Onze Taal. Jaargang 68

[p. 322]

Inzicht
Raymond Noë

InZicht licht u in over nieuwe boeken, congressen en lezingen in taalkundig Nederland. Vermelding in deze rubriek betekent niet dat de redactie ze aanbeveelt. Voor een zo volledig mogelijk beeld hebben wij ook uw hulp nodig. Weet u iets waarvan u denkt dat het in deze rubriek thuishoort, laat het ons dan weten.
Verschijningsdata en prijzen onder voorbehoud.

Hedendaags taalgebruik

Turbotaal is modern, populair taalgebruik, en oubotaal is belegen turbotaal à la nazi göring, spa-geel met slagroom en even m'n zwager een hand geven. Taalwatcher Jan Kuitenbrouwer verzamelde een groot aantal voorbeelden van dit soort oudbakken meligheden, deelde ze in in rubrieken en schreef er op de van hem bekende wijze - de lopende tekst wordt op veel plaatsen onderbroken door stukjes dialoog - een boekje over.

Een andere taalwatcher is Rob Doeve, die in een wekelijkse radiocolumn in het Teleac/NOT-programma ‘Faros’ hedendaagse taalontwikkelingen met goedmoedig cynisme op de hak neemt. Onderwerpen die aan bod komen zijn o.a. juristentaal, dialecten en nieuwe woorden (rollator) en uitdrukkingen (‘iets onder de pet houden’), maar het is niet alleen táál waar Doeve zich vrolijk over maakt (of treurig van wordt), ook andere vormen van communicatie zoals fluimende voetballers en gsm-telefonie passeren de revue.

Oubotaal. De taal van de kromme tenen is een uitgave van Contact en kost f 14,90. (96 blz.)
ISBN 90 254 9754 3
Onder de pet. En ander modern taalgebruik van Rob Doeve is een uitgave van de Sdu en kost f 17,50. (119 blz.)
ISBN 90 12 08804 6

Medische spellingcontrole

Gebruikers van medische vaktaal hebben bij het schrijven niet veel aan een gewone spellingcontrole, die de meeste vaktermen ongeacht de schrijfwijze als ‘fout’ aanmerkt. De makers van Pinkhof Geneeskundig woordenboek hebben een spellingcontrole ontwikkeld waarin 125.000 medische en anatomische termen zijn opgenomen, waaronder ook farmaceutische stof- en merknamen, tandheelkundige termen en veelgebruikte Engelse termen. De cd-rom is alleen te gebruiken in combinatie met Office 97 van Microsoft.

Pinkhof Medische spellingcontrole is een uitgave van Bohn Stafleu Van Loghum en kost f 198,-.
ISBN 90 313 2969 X

Hiërogliefen

Lange tijd stelde het oud-Egyptische hiërogliefenschrift de wetenschap voor raadsels, maar met de vondst van de steen van Rosette kreeg men de sleutel tot ontcijfering in handen. Sindsdien is er altijd veel aandacht geweest voor dit schrift, ook buiten de wetenschap. De Italiaanse egyptologe Maria Carmela Betrò publiceerde in 1995 een naslagwerk waarin ze bijna zeshonderd van de meestgebruikte tekens beschreef. Van dit boek is nu een Nederlandse vertaling verschenen. Behalve de betekenis en de klankwaarde vermeldt Betrò bij elk teken de varianten, en daarnaast geeft ze bij de meeste hiërogliefen ook taalkundige, culturele en godsdienstige achtergrondinformatie. Het boek bevat veel illustraties en wordt ingeleid met enige hoofdstukken over het ontstaan, de grondbeginselen en de ontwikkeling van het hiërogliefenschrift.

Hiërogliefen. De beeldtaal van het oude Egypte is verschenen bij Tirion en kost f 59,90. (251 blz.)
ISBN 90 5121 847 8

Elektronische citaten

In naslagwerken op cd-rom is het snel en gemakkelijk zoeken, en dat geldt ook voor De grote citaten cd-rom van Gerd de Ley. Het ‘corpus’ - 37.000 citaten, waaronder zowel ‘klassiekers’ als eigentijdse spitsvondigheden - is niet alleen thematisch en op auteur geordend, zoals gebruikelijk bij citatenverzamelingen, maar het kan ook doorzocht worden op bijvoorbeeld (combinaties van) trefwoorden, jaar van publicatie of nationaliteit van de auteur. Bovendien kan men de citaten ordenen in zelf te bepalen rubrieken.

