Onze Taal. Jaargang 74

[p. 20]

‘Hoe komt wat ik zeg de huiskamer in?’
Uitreiking Philip Bloemendal Prijs 2004
Matthijs de Winter

Onlangs ontving Lucella Carasso (Radio 1) de Philip Bloemendal Prijs 2004. Volgens de jury is zij de talentvolste presentator van dit moment. Stem, tekst en persoonlijkheid spelen bij het presenteren op radio en televisie een grote rol. Maar hoe beoordeel je die? ‘Het moet een beetje speels overkomen. Alsof je tegenover een vriend in het café zit en hem de laatste nieuwtjes vertelt.’

Even klonk de markante stem van Philip Bloemendal weer in Hilversum. Op 30 november vorig jaar werd de naar de legendarische commentator van het Polygoon-journaal vernoemde prijs uitgereikt aan Lucella Carasso van Radio 1, en daarbij werden enkele fragmenten van het Neêrlands Nieuws getoond. ‘En daar komen de Beatles aan, onder luid gejuich van een enthousiaste menigte.’ De zwart-witbeelden, de staccatostem en de muziek ‘Ik heb u lief mijn Nederland’. In de jaren na de Tweede Wereldoorlog was Philip Bloemendal dé stem van Nederland. Integer en in correct Nederlands bracht hij het Nederlandse volk op de hoogte van het nieuws. Zijn commentaar was een baken van betrouwbaarheid.

Stimuleringsprijs

Presentatoren op radio en televisie zijn een doorgeefluik van informatie. De manier waarop het nieuws gebracht wordt, kan veel invloed hebben op de inhoud en het effect van de boodschap. ‘Om de kwaliteit van de berichtgeving bij nieuwe generaties presentatoren te waarborgen is de Philip Bloemendal Prijs in het leven geroepen’, zegt de initiatiefneemster van de prijs, de weduwe van Bloemendal, Mieke Bloemendal-Olman. De tweejaarlijkse stimuleringsprijs is ingesteld door het Philip Bloemendal Fonds en werd voor het eerst uitgereikt in 2002. De prijs bestaat uit een geldbedrag van € 3500,- en een kunstwerk. Jonge, talentvolle presentatoren op het gebied van (achtergrond) nieuws kunnen door hun omroep of het publiek aangemeld worden.

Een vijfkoppige jury, waarin onder anderen Henny Stoel (voormalig presentator NOS Journaal) en Henk van Gelder (NRC Handelsblad) zitting hebben, bekeek en beluisterde de inzendingen. Het aantal was dit jaar enigszins teleurstellend: slechts zeven. Drie van hen waren volgens de jury serieuze kanshebbers voor de prijs: behalve Lucella Carasso waren dat Thomas Loudon (NOS Journaal) en Henry Schut (Studio Sport). ‘Alle genomineerden komen inderdaad bij de NOS vandaan’, zegt Stoel. ‘De commerciële en regionale zenders hebben het helaas laten afweten, dat is erg jammer. Ook daar zit talent, maar dat moet zich wél kenbaar maken.’

De drie overgebleven kandidaten vormden volgens de jury een sterk trio, dat duidelijk uitstak boven de rest. Volgens Henny Stoel onderscheidt Lucella Carasso zich door haar interviewtechniek en de manier waarop ze mensen benadert, Thomas Loudon door zijn mooie reportages in en over de Arabische wereld en Henry Schut door zijn speelse teksten, een goed afgewogen combinatie van feiten en commentaar.

Criteria

Hoe beoordeel je de stem en presentatie van een presentator? Om tot een oordeel te komen, bestudeerden de juryleden bandopnamen van de verschillende kandidaten. Daarbij is vooral gelet op de stem, spraak, formulering en aspecten van persoonlijke presentatie. De uiteindelijke winnaar wordt gekozen op basis van de combinatie van deze factoren. Henny Stoel: ‘Voor een goede presentatie is het heel belangrijk dat een presentator de tekst niet voorleest. Het moet een beetje speels overkomen. Alsof je tegenover een vriend in het café zit en hem de laatste nieuwtjes vertelt. Deze toon bereik je door kleine dingen in je presentatie aan te passen. Zo helpt het bijvoorbeeld al als je “ie” in plaats van “hij” zegt of “'t” in plaats van “het”. Je mag zinnen ook best met en of maar beginnen, het moet echt klinken als spreektaal. Dus geen uitgebreide bijzinnen met schrijftaalclichés, maar een tekst die klinkt alsof je 'm zo uitje mouw schudt.’

Toch blijft het moeilijk om voor radio- en televisie-presentatoren dezelfde criteria te hanteren, vindt Stoel. ‘Bij radiopresentatoren let je al snel meer op de interviewtechniek en bij televisie kijkje hoe de tekst bij het beeld past.’ Het correct en effectief gebruiken van de Nederlandse taal kan wel goed los van het medium beoordeeld worden. Juryvoorzitter Henk van Gelder: ‘De Philip Bloemendal Prijs zorgt ervoor dat we waakzaam blijven wat betreft het niveau van de presentatie op radio en televisie. Tegenwoordig hoor je toch al veel kwalijke dingen langskomen als groter

[p. 21]

als en hun hebben. Ik denk dat er een rol is weggelegd voor de presentator om dat soort verloedering tegen te gaan. Het correct gebruik van de Nederlandse taal weegt daarom zwaar mee in de jurering.’

