Onze Taal. Jaargang 68

[p. 248]

Inzicht
Raymond Noë

InZicht licht u in over nieuwe boeken, congressen en lezingen in taalkundig Nederland. Vermelding in deze rubriek betekent niet dat de redactie ze aanbeveelt. Voor een zo volledig mogelijk beeld hebben wij ook uw hulp nodig. Weet u iets waarvan u denkt dat het in deze rubriek thuishoort, laat het ons dan weten.
Verschijningsdata en prijzen onder voorbehoud.

Brugman

Praten als Brugman, kent u die uitdrukking? Vast wel. Maar wist u ook dat de volksprediker Jan Brugman (circa 1400-1473) de ‘inspiratiebron’ voor deze uitdrukking was? Deze franciscaner monnik reisde in de vijftiende eeuw stad en land af om de mensen op te roepen een eenvoudig christelijk leven te leiden. Zijn leven, zijn werk en de tijd waarin hij leefde, zijn nu beschreven in Praten als Brugman. Dit boekje maakt deel uit van de reeks ‘Verloren verleden’, waarin bekende personen en gebeurtenissen uit de vaderlandse geschiedenis niet alleen beschreven worden, maar ook in een wat breder historisch perspectief geplaatst worden dan in de geschiedenislessen gebruikelijk was.

Praten als Brugman. De wereld van een Nederlandse volksprediker aan het einde van de Middeleeuwen van Nico Lettinck is verschenen bij Uitgeverij Verloren en kost f 19,90. (80 blz.)
ISBN 90 6550 445 1

De 30ste Koenen

In 1897 verscheen het Verklarend handwoordenboek der Nederlandsche taal van M.J. Koenen. Het was het eerste woordenboek dat zich op volledigheid en betaalbaarheid hoog bleek een groot succes en is inmiddels aan de 30ste versie toe. In deze jubileumeditie zijn 3500 nieuwe trefwoorden opgenomen (waaronder veel Vlaamse termen) en heeft een groot deel van de 62.073 lemma's een eigentijdsere omschrijving gekregen. Achterin is een lijst van aardrijkskundige namen opgenomen, die voor deze nieuwe druk grondig herzien is.

Koenen woordenboek Nederlands, 30ste druk, onder redactie van W.Th. de Boer, is een uitgave van Koenen Woordenboeken en kost f 49,50. (1375 blz.)
ISBN 90 6648 618 X

Metaforen

In 1980 publiceerden de Amerikanen George Lakoff en Mark Johnson het boek Metaphors We Live By. Het was onmiddellijk zeer succesvol en heeft sindsdien grote invloed gehad op de taalkunde, de psychologie en de filosofie. Lakoff en Johnson beschouwen de metafoor niet als een taalversiering, maar als een fundament van onze taal, kennis en cultuur. We zien de liefde als een patiënt, een discussie als een strijd, ideeën als voedsel, enzovoort, en we praten er ook op die manier over. Zo geven we in onze taal uitdrukking aan de metafoor ‘liefde is een patiënt’ in uitdrukkingen als een levendig huwelijk, een gezonde/kwijnende/bloedeloze/doodgebloede relatie, een lusteloos stel, enzovoort. Metaforen bepalen niet alleen ons taalgebruik, maar ook ons denken en handelen, aldus Lakoff en Johnson, en het was juist dit aspect dat hun theorieën zo bijzonder maakte.

Het boek is nu in het Nederlands vertaald door Monique van Dam. De vertaling werd van een nawoord voorzien door Gerard Steen.

Leven in metaforen van George Lakoff en Mark Johnson is verschenen bij uitgeverij SUN en kost f 39,50. (264 blz.)
ISBN 90 6168 665 2

Wereldreligies

De Encyclopedie van de wereldreligies is een lijvig boekwerk. In 2500 lemma's behandelt het de belangrijkste begrippen uit het christendom, de islam, het boeddhisme, het hindoeïsme, het shintoïsme en andere godsdiensten, waaronder ook ‘historische’ godsdiensten, zoals die van de oude Grieken en Egyptenaren, de Germanen, de Maya's en de Inca's. De ‘grote’ godsdiensten en andere belangrijke onderwerpen krijgen in zogenoemde specials van twee tot zes bladzijden een wat uitgebreidere beschrijving, en bovendien zijn er verkorte versies van de evangeliën opgenomen. Het boek is geïllustreerd met 500 afbeeldingen en bevat een index, waarin ook termen terug te vinden zijn die niet als zelfstandige ingang in het werk zijn opgenomen.

