Onze Taal. Jaargang 68

[p. 206]

Inzicht
Raymond Noë

InZicht licht u in over nieuwe boeken, congressen en lezingen in taalkundig Nederland. Vermelding in deze rubriek betekent niet dat de redactie ze aanbeveelt. Voor een zo volledig mogelijk beeld hebben wij ook uw hulp nodig. Weet u iets waarvan u denkt dat het in deze rubriek thuishoort, laat het ons dan weten.
Verschijningsdata en prijzen onder voorbehoud.

Zeeuws dialectwoordenboek

Het Woordenboek der Zeeuwse Dialecten (WZD) heeft een zekere naam op te houden. Het was het eerste dialectwoordenboek dat wetenschappelijke waardering oogstte, zowel door de omvang als door de minutieuze aanpak en de opzet. Onlangs verscheen het WZD op cd-rom, en ook in deze vorm maakt het indruk vanwege de veelheid en de degelijkheid van de geboden informatie.

Het lexicografische deel bevat de woordenlijsten (Zeeuws-Nederlands en Nederlands-Zeeuws) uit de papieren versie; op de cd-rom zijn ze ‘geïllustreerd’ met drieduizend gesproken voorbeeldzinnen en zeshonderd afbeeldingen. De elektronische versie bevat verder vijftien ‘klankkaarten’, die de regionale uitspraakvarianten in beeld brengen, achtergrondinformatie over de Zeeuwse dialecten en de Zeeuwse dialectologie, een beschrijving van Zeeuwse dorpen en steden met vijftienhonderd illustraties, en vijf verhalen die in verschillende dialecten worden voorgelezen.

Het Woordenboek der Zeeuwse Dialecten op cd-rom van de Zeeuwsche Vereeniging voor Dialectonderzoek is een uitgave van boekhandel en uitgeverij De Koperen Tuin en kost f 145,-.
ISBN 90 72138 937

Verhalen schrijven

Verhalend proza schrijven kun je leren, volgens Inez van Eijk en Egbert Warries, de auteurs van Eekhoorntje op lange weg. Een verhaal vertellen kan iedereen en schrijftalent kun je ontwikkelen door simpelweg te gaan schrijven, menen de auteurs. Enige begeleiding daarbij voorkomt dat de aspirant-schrijver het wiel opnieuw gaat uitvinden, en daarom behandelen Van Eijk en Warries in veertien hoofdstukken alle aspecten van het verhalen schrijven - van personages, plot en structuur tot ambachtelijker onderwerpen als dialooggebruik en revisie. Ook besteden ze kort aandacht aan het schrijven van non-fictie. De tekst is uitgebreid geïllustreerd met fragmenten uit het werk van bekende schrijvers.

Eekhoorntje op lange weg. Over het schrijven van verhalen en ander proza van Inez van Eijk en Egbert Warries is uitgegeven door Contact en kost f 34,90. (304 blz.)
ISBN 90 254 1315 3

Taalanekdoten

Taalanekdoten zijn korte, waargebeurde verhalen waarvan de pointe met taal te maken heeft. Wim Daniëls publiceerde er ooit een aantal in de Onze Taal Taalkalender van 1998, en deze verzameling heeft hij, mede dankzij een oproep aan de lezers van Onze Taal, verder uitgebreid. De anekdotes zijn nu gepubliceerd in een boekje, waarin ze thematisch gerangschikt zijn. Zo lezen we in de afdeling ‘onwelvoeglijke taal’ dat de Engelse woordenboekmaker Samuel Johnson ooit door een dame werd gecomplimenteerd omdat hij geen onfatsoenlijke woorden in zijn woordenboek had opgenomen. Hij antwoordde: ‘Zo, mevrouw, u bent er dus naar op zoek geweest, begrijp ik.’

De kuitbreuk van Romario en andere taalanekdoten van Wim Daniëls wordt uitgegeven door Contact en kost f 24,90. (143 blz.)
ISBN 90 254 9573 7

Boekenjargon

De Buitenkant is de naam van een uitgeverij die zich specialiseert in boeken over boeken, letters, typografie, boekgeschiedenis en grafisch ontwerpen. Elk jaar valt er wel een (of meer) van hun uitgaven in de prijzen bij de verkiezing van het ‘best verzorgde boek’. Een uitgeverij voor echte boekliefhebbers dus.

