Onze Taal. Jaargang 68

[p. 170]

Inzicht
Raymond Noë

InZicht licht u in over nieuwe boeken, congressen en lezingen in taalkundig Nederland. Vermelding in deze rubriek betekent niet dat de redactie ze aanbeveelt. Voor een zo volledig mogelijk beeld hebben wij ook uw hulp nodig. Weet u iets waarvan u denkt dat het in deze rubriek thuishoort, laat het ons dan weten.
Verschijningsdata en prijzen onder voorbehoud.

Taalverwerving door kinderen

Kinderen lijken de moedertaal als vanzelf te leren - en in zekere zin is dat ook zo. Ze luisteren naar de mensen in hun omgeving en leiden op die manier de ‘regels’ af. De taalverwerving van het kind verloopt in bepaalde stappen. Eerst leert het de klanken kennen en vervolgens gaat het woorden herkennen en gebruiken. Daarna komen de korte zinnetjes, de langere zinnetjes en ten slotte de ‘verhalen’, zinnen met een samenhang. In De taal van je kind wordt per ontwikkelingsstadium beschreven wat er zich qua taal allemaal in het kinderhoofdje afspeelt. In korte hoofdstukken wordt steeds een bepaald aspect van taalverwerving uitgelegd. Het is de bedoeling dat men zo de taalontwikkeling van het kind kan volgen, en antwoord kan vinden op vragen die deze ontwikkeling oproept. Het boek richt zich op ouders en verzorgers, maar is ook interessant voor mensen die met peuters en kleuters werken.

De taal van je kind. De verrassende rijkdom van de kindertaal van Maaike Verrips is een uitgave van Kosmos-Z&K en kost tot 31 augustus f 29,90; daarna f 39,90. (119 blz.)
ISBN 90 215 3385 5

Taalnaslagwerken voor kinderen

Kinderen hebben hun eigen taalnaslagwerken. Na (onder andere) het Kleuterwoordenboek en het Van Dale junior woordenboek is er nu een Juniorspellingwijzer voor kinderen vanaf tien jaar. Het boekje bevat een lijst van woorden die spellingproblemen kunnen geven, maar tegelijkertijd wordt bij veel woorden ook de spellingregel behandeld die erop van toepassing is. Zo worden bij aaneenschrijven de regels voor het aaneenschrijven behandeld en bij anti het gebruik van het koppelstreepje. De belangrijkste spellingregels zijn ook achter in het boek opgenomen. Behalve de spelling komen de geschiedenis en de ontwikkeling van het Nederlands aan bod. Zo wordt de spellingwijze van sommige woorden verklaard door kort de etymologie ervan te beschrijven, en door het hele boek heen zijn kaderteksten opgenomen die ingaan op de geschiedenis van onze spelling. Om ervoor te zorgen dat ‘de stof’ ook verwerkt wordt, worden de meeste lemma's afgesloten met een vraag of een kleine opdracht.

Een ander naslagwerk voor kinderen is Het etymologisch woordenboek voor beginners uit 1997. Dit boek heeft nu een vervolg gekregen. In dit tweede deel zijn weer veel woorden opgenomen die een leuk of wetenswaardig verleden hebben, maar daarnaast worden ditmaal ook uitdrukkingen besproken. In totaal worden er zo'n 750 woorden en uitdrukkingen verklaard.

•	De Juniorspellingwijzer van Wim Daniëls wordt uitgegeven door Piramide en kost f 24,90. (288 blz.) ISBN 90 2453541 7
•	Het tweede etymologisch woordenboek voor beginners. Hoe het karretje carrière maakte... van Gerbrand Bakker is verschenen bij Piramide en kost f 37,50. (214 blz.) ISBN 90 245 2169 6

Familiewoorden

Het Familiewoordenboek is geen woordenboek in de gangbare betekenis van het woord. Het is een alfabetisch gerangschikte verzameling teksten rond een bepaald thema. De samenstellers hebben naar aanleiding van het boekenweekthema zo'n zeventig termen geselecteerd die met ‘familie’ te maken hebben (onder meer liefdesbaby, ware jakob en familieziek) en hebben vervolgens een aantal schrijvers uitgenodigd om hier een stukje bij te schrijven. Het resultaat is een zeer gevarieerde verzameling anekdotes, mijmeringen, etymologieën, herinneringen en fantasieën - plus één gedicht. De bijdragen zijn geschreven door onder anderen Jan Siebelink, Atte Jongstra, Willem Kuipers en Marcel Möring.