Encyclopedie van de wereldreligies is een uitgave van Tirion en kost f 149,50. (560 blz.)
ISBN 90 5121 801 X

Spelletjes

Gezelschapsspellen zijn er in allerlei soorten, van dure bordspellen tot simpele spelletjes waar je niet (veel) meer dan pen en papier voor nodig hebt. Ad van Gaalen en Ineke Mahieu hebben 120 taal- en rekenspelletjes uit de laatste categorie bijeengezocht, zoals ‘jennen’, ‘galgje’ en ‘spreekwoorden raden’. Behalve de spelregels wordt bij elk spelletje het maximumaantal deelnemers vermeld. De moeilijkheidsgraad van de spelletjes loopt uiteen van zeer gemakkelijk tot redelijk moeilijk.

Cijfers en letters. De 120 mooiste reken- en taalspelletjes is een uitgave van Contact en kost f 19,90. (160 blz.)
ISBN 90 254 9504 4

Taalquiz op tv

Op 5 september begint een nieuwe serie afleveringen van de taalquiz ‘Mijnheer Van Dale wacht op antwoord’, waarin elke keer twee teams getest worden op hun kennis van de Nederlandse taal. De teams bestaan elk uit een vaste aanvoerder, zanger/schrijver Jan Rot en dichter/performer Bart Chabot, en twee gasten, bekende Nederlanders die met ‘taal’ hun brood verdienen. De quiz wordt gepresenteerd door Martine Bijl.

Vóór de zomer beten onder anderen Robert Long, Mischa de Vreede, Herman Pieter de Boer en Mies Bouhuys de tanden stuk op de verschillende taalspelletjes. De hoogste score tot nu toe (41 punten) werd behaald door prof. dr. Wim Klooster en prof. dr. Hans van den Bergh.

Mijnheer Van Dale wacht op antwoord is iedere zondag te zien, tussen 20.30 en 21.00 uur bij NET 5.

Literaire termen

Onlangs verscheen de zevende, herziene editie van het uitvoerige Lexicon van literaire termen. Het verklaart termen en begrippen uit de literatuurwetenschap - van de klassieke retorica tot de moderne stilistiek - maar ook uit onder meer de genreleer, literatuurgeschiedenis, mediacultuur en de wereld van drama en theater. Ten opzichte van de vorige druk is het lexicon uitgebreid met tientallen nieuwe lemma's en een groot aantal nieuwe literatuurverwijzingen. Bovendien bevat deze editie

[p. 249]

drie thematisch geordende registers en een namenregister.

Lexicon van literaire termen van H. van Corp, R. Ghesquiere en D. Delabastita is een uitgave van Martinus Nijhoff en Wolters Plantyn, en kost f 75,-/Bfr. 1295. (510 blz.)
ISBN 90 6890 514 7 (Nederland); 90 309 7074 X (België)

Standaardtaal - streektaal

Op donderdag 14 oktober houdt het Van Deinse Instituut, de streekacademie voor de Twentse volkscultuur, een congres over tweetaligheid, waarmee in dit geval de combinatie Standaardnederlands - streektaal bedoeld wordt. Het onderwerp van dit congres - titel: ‘Twents Taal SympoDium’ - is de rol die de streektaal in de verschillende maatschappelijke sectoren vervult of kan vervullen. In steeds bredere kring begint het besef door te dringen dat het voordelen heeft om de ‘doelgroep’ in de eigen taal, de streektaal, aan te spreken. De vraag is nu wanneer je dat wel en wanneer je dat niet moet doen. Staatssecretaris van Binnenlandse Zaken drs. Gijs de Vries, communicatiedeskundige en theoloog prof. dr. Anne van der Meiden, oud-vakbondsman Herman Bode en drie andere sprekers zullen, ieder vanuit de eigen discipline, op dit onderwerp ingaan. De dag wordt afgerond met een forumdiscussie, waaraan ook de zaal kan deelnemen.

Het symposium vindt plaats op 14 oktober, van 10.00 tot 14.30 uur, in het ITC-gebouwin Enschede. Informatie en aanmelding: Van Deinse Instituut, tel. [phone]; fax [phone]: e-mail <[e-mail]>.