De grote citaten cd-rom is een uitgave van Elmar en kost f 79,95/Bfr. 1595.
ISBN 90 389 0730 3

Preken

De eerste zes delen van uitgeverij Coutinho's reeks ‘Schrijfgidsen voor communicatieve beroepen’ waren gericht op voor de hand liggende doelgroepen als tekstschrijvers, journalisten en wetenschappers. Het nu verschenen zevende deel richt zich echter op predikanten, pastoraal werkenden en lekenprekers, en gaat over de preek als communicatiemiddel. De auteurs behandelen achtereenvolgens onderwerpsbepaling, verhalende en betogende preken, contact met de toehoorders, en het schrijven, de stijl en de voordracht van de preek. Het preken voor kinderen krijgt afzonderlijke aandacht. Het boek wordt afgesloten met een checklist en een uitgebreid zakenregister.

De preek als communicatiemiddel van Paul Oskamp en Rudolf Geel is verschenen bij Coutinho en kost f 37,50. (192 blz.)
ISBN 90 6283 164 8

Dialecten

De Nederlandse dialecten mogen zich de laatste tijd in een ruime belangstelling verheugen, een belangstelling die echter vaak op het ‘eigen’ dialect gericht is. Toch valt er ook in algemenere zin veel over dialecten te vertellen, vindt Harrie Scholtmeijer, auteur van Naast het Nederlands. Zo behandelt hij de verhouding tussen dialecten en de standaardtaal en de verschillen tussen een taal en een dialect, waarbij hij ook aandacht besteedt aan het Fries, het Nedersaksisch en het Limburgs. Verder gaat hij in op het ontstaan en de ontwikkeling van het Nederlandse dialectlandschap en de methoden die bij dialectonderzoek gebruikt worden. Ten slotte bespreekt hij per provincie de kenmerken van de belangrijkste dialecten.

Naast het Nederlands. Dialecten van Schelde tot Schiermonnikoog is een uitgave van Contact en kost f 27,50. (143 blz.)
ISBN 90 254 9545 1

Debatteren

Sinds 1996 is ‘Het Lagerhuis’ op de Nederlandse televisie te zien, een programma waarin gewone én bekende Nederlanders met elkaar in debat treden. In het verlengde van dit programma is nu een boekje verschenen over de kunst van het debatteren. In korte, overzichtelijke hoofdstukken met veel praktijkvoorbeelden komen onder meer aan de orde: overtuigingskracht, argumentversterkers, omgaan met kritiek, trucs, presentatie, debatstijlen, regels en debatteren als sport.

[p. 323]

Bovendien is er aandacht voor de debatten in het Britse House of Commons, citaten over debatteren en (internet)adressen voor wie zich verder in het onderwerp wil verdiepen.

Het Lagerhuis. De kunst van het debatteren van Peter van der Geer is een uitgave van Kosmos-Z&K en kost f 24,90. (144 blz.)
ISBN 90 215 8921 4

Meertalige kinderen

‘Dubbelop’ is de naam van een steunpunt waar ouders die hun kind(eren) meertalig opvoeden met hun vragen en problemen terechtkunnen. Behalve op ouders richt het steunpunt zich ook op ‘de buitenwereld’ (onderwijs, politiek), die vaak negatief staat tegenover meertalige opvoeding. Op 20 november houdt Dubbelop in Amsterdam een landelijke informatiedag. Het programma bestaat uit twee lezingen (van René Appel en M. Stuurman) en een aantal workshops. Voor informatie over de activiteiten van het steunpunt en over de informatiedag kunt u bellen (0181 - 64 69 42), schrijven (Postbus 12694, 1100 AR Amsterdam; e-mail: <[e-mail]>) of de weblocatie van Dubbelop bezoeken: http://home.wxs.nl/^~stuur013/.

Nieuwe grote Van Dale

Eind september is de dertiende uitgave van de grote Van Dale verschenen - in een oplage van 65.000 exemplaren (waarvoor 433.065 kilo papier en 139.678 meter leeslint nodig was). Ten opzichte van de vorige druk uit 1992 zijn 8778 nieuwe trefwoorden opgenomen (maar er zijn ook zo'n 5000 lemma's verdwenen; totaal nu: 232.743), zijn nieuwe betekenissen en citaten toegevoegd en worden er nu bij veel woorden uitspraakinformatie en dateringen gegeven.

Elders in dit nummer treft u een artikel over de nieuwe Van Dale aan.

Van Dale Groot Woordenboek der Nederlandse taal door Guido Geerts en Ton den Boon is een uitgave van Van Dale Lexicografie en kost f 339,-. (4300 blz.)
ISBN 90 6648421 7

Varia

• Haagse Harry heeft een eigen scheurkalender, gevuld met Harrycartoons, fotostrips, recepten, wijsheden en overpeinzingen - en dat alles in het Haags natuurlijk.