Familiewoordenboek. Van aardje naar zijn vaartje tot zwart schaap, onder redactie van W. Hansen en Paul Steenhuis, wordt uitgegeven door Meulenhoff en kost f 29,90 / Bfr. 598. (223 blz.)
ISBN 90 290 5941 9

Zakelijk schrijven

Werken met taal is een losbladige uitgave die zich richt op mensen die zakelijke teksten schrijven en bij wie, gezien de vaak uitgebreide uitleg, hooguit een gemiddelde taalkundige kennis wordt verondersteld. Er is gekozen voor een opbouw van ‘klein’ naar ‘groot’: in vijf delen worden achtereenvolgens letters, woorden (spelling), zinnen (grammatica), teksten (stijl) en talen behandeld. Het werk is (uiteraard) nog niet compleet. Met name in het hoofdstuk over woorden ontbreekt nog een vrij groot deel. Abonnees ontvangen per kwartaal een aanvulling van circa tweehonderd pagina's en achtmaal per jaar een nieuwsbrief van zestien pagina's met korte taaladviezen en taalnieuwsberichten.

Werken met taal. Handboek over schriftelijke communicatie, onder redactie van Kees-Jan Backhuys, is een uitgave van Elsevier Bedrijfsinformatie en kost f 45,-. De aanvullingen kosten f 0,79 per pagina (en per jaar dus ruim f 600,-). De prijs van het hoofdwerk zonder abonnement is f 245,-.
ISBN 90 6155 818 2

Klassieke literatuur

In toenemende mate komt het Nederlandse literaire erfgoed beschikbaar op cd-rom en op internet, waarbij men zich overigens meestal beperkt tot het ‘sec’ weergeven van de bronnen. De door ab_c media vervaardigde cd-rom Klassieke literatuur biedt behalve 125 complete Nederlandstalige teksten uit de periode van 1250 tot circa 1900 ook veel aanvullende biografische en historische informatie. Dit alles wordt royaal geïllustreerd met beeldmateriaal. Bovendien zijn er geluidsfragmenten opgenomen van muziek uit de Renaissance en de Gouden Eeuw, en van door onder anderen Gerrit Komrij voorgelezen tekstgedeelten en gedichten. De cd-rom is alleen afspeelbaar onder Windows 95 en hoger, maar de bestanden kunnen met een webbrowser ook op een Macintosh bekeken worden.

Klassieke literatuur. Nederlandse letterkunde van de Middeleeuwen tot en met de Tachtigers wordt uitgegeven door Het Spectrum en kost f 99,90.
ISBN 90 5344 045 3

[p. 171]

Krantenknipsels

Al sinds de jaren zestig heeft Vrij Nederland de rubriek ‘Geknipt voor u’, met komische verschrijvingen (‘Gevraagd: Fetisje voor kind van 3 jr.’), dubbelzinnige koppen (‘Zwemsters krijgen vleugels na eten kippensoep’) en hilarische berichten en advertenties (‘Te koop aangeboden wegens sterfgeval: elektrische stoel’), die uit kranten en tijdschriften geknipt werden. Aanvankelijk werd dat knippen gedaan door de latere hoofdredacteur Rinus Ferdinandusse en daarna door de lezers zelf. De hoogtepunten uit de rubriek worden met enige regelmaat gebundeld. Recentelijk is een door Ferdinandusse samengestelde bloemlezing uit de jaren negentig verschenen. Voor wie van ‘Ruggespraak’ geen genoeg kan krijgen.

De vrolijke vliegende schaar. De mooiste uit ‘Geknipt voor u’ werd samengesteld door Rinus Ferdinandusse. Het boekje is verschenen bij Maarten Muntinga en kost f 9,95. (144 blz.)
ISBN 90 5831 002 7

Creatief schrijven

Je weet niet wat je schrijft is gebaseerd op een door de auteur ge-geven cursus ‘drama schrijven’. Volgens de inleiding is het boek ‘meer een “lees”boek over het functioneren van taal en de gevolgen daarvan voor het denken en dus het schrijven, dan een “leer”boek over literaire technieken’. Dat is misschien zo, maar daarnaast wil het boek wel degelijk de (aspirant-)dramaschrijver een handreiking bieden. De literaire technieken komen dan ook vrij uitgebreid aan bod. Dit gebeurt vooral in het tweede gedeelte van het boek, waarin het toneelschrijven centraal staat. Ook in het eerste deel komt het schrijfproces aan de orde, zij het in een breder kader van theorieën over taal, waarneming, bewustwording en schrijven. De tekst wordt verduidelijkt met vele citaten en fragmenten.