De wereld van het boek - die bevolkt wordt door bibliofielen, antiquaren, boekverkopers, typografen, drukkers en binders - heeft een eigen woordenschat, die beschreven is in een handzaam en, uiteraard, mooi verzorgd boekje dat al in 1996 verscheen maar in deze rubriek nog niet eerder is gesignaleerd. De woordenlijst bevat lemma's die te maken hebben met ‘schrift, tekst(creatie), illustratie, informatiedrager, uitgeven, drukken, inbinden, boekhandel en bibliotheken’, zoals het in het voorwoord heet. Behalve boekentermen in de strikte zin van het woord (bijvoorbeeld beweegbaar boek, gulden snede en vet) zijn er ook veel korte biografietjes van bekende namen uit de boekenwereld in opgenomen. Het geheel vormt een gevarieerde verzameling, die voert van aantal gelezen boeken (over veellezerij: ‘5000 boeken in 40 jaar is dus een acceptabel aantal’), tot Zwiebelfisch (‘Duits typografenjargon voor dooreengeraakte letters’).

Boekwoorden woordenboek. Rondgang door de boekenwereld van J.A. Brongers is een uitgave van De Buitenkant en kost f 28,50. (223 blz.)
ISBN 90 70386 76 3

Papiamento

Op Aruba, Bonaire en Curaçao spreekt 85% van de bevolking (200.000 mensen) Papiamento, een mengtaal die drie eeuwen geleden ontstaan is uit onder meer het Spaans, Portugees, Nederlands en een aantal West-Afrikaanse talen. Het onderwijs op deze eilanden vindt echter nog steeds plaats in het Nederlands - de bestuurstaal - en dit wordt als een remmende factor voor het leerproces ervaren. Voor de meeste kinderen is het Nederlands immers geen thuistaal. Al ruim een eeuw gaan er op de Benedenwindse Eilanden stemmen op om het Papiamento tot instructietaal in het basisonderwijs te maken, maar er waren altijd praktische en politieke obstakels.

Naar aanleiding van de actuele discussie over deze kwestie heeft Florimon van Putte de geschiedenis van het Papiamento beschreven in Dede pikiña ku su bisiña (‘pinkje en zijn buur’, de beginwoorden van een kinderrijmpje in het Papiamento). Van Putte gaat in het bijzonder in op de historische achtergrond van de (vooral Nederlandse) bezwaren en weerstanden tegen het Papiamento als onderwijstaal - weerstanden die ook ingegeven werden door de rond 1800 snel

[p. 207]

toegenomen invloed van het Engels, die men wilde bestrijden door het Nederlands als landstaal naar voren te schuiven. Het grootste deel van het boek behandelt de taalpolitieke ontwikkelingen in de negentiende eeuw, en de taalkundige argumenten (en vooroordelen) die toen aangevoerd werden om het Papiamento uit het onderwijs te weren - en die anno 1999 voor een deel nog steeds gebruikt worden.

Dede pikiña ku su bisiña. Papiamentu-Nederlands en de onverwerkt verleden tijd van Florimon van Putte wordt uitgegeven door Walburg Pers en kost f 24,50. (128 blz.)
ISBN 90 5730 074 5

Cursus (gebaren)taal

In 1995 ontstond bij medewerkers van het Christelijk Instituut voor Doven ‘Effatha’ te Voorburg en van het Onderzoeksinstituut voor Taal en Spraak van de Universiteit Utrecht het idee voor een cursus die jonge gebaren-taalgebruikers moest laten zien wat taal is, én wat gebarentaal is. Daartoe werd lesmateriaal ontworpen waarin algemene informatie over taal wordt gegeven (over communicatie, verschillende talen, schrift en alfabet, woordenboeken, soorten zinnen en teksten), maar waarin ook de basiskenmerken van de gebarentaal behandeld worden. De cursus is gericht op de bovenbouw van het basisonderwijs van doveninstituten en scholen voor slechthorenden, maar is ook geschikt voor diegenen die - in hun werk of in het dagelijks leven - met gebarentaalgebruikers willen of moeten communiceren. Het cursusmateriaal bestaat uit een werkboek, een docentenhandleiding, een antwoordenboek en een videoband.

