Onze Taal. Jaargang 71

[p. 202]

Van Achtertuinië tot Thailand
Veertig manieren om te zeggen: ‘Wij blijven thuis!’

Ewoud Sanders

Wat zeg je als je niet op vakantie gaat en je voor de zoveelste keer de vraag krijgt ‘waar de reis dit keer naartoe gaat’? Dan kun je in plaats van ‘Ik blijf thuis’ ook antwoorden: ‘Naar Costa Balconia’, of ‘Saint-Souterrain’, of ‘Hinterhause’. Een lexicon voor de thuisblijver.

Een tijd geleden riep ik de lezers van Onze Taal (en van NRC Handelsblad) op om mij fictieve plaatsnamen toe te sturen van het type Nergenshuizen en Verweggistan. Veel van die plaatsnamen bleken te zijn ontstaan als grappig bedoeld antwoord op de vraag ‘Waar gaan jullie dit jaar naartoe met vakantie?’ Dit heeft geleid tot een grote stroom ‘vertalingen’ van Nederlandse plaatsnamen in het Frans, Duits, Engels, Spaans of Italiaans, zoals Arrondissement-sur-Mer voor Wijk aan Zee, Ausserhorn am Seidelsee voor Uithoorn, Longfield on the beach voor Langevelderslag, Costa Bakka voor Bakkum en Lago di Spartèl voor het Spartelmeer.

Maar er waren natuurlijk ook nog de thuisblijvers, de mensen die helemaal niet met vakantie gingen, zelfs niet in eigen land. Die zorgden weer voor een andere groep fictieve plaatsnamen, namelijk plaatsnamen die zeggen: ‘Wij blijven thuis.’ Thuis betekent in dit geval: in de tuin (een element dat in verschillende talen in negen fictieve plaatsnamen voorkomt), op het balkon of het terras (samen eveneens goed voor negen plaatsnamen) of simpelweg rondom het huis - met vijftien plaatsnamen de grootste groep. De thuisblijvers maakten wel uitstapjes in de omgeving, en om ook dat exotisch te laten klinken, werd een spel gespeeld met namen als Cuba, Deo, Reo en Thailand.

Achtertuinië Komt ook voorin de vorm Achtertunia. Thematisch verwant zijn: Bad Meingarten of kortweg Meingarten (met de nadruk op Mein-), Costa del Jardin, Gardenia, Grazonië, (Bad) Hintergarten, Saalbach-Hintergarten en Tuinesië.

Baggaragatti ‘In Limburg rond Roermond’, aldus een informant, ‘was Baggaragatti een vakantiebestemming voor de thuisblijvers. Dat is zo rond 1975 begonnen. Er kwamen toen steeds meer baggergaten, die voor recreatie werden benut. Het was gratis en het water was redelijk. Ook waren er vaak strandjes.’

Balkonië Wij hebben het woord balkon aan het eind van de zeventiende eeuw overgenomen uit het Frans. De oorspronkelijke betekenis is ‘kroonlijst’. Als vakantiebestemming voor thuisblijvers is ‘Balkonië’ lange tijd zeer populair geweest. Het is één keer meteen uitbreiding aangetroffen, in Den Haag. Daar zei of zegt men: ‘Naar Balkonië, bereikbaar met de haringkoets vanaf het Nassauplein.’ Varianten zijn Balconiënburg, Balkonia, Balkoniohoven, Costa Balcon(i)a, Gran Balconia en Playa del Balcona.

Illustratie: Hein de Kort

Blekeveld ‘Mijn ouders gingen en gaan altijd met vakantie naar Blekeveld’, aldus een lezer. ‘Hiermee geven zij aan niet op vakantie te gaan; zij bedoelen het grasveld achter hun huis, het veld waar de was lag te drogen/bleken (bleekveld). Ik heb gemerkt dat deze term in Oost-Groningen (Winschoten en omgeving) algemeen bekend is en ik heb het in de stad Groningen ook al enkele keren gehoord. Ook mijn oma sprak van Blekeveld als vakantiebestemming.’

[p. 203]

In de negentiende eeuw telde Nederland nog dertien plaatsnamen met bleek-, maar inmiddels is er daar niet één meer van over.

Cuba In Breda en omstreken geregeld gehoord als zogenaamd exotische vakantiebestemming (het eiland Cuba), terwijl Cuba hier een acroniem is voor de in de nabijheid gelegen dorpen Chaam, Ulvenhout, Bavel en Alphen (volgens anderen gaat het om Chaam, Ulicoten, Baarle-Nassau en Alphen).

