Onze Taal. Jaargang 71

[p. 53]

Sprekershoek

Redactie Onze Taal

Zeven leden van Onze Taal namen op 3 november plaats in de sprekershoek. In de pauzes van het congres kregen zij precies drie minuten voor hun smeulende en brandende taalkwesties.

De meeste bezoekers van het Onze Taal-congres kwamen natuurlijk voor het hoofdprogramma, maar er waren er die handenwrijvend de pauzes afwachtten. Want de sprekershoek, onder leiding van Onze Taal-redacteur Jaap de Jong, beloofde verbaal vuurwerk.

Sander de Kramer, hoofdredacteur van het Rotterdams Straatmagazine en Rotterdammer van het jaar 2001, beet het spits af met een pleidooi voor meer aandacht voor het daklozenjargon. Deze vorm van straattaal vindt hij vaak geestig en inventief. ‘Dat is niet vreemd, want een dakloze moet elke dag overleven en humor helpt daarbij.’ Een uitdrukking als naar de bakker gaan betekent voor een dakloze ‘een dealer opzoeken’. En: ‘Als een dakloze zegt: “een krijger is beter dan een bukker”, dan bedoelt hij dat een mooie nieuwe sigaret uit een pakje beter is dan een sjekkie gerold van peuken die op de stoep zijn gevonden.’ De Kramers boekje over straattaal, Steppen met één been, vond na afloop gretig aftrek.

In de sprekershoek mochten liefhebbers tijdens de pauzes van het congres hun hart luchten over wat hun dwarszit in de taal.
Foto: Bart Versteeg

‘Weg ermee’

De Amsterdamse advocaat Erik Goedhart trok van leer tegen ontkennende vragen. Niet alleen in zijn beroepsleven bij de rechtbank, maar ook in het dagelijkse taalgebruik kunnen ze zeer verwarrend zijn. ‘Neem nu de vraag “Jij wilt zeker geen suiker in je thee?” Elk antwoord is verwarrend. Zeg je “ja”, dan denkt de vraagsteller misschien dat je toch suiker wilt. Zeg je “nee”, dan levert de dubbele ontkenning weer ellende op. Daarom: weg ermee.’

Een grote ergernis van Philip Bosma, test-engineer bij Philips, is het toenemende misbruik van de letter y op plaatsen waar een ij moet staan. In Nijmegen staat er ‘NYMEGEN’ op de bus. De ‘lange IJ’ zat niet in het busdisplaysysteem, vandaar. Bij parkeergarages zien we de aanduiding VRY. De borden met deze wisseltekst komen uit Duitsland, waar ze onze ij niet kennen. Nijenrode werd ‘Nyenrode’, IJ-markt werd ‘Y-markt’. Bosma ergert zich wild aan deze ‘verkwanseling’ van het Nederlands: ‘In de telefoongids is jaren geleden de ij radicaal afgeschaft, maar dat was gelukkig tijdelijk. De Gouden Gids daarentegen is met de “Ryksweg”, “Nyverheidsstraat”, “Ysvogellaan” en “Nymeegsebaan” helaas nog steeds op de verkeerde weg.’ Bosma ziet niets in de oplossing om de ij tot 27ste letter van het alfabet te maken. ‘Dat zal de verwarring alleen maar vergroten. Maar wat we eigenlijk missen, is een handige naam voor de i-grec, de Griekse i, niks Griekse ij. Ypsilon is ook te lang. Het Engels is met de why nog het beste af. Misschien de “yi”?’

Dialectverenigingen

De geboren en getogen Gentenaar Fred Verhoeyen woont ruim vier jaar in Nederland, maar mist de Gentse tongval. Hij betreurt het verdwijnen van het Gentse dialect. De kleine burgerij en intellectuelen spraken het ‘schûûn Gents’ of ‘Burgergents’. Daarnaast zijn er het ‘Platgentsch’ en het ‘Fabrieksgentsch’ te onderscheiden. Verhoeyen pleit voor de oprichting van dialectverenigingen waarin de leden met elkaar dialect kunnen spreken.

De uitspraak van het Nederlands baart zangeres Marie-Cécile Moerdijk grote zorgen. Zelf van huis uit Franstalig, deed ze haar studie etnomusicologie in het Spaans en trouwde ze met een Russischtalige man. Maar de drie minuten die zij plaatsnam in de sprekershoek leverden prachtig klinkend Nederlands op, de geestige voordracht van een steeds sneller uitgesproken gedicht vol tongbrekers, en de verzuchting ‘Als Máxima haar Nederlands maar niet van de televisie leert!’

Taalbetweters

Dat de huidige spelling niet deugt, daarover waren de laatste twee sprekers het roerend met elkaar eens. Volgens journalist Rob Visser is het Nederlands geen taal meer waarin je spontaan kunt communiceren. De spellingregeltjes die we opgedrongen krijgen van spellingcommissies maken dat de taal niet meer het comfortabele voertuig voor onze gedachten en gevoelens is. Al die complexe en inconsistente taalregels, dictees en taalbetweters maken dat mensen niet graag meer schrijven en lezen. ‘Het kofschip keert de wal.’

Opleider bij de politie Dick Hulsman heeft een andere oplossing voor de lastige spelling. Om de jeugd en de allochtonen te helpen zich de moeilijke spelling van het Nederlands eigen te maken, bepleit hij een fonetische spelling: schrijven zoals het klinkt. ‘In het Servo-Kroatisch, de taal van mijn vrouw, worden ook leenwoorden vrijwel fonetisch gespeld. Waarom kan dat niet in het Nederlands? Daarom pleit ik voor sgynhylig, sgapen, wort en rystebry. Onze nazaten en tweedetaalverwervers zullen ons er dankbaar voor zijn.’

De gong maakte een eind aan de sprekershoek en de pauze. En geamuseerd, gesticht dan wel geërgerd door de diverse tirades spoedde het publiek zich naar het hoofdpodium, waar Bart Chabot alweer klaarstond om een poederbrief te ontvangen.