Onze Taal. Jaargang 71

Instituut

Fryske Akademy

De in 1938 opgerichte Fryske Akademy (FA) is een ‘centrum voor wetenschappelijk onderzoek en onderwijs met betrekking tot Fryslân en zijn bevolking, zijn taal en cultuur in de meest brede zin’. Het voornaamste werkgebied van de FA is echter de studie van de Friese taal. Het onderzoek hiernaar wordt uitgevoerd door de vakgroep Taalkunde, hoewel ook de andere twee vakgroepen (‘Sociale wetenschappen’ en ‘Geschiedenis, letterkunde en naamkunde’) zich wel met talige onderwerpen bezighouden.

Omdat een van de doelstellingen van de FA ‘het definiëren van de Friese identiteit’ is, heeft het uitgevoerde onderzoek niet zelden een vergelijkend karakter. De vraag die dan centraal staat is: ‘Wat kenmerkt de Friese taal en cultuur in vergelijking met die van Nederland of die van andere autochtone minderheden in Europa?’ Een tweede doelstelling is ‘het in stand houden van de Friese cultuurgemeenschap’. Daartoe wordt er veel werk gemaakt van het toegankelijk maken van het Friese cultuurgoed, onder meer door het digitaliseren van bronnen. Zo wordt er momenteel gewerkt aan vier taaldatabanken: een voor het Nieuwfries (25 miljoen woorden uit boeken, tijdschriften en kranten), een voor het negentiende-eeuws Fries (een miljoen woorden), een voor het Middelfries (met daarin alle Middelfriese bronnen; nog in voorbereiding), en een voor het Oudfries (eveneens nog in voorbereiding). Die databanken vormen de basis voor drie woordenboeken, waaronder het groots opgezette Woordenboek voor de Friese taal (WFT). Dit beschrijft het Fries uit de periode van 1800 tot 1975 (in het Nederlands, overigens), en zal na voltooiing van het 24ste en laatste deel 125.000 lemma's bevatten. Andere ambitieuze projecten van de FA zijn het aanleggen van een corpus van tien miljoen woorden voor het gesproken Fries, het opstellen van een grammatica die in opzet vergelijkbaar is met de Algemene Nederlandse Spraakkunst, en een beschrijving van de fonologie (de klankleer) van het Fries.

Behalve met wetenschappelijk onderzoek houdt de vakgroep Taalkunde van de FA zich ook bezig met het geven van taaladvies. Dat is de taak van het Taalbureau, waarbij men terecht kan met vragen over onder meer spelling en terminologie, maar ook voor de correctie of redactie van teksten. Daarnaast stelt het Taalbureau lijsten beschikbaar met Friese plaatsnamen, de Friese schrijfwijze van buitenlandse aardrijkskundige namen en computertermen, alsook een spellingchecker voor het Fries. Dit alles is te vinden op de website van de FA.

De website heeft overigens nog wel meer te bieden: men vindt er vrij uitgebreide informatie over de organisatie, het onderzoek en de projecten, over de universitaire Frisistiek in Amsterdam en Leiden, en over de publicaties van de FA, waaronder een jaarboek (De vrije Fries), twee tijdschriften (een mededelingenblad voor donateurs, Ut de smidte, en een wetenschappelijk tijdschrift, It beaken) en zo'n 25 boeken per jaar over uiteenlopende onderwerpen. En ten slotte biedt de website plaats aan twee elektronische tijdschriften: het Nederlandstalige lexicologische tijdschrift Trefwoord, en het Halbertsmatijdschrift - een verzamelplaats voor onderzoek datte maken heeft met Joost Hiddes Halbertsma (1789-1869), een dominee die zich als een van de eersten met de beschrijving van het Fries bezighield, en die daarmee de grondlegger van het WFT was.

De Fryske Akademy is gevestigd in het Coulonhûs, Doelestraat 8 te Leeuwarden. Postadres: Postbus 54, 8900 AB Leeuwarden. Telefoon: 058 - 213 14 14. E-mail: [e-mail]. Website: www.fa.knaw.nl.