Onze Taal. Jaargang 74

[p. 47]

Vraag en antwoord
Taaladviesdienst

Commissaris der/van de koningin

? Is het correct om ‘Commissaris van de Koningin’ te schrijven, dus met hoofdletters? En is ‘van de’ juist, of moet het ‘der’ zijn?

! De voorkeur gaat uit naar commissaris van de koningin. Zowel commissaris als koningin duidt een functie aan, en alle taaladviesboeken raden tegenwoordig aan functieaanduidingen met kleine letters te schrijven. Jan Renkema's Schrijfwijzer (2002) geeft commissaris van de koningin daarbij expliciet als voorbeeld. Over staatshoofden in het algemeen zegt Renkema: ‘De aanduidingen de koning(in), de minister en de staatssecretaris krijgen alleen een hoofdletter in juridische teksten als niet de concrete persoon bedoeld wordt maar de (abstracte) staatsrechtelijke functie: Formeel is de handtekening van de Minister vereist.’ Ook in koningin Beatrix krijgt koningin dus een kleine letter.

Overigens zijn commissaris van de koningin en commissaris der koningin beide mogelijk, maar van de is in de praktijk veel gewoner. Een ‘officiële’ variant is er niet: in de Provinciewet (1992), waarin de bevoegdheden van deze ambtsdrager geregeld zijn, komt alleen de formulering ‘commissaris van de Koning’ voor. In wettelijke zin is een koningin namelijk een koning.

Belangstelling in/voor, interesse in/voor

? ‘De veilingbezoekers hadden met name belangstelling in antieke meubels.’ Is het voorzetsel in hier juist gebruikt?

! Nee, het moet voor zijn. Het woord belangstelling kan volgens alle naslagwerken alleen met het voorzetsel voor worden gecombineerd. Opmerkelijk is dat belangstelling in wel mogelijk is in het Afrikaans, de dochtertaal van het Nederlands.

Bij het synoniem interesse is het anders: zowel interesse voor antieke meubels als interesse in antieke meubels is juist. In de praktijk komt interesse voor iets vaker voor. Opvallend is verder dat bij het werkwoord (zich) interesseren het voorzetsel voor wordt gebruikt, maar bij het bijvoeglijk naamwoord geïnteresseerd juist in: ‘Hij interesseert zich voor literatuur’ versus ‘Hij is geïnteresseerd in literatuur.’

Stroppen (van het verkeer)

? Een collega van mij zei laatst, toen hij vertelde hoe zijn autorit verlopen was: ‘Bij Waalwijk stropte het verkeer nogal.’ Kan verkeer ‘stroppen’?

! Als we op Van Dale (1999) afgaan, kan dat inderdaad. Van Dale omschrijft stroppen onder meer als ‘op elkaar schuiven, blijven steken, zich samenpakken’ en ‘(gewestelijk) (van ondernemingen enz.) niet vlotten; synoniem: vastlopen’. De betekenis ‘verstopt raken, met files gepaard gaan’ sluit hier vrij goed bij aan.

Er is echter geen enkel ander hedendaags woordenboek dat dit gebruik van stroppen vermeldt; erg algemeen is het kennelijk niet. Wel worden de betekenissen die Van Dale geeft ook vermeld in het Woordenboek der Nederlandsche Taal. Tegenwoordig lijkt het vooral in Zuid-Nederland en Vlaanderen voor te komen.

Bloed, zweet en tranen

? Ik ben op zoek naar de bron van de uitdrukking bloed, zweet en tranen. Kunt u mij verder helpen?

! Algemeen wordt deze uitdrukking toegeschreven aan Winston Churchill. Die sprak in 1940 in zijn eerste speech als Brits minister-president de woorden: ‘I have nothing to offer but blood, toil, tears and sweat’ (letterlijk: ‘Ik heb niets te bieden dan bloed, hard werk, tranen en zweet’). Bloed, zweet en tranen zou daar een (vernederlandste) verkorting van zijn.

De uitdrukking is echter veel ouder. Het Woordenboek der Nederlandsche Taal schreef al in 1903: ‘Bloed, zweet en tranen loost iemand van wien het uiterste wordt gevergd.’ En in 1622 dichtte Bredero: ‘En biecht voor God met leet / De sonden, die hy deed / Met tranen, bloed en sweet’. Bij Vondel zijn eveneens combinaties van bloed, zweet en tranen aangetroffen. En ook in het Engels zijn die woorden al ver voor Churchill bij elkaar gebracht, bijvoorbeeld in een gedicht van John Donne uit 1611 (‘thy tears, or sweat, or blood’) en in een toespraak van Theodore Roosevelt uit 1897 (‘blood and sweat and tears’).

In Bekende citaten uit het dagelijks taalgebruik (2004) schrijft citatenvorser Jaap Engelsman: ‘Strikt nieuw waren deze woorden van Churchill dus niet (...), maar zonder hem zou de uitdrukking zowel in het Engels als internationaal nooit haar huidige grote verbreiding hebben gekregen.’

Winston Churchill: ‘I have nothing to offer but blood, toil, tears and sweat.’

C.c./Cc/c.c./cc

? Hoe schrijf je de afkorting die aangeeft dat een brief of e-mail ook aan iemand anders verzonden is: ‘C.c.’, ‘Cc’, ‘c.c’, ‘cc’ of nog anders?

! Er is geen officiële schrijfwijze van: het Groene Boekje (1995) neemt deze afkorting niet op. In andere naslagwerken is zowel c.c. als cc te vinden.

Traditioneel luidt de afkorting van copie conforme of carbon copy onder aan een brief c.c., met twee punten. Die schrijfwijze treffen we aan in Van Dale (1999), Het groene woordenboek (2002), de Spellingwijzer Onze Taal (2004), de Schrijfwijzer (2002) en het handboek Zakelijk corresponderen (2002). Aan het begin van een regel onder aan een brief krijgt de afkorting volgens de laatste twee naslagwerken geen hoofdletter en geen dubbele punt: ‘c.c. drs. J. van Kampen’.

Andere hedendaagse woordenboeken en de Van Dale-praktijkgids Afkortingen (2003) laten de puntjes achterwege. De schrijfwijze cc komt dan ook steeds vaker voor, met name in het elektronisch berichtenverkeer. Zeker als de afkorting als zelfstandig naamwoord fungeert, heeft cc de voorkeur: ‘Ik heb Bram ook een cc (of: een cc'tje) gestuurd.’ In brieven staat cc. iets verzorgder, maar ook daar zullen de puntjes uiteindelijk wel verdwijnen.