Taal: kijken en doen. Elementaire informatie over (gebaren-)taal in 10 hoofdstukken van Inge Zwitserlood, Wim Zonneveld en Sonja Sengers is verschenen bij Van Tricht uitgeverij. Het docentenpakket (docentenboek (216 blz.), antwoordenboek (276 blz.) en videoband) kost f 150,-/Bfr. 3.000. Het werkboek kost f 39,50/Bfr. 790. (220 blz.)
ISBN 90 73460 921 (docentenpakket); 90 73460 93 X (werkboek)

Van Dale Frans-Nederlands

De drie grote vreemdetalenwoordenboeken van Van Dale (Duits, Engels en Frans) verschenen al in 1997 op cd-rom. Nu zijn de handwoordenboeken aan de beurt. Het handwoordenboek Engels is al in elektronische vorm beschikbaar, en sinds kort geldt dat ook voor het handwoordenboek Frans. Het woordenboek is gemakkelijk te raadplegen vanuit de tekstverwerker, en het biedt de gebruiker uitgebreide zoekmogelijkheden, zowel op trefwoord als binnen de verklarende teksten. Tevens bestaat de mogelijkheid om eigen opmerkingen toe te voegen. Deze zomer verschijnt ook de cd-romversie van het handwoordenboek Duits. Dan zijn alle vertaalwoordenboeken van Van Dale voor de drie ‘grote’ talen in elektronische versie verkrijgbaar.

De cd-rom Van Dale handwoordenboek Nederlands/Frans-Frans/Nederlands wordt uitgegeven door Van Dale texicografie, is geschikt voor Windows 3.1 en hoger en kost f 149,-.
ISBN 90 6648 452 7

Tijdschrift

Blijkens een onderzoek van het NIPO zijn er in Nederland bijna een miljoen schrijvers wier werk nog niet of nauwelijks is gepubliceerd. Al deze mensen vormen de doelgroep van het tijdschrift Schrijven. Het is een uitgave van de Stichting Schrijven, die beginnende schrijvers wil steunen met informatie over schrijven en publiceren. Schrijven verschijnt vanaf januari 1997 en is een voortzetting van het tijdschrift Lift, eveneens een uitgave van de Stichting Schrijven.

In Schrijven komen alle aspecten van het schrijverschap aan bod: het schrijfproces zelf (gebruik van schema's, het schrijven in schrijfgroepen), eisen en conventies van bepaalde genres (reisverhalen, spookverhalen, humoristische poëzie), de mogelijkheden tot publicatie van het geschrevene (uitgevers, tijdschriften, internet, prijsvragen), en afgeleide - maar praktische - onderwerpen als auteursrecht en ziektekostenverzekeringen voor schrijvers. Al die onderwerpen komen aan de orde in beschrijvende artikelen of worden belicht door een bekende schrijver of publicist aan het woord te laten.

Schrijven beperkt zich bij dit alles niet tot proza en poëzie, maar verkent ook de ‘randgebieden’, zoals scripts voor tv of film en liedteksten. Aandacht voor al gepubliceerde teksten is er ook, en wel in twee vaste rubrieken waarin ‘experts’ hun mening geven over een bepaalde passage uit een boek of over een gedicht. Verder bevat het blad een boekenrubriek (over boeken die op de een of andere manier over schrijven gaan) en een tijdschriftenrubriek, waarin steeds drie of vier literaire tijdschriften besproken worden. Bovendien is er elke maand een nieuws- en variarubriek en een uitgebreide agenda met informatie over literaire evenementen en activiteiten, cursussen en literatuurwedstrijden.

Aan het uiterlijk van Schrijven is goed te zien dat het een publiekstijdschrift is, dat het ook van de losse verkoop moet hebben. De vormgeving is verzorgd en eigentijds, en is wat rustiger geworden na een recente wisseling in de redactie - die overigens ook moet leiden tot nog meer aandacht voor ‘het vak, het zweet en de arbeid’.

Schrijven verschijnt zesmaal per jaar en wordt uitgegeven door de Stichting Schrijven. Redactie: Louis Stiller (hoofdredacteur), Sabine ten Have, Erik Nieuwenhuis en Sander van Vlerken. Een jaarabonnement kost f 47,50 (Nederland) of f 56,- (buiten Nederland); losse nummers f 9,95. Abonnementenadministratie: Stichting Schrijven, Herengracht 495, 1017 BT Amsterdam. Tel. [phone].
ISSN 1385-5484