Symposium over taalonderzoek

Het Meertens Instituut houdt op 14 oktober een symposium onder de titel ‘Het oog op de toekomst. Een nieuw perspectief op etnologie en taalvariatie’. Het is bedoeld voor taalwetenschappers, sociolinguïsten, dialectologen, volkskundiger etnologen, antropologen, historici en andere cultuurwetenschappers die geïnteresseerd zijn in de toekomst van taal- en natuurwetenschappelijk onderzoek. In drie plenaire lezingen - door drs. A.J. Dekker (Meertens Instituut), prof. dr. W.Th.M. Frijhoff (VU Amsterdam) en prof. dr. P.C. Muysken (RU Leiden) - zullen taal- en cultuuronderzoek vanuit verschillende perspectieven belicht worden. Het middagprogramma omvat een presentatie van het nieuwe onderzoeksplan en enkele projecten van het Meertens Instituut. Het symposium vindt plaats op 14 oktober van 10.00 tot 17.00 uur, in Amsterdam, in het KNAW Trippenhuis ('s ochtends) en het Meertens Instituut ('s middags). De inschrijfkosten (inclusief lunch) bedragen f 35,- (f 20,- voor studenten). Voor meer informatie en inschrijving: Anne Houk de Jong, tel. [phone]; fax [phone]; e-mail <Anne.Houk.de.Jong@meertens. knaw.nl>.

Taaltest VAN

Om de kennis van taal en taalregels te verbeteren en de belangstelling voor correct taalgebruik te vergroten, organiseert de Vereniging Algemeen Nederlands, afdeling West-Vlaanderen, voor de vijfde keer een grote taaltest. De test bestaat hoofdzakelijk uit meerkeuzevragen. Alle aspecten van de taalkennis en taalbeheersing van het Standaardnederlands worden getest: uitspraak, accentuering, spelling, woordbetekenis, woordgebruik, spraakkunst, woordvolgorde, zinsbouw en zegswijzen. Het taalexamen heeft plaats op zaterdag 20 november om 10.30 uur in de Stijn Streuvelsaula van de universiteit van Kortrijk (KULAK). Wie minstens 60% van de punten behaalt, is geslaagd en krijgt een certificaat. De certificaten en de prijzen zullen op 29 januari 2000 in Brugge worden uitgereikt. Wie mee wil doen, dient vóór 30 oktober het inschrijfgeld te gireren en een inschrijfformulier in te zenden. Inschrijfformulieren zijn te verkrijgen bij F. Debrabandere, Keizer Karelstraat 83, 8000 Brugge. Tel. (0032)/(0)50 - 31 73 66. De kosten bedragen f 14,-/ Bfr. 250. Studenten betalen f 8,-/Bfr. 150. Verdere gegevens zijn te vinden op het inschrijfformulier.

Tijdschrift

Neder-L

Neder-L is een sinds 1992 verschijnend elektronisch tijdschrift voor de neerlandistiek, dat via internet verspreid wordt. Het heeft vooral het karakter van een nieuwsbrief: zeer incidenteel wordt ook een langer artikel opgenomen (zoals ‘Wie is wie in Het Bureau’), maar Neder-L richt zich vooral op nieuws en actualiteit. De afleveringen bestaan uit een bundeling van alle relevante inzendingen die de redactie in de voorafgaande periode ontvangen heeft, en abonnees krijgen deze drie of vier keer per maand via e-mail toegezonden.

Een vast onderdeel is de agenda met aankondigingen van congressen, tentoonstellingen en andere evenementen. Verder zijn er signalementen van nieuw verschenen boeken en andere informatiedragers, vacatures, en aan medelezers gerichte verzoeken en vragen. Neder-L bevat ook een aantal rubrieken, die onregelmatig verschijnen. Zo is er een rubriek over proefschriften (aankondigingen, samenvattingen) en een rubriek over boeken, boekhistorie en bibliotheekgeschiedenis, en daarnaast hebben drie van de redactieleden een eigen column (over middeleeuwse literatuur, ‘taalkundige observaties’ en ‘neerlandistiek en internet’). Ten slotte is er nog een maandelijks tijdschriftenoverzicht, waarin de jongste afleveringen van een aantal ‘neerlandistische’ tijdschriften besproken worden.

De afleveringen van Neder-L zijn ook op het web te lezen, en wel op http://baserv.uci.kun.nl/~salemans. Via deze homepage kan men vervolgens doorklikken naar het archief, waar alle verschenen afleveringen en bijdragen zijn terug te vinden, of naar een ‘algemene’ pagina, met informatie over hoe men zich (kosteloos) kan abonneren.

Neder-L verschijnt drie- à viermaal per maand. Redactie: Peter-Arno Coppen, Willem Kuiper, Marc van Oostendorp, Ben Salemans en Piet Verkruijsse.
ISSN 0929 6514