Deo Gevormd naar het voorbeeld van Reo (zie aldaar). ‘Toen ik nog studeerde,’ aldus een informant, ‘had ik geen cent te makken. Wanneer iemand naar mijn vakantiebestemming informeerde, antwoordde ik altijd: “Ik ga naar Deo” (wat betekent: “Delft en omstreken”).’

Environs-la-Maison Waar gaan jullie dit jaar naartoe? Naar Environs-la-Maison. Oftewel: wij blijven rondom huis. Een Duits klinkende variant is Oemkeboem, lees: ‘Umgebung’.

Meer van Hiernève Oftewel: ‘het meer van hiernaast’. Hiermee werd in Noord-Limburg het meer de Grote Siep aangeduid (nu Mookerplas geheten). De bron van inspiratie is natuurlijk het Meer van Genève. De Grote Siep werd ook ‘De Middelaarse Zee’ genoemd.

Nieveranche ‘Als je in Deinze, in Oost-Vlaanderen, waar ik in de jaren vijftig en zestig opgroeide, aan iemand vroeg waar hij dat jaar naar op reis ging, kreeg je weleens als antwoord: “naar Nieveranche”. Nergens was in ons dialect nieverans. De schertsende verfransing van het woord gaf het een uitheemse, chique klank, die aangaf dat de spreker zich van de ironie bewust was, en waarmee je een naïeve vrager om de tuin kon leiden’, aldus een lezer. Ook aangetroffen in een uitgebreide variant: Nieverans-les-Bains.

Reo In Rotterdam een geliefde nepvakantiebestemming. Reo is een afkorting van ‘Rotterdam en omgeving’. De afkorting is ook gebruikt voor ‘Rijswijk en omgeving’ en ‘Roosendaal en omgeving’, maar de Rotterdamse toepassing lijkt ouder en is veel wijder verbreid. Het idee is Reo een beetje te laten klinken als Rio, dus als het exotische Rio de Janeiro in Brazilië. De vroegste voorbeelden dateren uit de jaren zestig.

Rundhausen Een van de meest genoemde vakantiebestemmingen van thuisblijvers is ‘Rundhausen’. Deze plaatsnaam werd door tientallen informanten ingezonden, uit alle delen van het land. Er zijn twee uitgebreide versies, Rundhausen am Thür en Rundumhausen, er is een Nederlandse ‘vertaling’, Rondhuizen (met de klemtoon op -huizen), en er zijn vele varianten, zoals Bleib im Hausen, Hinterhausen, Nachbarhausen en Umhausen. En dan zijn er ook nog diverse variaties op hetzelfde thema, zoals Saint-Souterrain (‘Sint-Kelder’), Costa del Zolder of Hal, net achter de voordeur. Een van de weinige fictieve plaatsnamen die met een Scandinavisch accent moeten worden uitgesproken is Køkedør (‘keukendeur’). ‘Wij strijken neer vlak achter Køkedør’, hoorde een informant uit Hengelo ooit iemand zeggen.

Stoepe ‘Als vakantieadres gaven kennissen van mijn ouders ooit eens “Stoepe” op (waarbij zij er een enigszins Duitse uitspraak opna hielden). Als antwoord op de gestelde vraag “Waar ligt dat nou in godsnaam?” kwam dan het antwoord: “Gewoon, bij ons voor de deur...” Het was in de jaren zeventig, toen al die reisverhalen toch een beetje als “kouwe kak” opgevat werden’, aldus een correspondent uit Utrecht. Elders is Stuphause gesignaleerd.

Terrassië In de jaren zestig gehoord in Twente. Varianten zijn Terrazza-di-plaza-om-di-hoek-ja en Terrasso.

Thailand Het is in Groningen een geliefd grapje, dat door tientallen informanten is ingezonden. ‘Waargaan jullie dit jaar naartoe?’ ‘Naar Thailand.’ ‘Wat, helemaal naar Thailand?’ ‘Nee joh, naar 't áíland (het eiland)’. Dat wil zeggen: naar Schiermonnikoog. Dit alles natuurlijk in Gronings dialect, waarin 't ailand bijna hetzelfde klinkt als Thailand, zeker als het lidwoord wordt afgekapt. Het grapje is ook in Rotterdam gesignaleerd, op z'n plat-Rotterdams, maar verreweg de meeste meldingen komen uit het noorden van Nederland. Net als bij Reo dateren de vroegste voorbeelden uit de jaren zestig. Overigens bestaat er enige discussie of met 't ailand nu alleen Schiermonnikoog kan worden aangeduid of ook Ameland. De meesten noemen ‘Schier’, dat het dichtst bij Groningen ligt.

Reacties en aanvullingen a.u.b. naar [e-mail] of naar de redactie van Onze Taal, Raamweg 1a, 2596 HL Den Haag.