Onze Taal. Jaargang 69

[p. 349]

Tamtam
Redactie Onze Taal
Taalberichten

Turk stoort zich aan Van Dale

Jodenfooi (‘gering loon’), mongool (‘iemand die zich gek gedraagt’), negerzweet (‘koffie’) - het zijn zomaar wat woorden uit de dertiende editie van de grote Van Dale. Maar hoever mag een woordenboek gaan? Moet altijd ieder Nederlands woord worden opgenomen, ook als een bevolkingsgroep zich daardoor gekwetst kan voelen? C. Sofuoglu, een Nederlander van Turkse afkomst, vindt van niet. Volgens hem is Van Dale te ver gegaan bij het trefwoord Turk, waarbij de volgende uitdrukkingen vermeld staan: aangaan als een Turk (‘heftig uitvaren, razen, tieren’), aan de Turken overgeleverd zijn (‘slecht behandeld, bedrogen, mishandeld worden’), eruitzien als een Turk (‘er erg vuil uitzien’) en rijden als een Turk (‘slecht autorijden’). Sofuoglu voelde zich hierdoor zo in zijn eer aangetast dat hij bij de politie van zijn woonplaats Krimpen aan den IJssel een aanklacht indiende tegen de samenstellers van het woordenboek.

Ton den Boon, hoofdredacteur van de grote Van Dale, had voor de aangifte al met Sofuoglu over de kwestie gecorrespondeerd. Den Boon had uiteengezet wat de opnamecriteria voor dit soort uitdrukkingen zijn: ‘In een beschrijvend woordenboek dienen zulke algemeen bekende uitdrukkingen gewoon vermeld te worden. Bovendien staat er duidelijk aangegeven dat de termen “beledigend” zijn.’ Volgens de hoofdredacteur is het voor het eerst dat er een aanklacht wordt ingediend tegen de grote Van Dale.

Bronnen: de Volkskrant, 24-10-2000; De Telegraaf, 24-10-2000

Vousvoyeren in gemeenteraad stuit op verzet

In Rotterdam is een commissie onder leiding van burgemeester Ivo Opstelten nagegaan hoe de kwaliteit van het werk van de gemeenteraad verbeterd kan worden. Een van de aanbevelingen: wethouders en ambtenaren moeten elkaar in het bijzijn van publiek weer met u aanspreken. ‘De strenge, formele vergaderorde die ooit op het stadhuis heerste, is gaandeweg “gesmolten” tot een prettige en soms ronduit jolige vergadersfeer’, schrijft de commissie. ‘Ambtenaren die wethouders tutoyeren, raadsleden die in hun betoog verwijzen naar hun collega bij voornaam, (...) het zijn alle voorbeelden van een verlies aan decorum dat het imago van het politieke bedrijf geen goed doet.’

Na dit advies van de commissie brak in Rotterdam een storm van kritiek los. Zo typeerde dr. S.P. Kaptein, docent bedrijfsethiek, het ‘verplichte vousvoyeren’ als ‘ethiek op de vierkante millimeter’. En onder anderen SP-raadslid T. Cornelissen (die zich tijdens de raadvergaderingen ooit afvroeg: ‘Zitten we hier voor Ivo met de korte achternaam?’) verzette zich tegen de gedachte dat respect enkel wordt afgedwongen door het gebruik van ‘nette’ aanspreekvormen: ‘Als het gaat om de politieke etiquette is het veel belangrijker fatsoenlijk beleid te voeren en daarop aanspreekbaar te zijn dan dat raadsleden in driedelig kostuum verschijnen en elkaar met u aanspreken.’

Bronnen: www.bds.rotterdam.nl, archief; www.rotterdamsdagblad.nl, 24-10-2000

Moet geschiedenis tot naamswijzigingen leiden?

Half oktober verscheen de eerste aflevering van de zesdelige documentaire ‘Holokaust’ op de Duitse tv. Merkwaardig genoeg deed niet het onderwerp maar de titel van het mammoetproject nogal wat stof opwaaien; die week namelijk af van de officiële Duitse spelling ‘Holocaust’. Daarnaast moest het woord volgens de makers voortaan op zijn Duits uitgesproken worden, dus [holokaust] in plaats van de Engelse uitspraak [hollokost]. De samenstellers van het programma, de hoogleraren Guido Knopp en Eberhard Jäckel, willen hiermee het historisch bewustzijn van de Duitsers opvijzelen: ‘Het is dubieus om een Engels woord te gebruiken voor een zo belangrijke gebeurtenis in de Duitse geschiedenis. Door de schrijfwijze zullen burgers de eigen geschiedenis eerder accepteren.’ Veel kranten menen dat het hier alleen om een publiciteitsstunt gaat, want het is natuurlijk maar de vraag of de Duitsers de nieuwe spelling en uitspraak zullen overnemen. Toch is het ook weer niet denkbeeldig dat dit gebeurt: de term Holocaust zelf kwam namelijk ook pas in zwang nadat er in 1979 een Amerikaanse serie met die naam op de Duitse tv was verschenen.

Ook in Groot-Brittannië leidde het verleden onlangs tot een taalkundige discussie. Zo zou de term Britten voor de inwoners van Groot-Brittannië een racistische bijsmaak hebben omdat het synoniem is met blank kolonialisme. Dat is althans de mening van een commissie die de ‘Britse’ regering moet adviseren over de toekomst van de multiculturele samenleving. Ook Engelsen voldoet niet volgens de commissie: ‘Onder Engelsen worden in de praktijk ook “blanken” verstaan.’ Als de commissie dan toch moet kiezen tussen deze twee ‘kwaden’, dan ‘zou Britten nog iets wenselijker zijn. Daar kun je nog Indische Britten, zwarte Britten en Britse moslims van maken.’ De term natie moet het eveneens ontgelden; het Verenigd Koninkrijk zou zich beter gemeenschap van bevolkingsgroepen kunnen noemen.

Bronnen: www.volkskrant.nl, 13-10-2000; www.faz.com, 16-10-2000; www.ad.nl, 19-10-2000

Rob Trip ‘beste radiostem’

Rob Trip, presentator van het Radio 1 Journaal, is uitgeroepen tot ‘beste radiostem van het jaar’. Trip won hiermee de Marconi Award, die werd uitgereikt op het Tiende Nationale Omroepcongres. De jury, die uit ruim honderd deskundigen bestond, prees Trip om zijn ‘heldere formulering, verzorgde uitspraak en betrokkenheid’. Eerder werden Hans Hogendoorn en Harmke Pijpers bekroond.

Bron: De Stem, najaar 2000