Philip Bloemendal Prijs-winnares Lucella Carasso, omringd door Wim Kok en medegenomineerden Henry Schut (links) en Thomas Loudon.
Foto: Leendert Jansen

Persoonlijkheid

Iemand alleen op zijn stem beoordelen blijft een lastig karwei. Wanneer heeft iemand een prettige stem om naar te luisteren? Vaak blijft dat toch een kwestie van gevoel en een combinatie van factoren. Radiopresentatoren moeten het ook meer van hun stem hebben dan de presentatoren die voor de televisie werken. Door middel van hun stem moeten ze zich ‘tonen’. Een levendige en prettige stem om naar te luisteren is dan onmisbaar. Volgens Henny Stoel hebben veel mensen de neiging om monotoon te praten. ‘De mogelijkheden van de stem om de hoogte of de diepte in te gaan worden soms te weinig benut. De presentator onderscheidt zich juist door van zijn stem een persoonlijkheid te maken. Een beetje overdrijving zorgt voor een levendige presentatie. Elke stem is uniek, een soort vingerafdruk. Maar om je stem optimaal te benutten moet je er wel een beetje persoonlijkheid in leggen. Bij een goede presentator hoor je ook zonder aankondiging direct wie het is.’

Totaaltalent

Lucella Carasso beschikt over zo'n stem met persoonlijkheid. De jury noemde haar een ‘totaaltalent op de radio’. Ze beschikt over ‘een groot analytisch vermogen, waardoor ze de politiek heel snel en heel alert inzichtelijk en begrijpelijk kan maken’. Daarnaast roemde de jury haar rake interviewtechniek en het snel vinden van juiste formuleringen in gesprekken. Carasso: ‘Ik let niet heel specifiek op taal als ik presenteer, het gaat ook voor een deel vanzelf. Soms maak ik ook weleens een fout. Ik heb een keer een brief van een oplettende luisteraar gekregen die had gehoord dat ik “irriteren over” had gezegd. Die fout heb ik daarna niet meer gemaakt geloof ik, dus ik doe wel erg m'n best.’

In haar presentatie probeert Carasso clichés zo veel mogelijk te vermijden. ‘Een gesprek probeer ik bijvoorbeeld niet af te sluiten met “We zullen zien” of “Oké”.’ Daarnaast krijgt Carasso in de politieke verslaggeving veel te maken met Haags jargon, dat ze probeert te vermijden in haar presentatie. ‘Anders moet ik de hele uitzending uitleggen wat het verschil is tussen een politiek leider en een politiek aanvoerder. Schrappen dus, zulke woorden.’

Vuurdoop

Lucella Carasso ontving de prijs uit handen van oudminister-president Wim Kok. De twee zijn geen onbekenden van elkaar. Carasso: ‘Een van de eerste interviews die ik moest doen als parlementair verslaggever was met Wim Kok. Hij heeft me eigenlijk mijn vuurdoop gegeven. Bij interviews met de premier gelden er altijd twee regels: het mag niet langer zijn dan acht minuten en er mag niet in het stuk geknipt worden. Ik maakte meteen een grote fout door een open vraag te stellen: “Wat is het belang van de Europese Unie voor Nederland?” Het antwoord duurde elf minuten! Gelukkig kon je toen nog het materiaal sneller afspelen, en we hebben er toch iets uit geknipt. Maar die nacht heb ik erg slecht geslapen. Vooral omdat ik de volgende dag verslag moest doen van een PvdA-congres. Ik probeerde Wim Kok een beetje te ontwijken die dag, maar ik liep hem natuurlijk toch tegen het lijf. Hij zei toen: “Je hebt het toch zeker niet allemaal uitgezonden van gisteren?” Dat was wel een opluchting voor me.’

Lach in de stem

Alle drie de kandidaten worden begeleid door oudpresentatrice Judith Bosch. Zij helpt Carasso, Loudon en Schut bij het vormen en verbeteren van hun presentatiestijl. Bosch: ‘Het belangrijkste voor een presentator is de vraag: wat wil ik overbrengen aan de luisteraar of de kijker? Begrijpt de strijkende huisvrouw thuis wat ik zeg? Die vraag moet je jezelf continu stellen. Hoe komt wat ik zeg de huiskamer in? Lucella Carasso doet dat ontzettend goed. Ze heeft een mooie jongevrouwenstem en gebruikt veel beeldende voorbeelden en tegenstellingen in haar teksten. Het mooiste van haar stem vind ik dat er een lach in zit. Hiermee trekt ze de luisteraar als het ware het gesprek in. Het kluistert je echt aan de radio.’

Meer informatie: www.bloemendal.info.

De genomineerden

Lucella Carasso (32)

Kwam in 1996 bij het Radio 1 Journaal in dienst. Sinas 2001 parlementair verslaggever voor het programma Met het oog op morgen en bij toerbeurt presentator van de zondagafleveringen van het Radio 1 journaal.

Thomas Loudon (34)

In 1997 begonnen bij het NOS Journaal. Was van 2001 tot 2003 freelance correspondent in Iran. Werkt nu vanuit standplaats Caïro, bericht over gebeurtenissen en ontwikkelingen in de Arabische wereld voor onder andere het NOS journaal en de Wereldomroep. Was ook in 2002 genomineerd voor de Philip Bloemendal Prijs.

Henry Schut (28)

Deed ervaring op bij de lokale omroep en als ‘stem’ voor journaals voor de Koninklijke Landmacht. Werkt sinds 1999 voor Studio Sport.