Onze Taal. Jaargang 71

[p. 110]

InZicht

Raymond Noë

InZicht licht u in over nieuwe boeken, congressen en lezingen in taalkundig Nederland. Vermelding in deze rubriek betekent niet dat de redactie ze aanbeveelt. Voor een zo volledig mogelijk beeld hebben wij ook uw hulp nodig. Weet u iets waarvan u denkt dat het in deze rubriek thuishoort, laat het ons dan weten.
Verschijningsdata en prijzen onder voorbehoud.

Hiërogliefen

De Britse egyptologe Bridget McDermott schreef een boek over het Egyptische hiërogliefenschrift. Behalve op de historische, culturele en taalkundige aspecten van het schrift gaat dit boek vooral in op de schrijfwijze van bepaalde woorden. Het doel van het rijk geïllustreerde boek is dan ook het bieden van een ‘leergang om de belangrijkste elementen uit hiëroglifische teksten te begrijpen’.

Egyptische hiërogliefen is een uitgave van Tirion en kost €22,50 (gebonden, met stofomslag, 176 blz.). ISBN 90 246 0641 1

Buitenlands in Nederland

Babylon aan de Noordzee geeft een overzicht van de talen van de belangrijkste allochtone bevolkingsgroepen die de afgelopen decennia hun intrede in de Nederlandse samenleving hebben gedaan: Arabisch, Berbers, Chinees, Hindi en Sarnami, Italiaans, Koerdisch, Moluks Maleis, Papiamentu, Portugees, Romanes, Servisch, Kroatisch en Bosnisch, Somalisch, Spaans, Sranan en Turks. Na een inleidend hoofdstuk over de plaats van de allochtone bevolkingsgroepen en hun talen in de samenleving en in het onderwijs wordt per bevolkingsgroep ingegaan op onder meer de culturele identiteit, de (taal)politieke situatie in het land van herkomst, de status van de taal binnen de eigen gemeenschap en in Nederland, en de rol die de taal speelt in het Nederlandse onderwijs en in de (massa)media.

Babylon aan de Noordzee, onder redactie van Guus Extra en Jaap de Ruiter, is verschenen bij Bulaaq en kost €18,50 (ingenaaid, 336 blz.). ISBN 90 5460 068 3

Nieuwe woorden

De taal van het jaar van Ewoud Sanders is een alfabetisch lexicon van 250 woorden die in het jaar 2001 voor het eerst in het Nederlands opdoken, zoals verleefbarisering en tophopper (volgens Sanders het lelijkste respectievelijk het mooiste woord van het jaar). De woorden krijgen allemaal een ruime toelichting op hun ontstaansgeschiedenis; het boek is geïllustreerd met cartoons van Fokke & Sukke.

De taal van het jaar. Tweehonderdvijftig woorden die het aanzien van 2001 bepaalden is een uitgave van L.J. Veen en kost €6,95 (gelijmd, 79 blz.).
ISBN 90204 0198 X

Liefdeswoorden

Wim Daniëls stelde een luchtig lexicon samen met woorden die te maken hebben met de liefde. Tussen aantrekkelijkheid en zwoel beschrijft hij vele soorten liefde (‘zoutwaterliefde’, ‘onbeantwoorde liefde’) en zaken die te maken hebben met onze beleving van de liefde (‘jaloezie’, ‘geur’) of met de meer praktische kanten ervan (‘bed’, ‘lovehandles’).

Liefdeslexicon. Taal van haar zachtste kant is een uitgave van L.J. Veen en kost €10,- (gelijmd, 141 blz.). ISBN 90 204 0648 5

Babytaal

Het met veel foto's geïllustreerde Babytaal van dr. Richard Woolfson is bestemd voor volwassenen die praktijkgerichte informatie willen over de taalontwikkeling van kinderen van nul tot drie jaar. Het boek beschrijft vooral hoe je met jonge kinderen kunt communiceren, hoe je hun communicatieve vaardigheden kunt stimuleren en hoe je hun uitingen kunt interpreteren. Behalve aan de spraak(ontwikkeling) besteedt Babytaal ook veel aandacht aan lichaamstaal. Het boek bestaat uit korte, overzichtelijke hoofdstukken die veel tips bevatten.

Babytaal. Hoe kleine kinderen communiceren met gebaren en spraak werd uit het Engels vertaald door Marjan Faddegon-Doets. Het is verschenen bij Cantecleer en kost €19,50 (ingenaaid, 144 blz.).
ISBN 90 213 3166 7

Jan-lexicon

De afgelopen vijfhonderd jaar behoorden Johannes en de vele afleidingen daarvan (zoals Jan, Hans, Johan en Joop, maar ook Yann, Joe, Juan en Iwan) tot de meest voorkomende namen in West-Europa. Die populariteit heeft ook zijn sporen in de taal nagelaten, want het Nederlands kent een groot aantal termen, zegswijzen en uitdrukkingen waarin Jan of een van zijn broertjes figureert. Zo'n twaalfhonderd van die taaluitingen zijn nu bijeengebracht in het boek Johannes. Ze zijn thematisch geordend rond onderwerpen als geld (‘Jan Grijp’), relaties (‘zo verzot op iemand zijn als een mus op Jan’) en drank (‘zuiphans’). Sommige lemma's geven behalve de betekenis ook informatie over de herkomst van de termen en uitdrukkingen.

