun bijdrage.
|
|
Auteursrechtelijk beschermd