De groen-geile scheuâhkalendâh vorrut jaar 2000 van Sjaak Bral, Marnix Rueb en RJ Rueb wordt uitgegeven door uitgeverij Kap Nâh! en kost f 24,90.
ISBN 90 803877 5 4

• In de Rommeldam-reeks van uitgeverij KijkKader staat in elke uitgave een figuur uit de Bommelverhalen van Marten Toonder centraal. Het eerste ‘deel’ is gewijd aan de ambtenaar Dorknoper en bestaat uit een doosje met daarin een boekje met passages uit het werk van Toonder die een beeld schetsen van deze onkreukbare ambtenaar, en verder een notitieboekje en een potlood.

Dorknoper, een voorbeeldig ambtenaar is een uitgave van KijkKader en kost f 24,90.
ISBN 90 71959 02 3

• De nieuwe taalhulp is een herziene versie van Inez van Eijks goedverkochte Taalhulp. De eerste afdeling van het boekje gaat in op stijl, spelling en grammatica, met speciale aandacht voor de beruchtste struikelblokken. In de tweede afdeling gaat Van Eijk in op het schrijven van brieven en artikelen.

De nieuwe taalhulp wordt uitgegeven door Contact en kost f 25,-. (141 blz.)
ISBN 90 254 9893 0

• Na zijn uitgebreide bloemlezingen van de Nederlandse poëzie heeft Gerrit Komrij nu ook duizenden-enige gedichten uit 350 jaar (Zuid-)Afrikaanse poëzie geselecteerd. Eveneens verscheen een dunner boekje waarin Komrij tien gedichten nader toelicht, en waarin ook een korte woordenlijst van het Afrikaans is opgenomen.

De Afrikaanse poëzie in 1000 en enige gedichten en De Afrikaanse Poëzie. 10 gedichten en een lexicon van Gerrit Komrij worden uitgegeven door Bert Bakker en kosten samen f 49,90. (1184 resp. 88 blz.)
ISBN 90 351 2041 8/90 351 2094 9

Tijdschrift

In Zuid-Afrika zijn er maar liefst elf officiële talen - waarschijnlijk een wereldrecord - maar in de praktijk is het tegenwoordig vooral Engels wat de klok slaat. Die verengelsing gaat ten koste van het Afrikaans, dat lange tijd de voorkeurstaal was. Deze ontwikkeling leidde in 1992 tot de oprichting van de Stigting vir Afrikaans, die als hoofddoelstelling heeft ‘om Afrikaans op alle terreine en onder alle mense te bevorder’. Een van de activiteiten van de stichting is het uitgeven van een tijdschrift, Afrikaans Vandag, dat zich ook nadrukkelijk richt op buitenlanders die in het Afrikaans geïnteresseerd zijn. Afrikaans Vandag is een compact blad - 20 bladzijden met veel tekst en illustraties - met een grote variatie aan onderwerpen uit literatuur, taalkunde en cultuur. Ook houdt men de ontwikkelingen in het Nederlandse-taalgebied in de gaten en wordt er in elke aflevering oorspronkelijk literair werk - korte verhalen of gedichten - afgedrukt. Uiteraard is er ook veel aandacht voor taalbeleid en -onderwijs, de belangrijkste middelen om de positie van het Afrikaans te versterken. Uit de inhoud van Afrikaans Vandag komt de missie van de stichting duidelijk naar voren, maar om een al te eenzijdig pro-Afrikaans beeld tegen te gaan, is in de doelstelling opgenomen dat ‘sowel vriende as kritici 'n stem in die blad kry’.

De Stigting vir Afrikaans heeft ook een weblocatie - een ‘webwerf’ - waar veel van de inhoud van Afrikaans Vandag terug te vinden is (www.afrikaans.com). En ten slotte is er nog de Afriklub-weblocatie, waar in verschillende rubrieken veel informatie te vinden is, zoals uitgebreide adreslijsten (media, onderwijs, cultuur), een agenda, artikelen, boekbesprekingen en koppelingen (www.afriklub.co.za). Afrikaans Vandag is een kwartaalblad en wordt kosteloos onder de abonnees verspreid. Een donatie (van bijvoorbeeld 30 rand) wordt echter zeer op prijs gesteld. Redactie: Anneke van Niekerk. Adres: Posbus 5201, Kaapstad 8000, Zuid-Afrika; telefoon: 0027-21 406 34 17; fax: [phone]; e-mail: <[e-mail]>.