Johannes. Het groot Jannenboek van Ton Spruijt is een uitgave van L.J. Veen en kost €11,30 (gelijmd, 172 blz.).
ISBN 90 204 2066 6

Brabants en Limburgs

Het Woordenboek van de Brabantse dialecten en het Woordenboek van de Limburgse dialecten zijn thematisch opgezet. De delen I en II behandelen de beroepsgebonden woordenschat, en deel III - dat weer in verschillende secties is opgedeeld - de algemene woordenschat. De twee woordenboeken worden in afleveringen uitgegeven en zullen uiteindelijk elk zo'n zesduizend bladzijden beslaan. Van beide uitgaven verschenen onlangs twee delen over dierenbenamingen - een over vogels en een over overige dieren. Ze bevatten zowel lemma's over specifieke soorten (zoals de boerenzwaluw, die in het Limburgs 63 benamingen heeft) als lemma's met een algemenere inhoud (bijvoorbeeld over benamingen voor ‘mannelijke vis’ of ‘vleugel’). Een groot aantal lemma's wordt verduidelijkt met dialectkaarten en/of geïllustreerd met afbeeldin-

[p. 111]

gen van de dieren. Alle uitgaven zijn ontsloten met een alfabetisch register.

Woordenboek van de Limburgse dialecten. Deel III, sectie 4, aflevering 1 (vogels) en 2 (overige dieren) van J. Kruijsen zijn uitgegeven door Van Gorcum en kosten €38,57 resp. €31,31 (ingenaaid, met stofomslag, 269 blz. resp. 256 blz.).
ISBN 90 232 3753 6 resp. 90 232 3754 4
Woordenboek van de Brabantse dialecten. Deel III, sectie 4, aflevering 1 (vogels) en 2 (overige dieren) van J. Swanenberg zijn uitgegeven door Van Gorcum en kosten €34,- resp. €38,57 (ingenaaid, met stofomslag, 272 blz. resp. 293 blz.).
ISBN 90 232 3755 2 resp. 90 232 3756 0

Opnieuw uitgegeven

• Van Marc De Costers Woordenboek van populaire uitdrukkingen, clichés, kreten en slogans (1998) is onlangs een tweede editie (in goedkopere uitvoering) verschenen. Het boek bevat honderd nieuwe lemma's, en een aantal oude werd voor deze editie herschreven; sommige werden wegens gebrek aan een ‘harde’ vindplaats geschrapt.

Woordenboek van populaire uitdrukkingen, clichés, kreten en slogans is een uitgave van Sdu Uitgevers en kost €29,90 (ingenaaid, 590 blz.). ISBN 90 12 09266 3

• In 1998 verscheen Susanne Gerritsens Schrijfgids voor economen. Dit boek wil economen en economiestudenten ‘laten kennismaken met regels en eisen voor het schrijven van wetenschappelijke teksten’. Onlangs verscheen een geactualiseerde en uitgebreide tweede druk van dit boek.

Schrijfgids voor economen is een uitgave van Coutinho en kost €16, - (ingenaaid, 213 blz.). ISBN 90 6283 282 2

• Correct taalgebruik is een boek dat in België een zekere faam geniet. Het is in feite een alfabetische lijst van honderden termen en zinswendingen die vaak verkeerd gebruikt worden, waaronder veel gallicismen. Elk lemma bevat informatie over het juiste gebruik en reikt correcte alternatieven aan. Van dit boek (uit 1991) verscheen onlangs de zevende, bijgewerkte druk.

Correct taalgebruik van Willy Penninckx, Paul Buyse en Willy Smedts is een uitgave van UGA en kost €24,50 (gelijmd, 319 blz.). Bestelinformatie bij de uitgever: telefoon (0032) 056 36 32 00; e-mail [e-mail]. ISBN 90 6768 247 0

• Bij Sdu Uitgevers is een tweede, ongewijzigde maar goedkopere editie verschenen van het Handboek stijl van Peter Burger en Jaap de Jong. De eerste druk van dit ‘advies- en ideeënboek over leesbaar schrijven’ verscheen in 1997.

Handboek stijl. Adviezen over aantrekkelijk schrijven kost €25, - (ingenaaid, 485 blz.).
ISBN 90 12 09482 8

Eponiemen

Het Nederlands kent veel eponiemen, oftewel woorden die teruggaan op een historische, mythologische of bijbelse persoonsnaam (zoals diesel, adamsappel en freudiaans, maar ook bijvoorbeeld Mount Everest, Eiffeltoren en Madurodam). Volgens Marcel Grauls, auteur van diverse eponiemenwoordenboeken, zijn het er zo'n vijfduizend, waaronder ook wetenschappelijke plantennamen en namen van ziektes en syndromen. Achthonderd daarvan beschrijft Grauls in zijn nieuwste boek Mijn naam is haas. Elk lemma biedt informatie over de gebeurtenissen die ten grondslag lagen aan het ontstaan van het besproken woord en over de levensloop van de naamgever. In het boek zijn ook woorden opgenomen waarvan ten onrechte wordt gedacht dat ze een eponiem zijn.

Mijn naam is haas. Hoe historische figuren in het woordenboek belandden is een uitgave van Van Halewyck/Balans en kost €25, - (ingenaaid, 422 blz.).
ISBN 90 5018 546 0

Kiliaanlezing

Els Ruijsendaal, historisch taalkundige en voorzitter van het Algemeen Nederlands Verbond, houdt op 25 april 2002 van 15.30 tot 17.00 uur de jaarlijkse Kiliaanlezing. De Kiliaanstichting, die de lezing organiseert, streeft naar bevordering van het etymologisch onderzoek in België en Nederland. De titel van de lezing is ‘Het onderwerp van het gezegde: grammaticale termen als cultureel erfgoed’. Plaats van handeling is het P.C. Hoofthuis, Spuistraat 134 te Amsterdam. De toegang is gratis.