Je weet niet wat je schrijft van Cocky van Bokhoven is een uitgave van de Stichting Schrijven en kost f 39,90. (270 blz.)
ISBN 90 71232 29 8

En verder:

•	Bij Sdu/Standaard is een uitgebreide en herziene editie verschenen van het Standaard Woordenboek Nederlands-Portugees (38.000 lemma's) van Miraldina Baltazar, W. Bossier en Gabriël Van Damme. Prijs: f 44,50. (506 blz.) ISBN 90 579 7007 4
•	Al in 1998 is verschenen het Klein woordenboek der Vlaamse taal, een kassaboekje met circa negenhonderd Vlaamse woorden die op de gemiddelde Nederlander wat vreemd overkomen. Bij het samenstellen van het boekje lijkt nogal zwaar geleund te zijn op het Zuidnederlands woordenboek van Walter de Clerck (1981). Prijs: f12,90. (80 blz.) ISBN 90 261 1448 6
•	Een handig boekje voor beginnende én ervaren internetgebruikers is de Internet-gids van de Volkskrant. De grote lijnen en de fijnere kneepjes van onder meer e-mail, discussielijsten, zoekmachines, het schrijven voor internet en het opzetten van internetlocaties worden erin uitgelegd. Ook is een woordenlijst met internettermen opgenomen. Het boekje is geschreven door Theo Stielstra en wordt uitgegeven door Sdu Uitgevers. Prijs: f 24,90. (156 blz.) ISBN 90 12 08741 4

Tijdschrift

Nederlandse taalkunde

1994 was een jaar van bezinning voor de uitgevers en de redacties van Spektator, De nieuwe taalgids en Forum der letteren. Het aantal abonnees van deze drie vakbladen voor neerlandici liep sterk terug en ook overigens werd er getwijfeld aan hun bestaansrecht. Hiervoor werden twee oorzaken genoemd. Ten eerste verschilden de bladen te weinig van elkaar, wat indirect gevolgen had voor hun kwaliteit: er was gewoon een te klein aanbod aan artikelen om alle drie de bladen op een goede manier te kunnen vullen. Bovendien bleek dat steeds meer neerlandici niet langer geïnteresseerd waren in de geboden mengeling van taal- en letterkunde. Daarom werd besloten de tijdschriften op te heffen en ze met ingang van 1996 door drie nieuwe tijdschriften te vervangen: Nederlandse taalkunde, Nederlandse letterkunde en TvL, tijdschrift voor literatuurwetenschap.

De redactie van Nederlandse taalkunde besloot de kwaliteit van de inhoud hoog in het vaandel te zetten. Zo hoog zelfs dat de afleveringen van de eerste jaargang steeds met aanzienlijke vertraging verschenen. De inhoud van het blad is slechts ten dele geschikt voor ‘leken’; de meeste artikelen vereisen een bepaalde voorkennis (en ook een bepaalde interesse, want niet iedereen zet met plezier de tanden in een artikel over, bijvoorbeeld, de ‘possessieve datief’), maar er zijn ook stukken die voor een geïnteresseerde leek goed te volgen zijn.

Het blad bevat meestal twee of drie hoofdartikelen, plus een artikel naar aanleiding van een bepaalde publicatie. Verder is er veel aandacht voor de vakliteratuur. In elke aflevering worden zo'n drie boeken uitgebreid beoordeeld, en daarnaast is er een signalementenrubriek met kortere beschrijvingen van boeken, en een tijdschriftenrubriek waarin de inhoud van de vaktijdschriften kort behandeld wordt. Sinds de jaargang 1998 bevat Nederlandse taalkunde ook een opiniërende rubriek waarin recente ontwikkelingen binnen de neerlandistiek aan bod komen en een rubriek over ‘taalkundig interessante plekken en ontwikkelingen op internet’.

De vormgeving van het blad is wat je van een vaktijdschrift zou verwachten: keurig, maar ook wat eentonig. Nederlands taalkunde verschijnt viermaal per jaar. Het is een uitgave van Martinus Nijhoff. Redactie: dr. H. den Besten, dr. A. Foolen, dr. L. Oversteegen, dr. M. Trommelen en dr. M.J. van der Wal. Een jaarabonnement kost f 99,-/Bfr. 1890; studenten f 77,-/Bfr. 1425; instellingen: f 180,-/Bfr. 3330. Abonnementen: Wolters-Noordhoff, afdeling Verkoopadministratie, Postbus 567,9700 AN Groningen. Tel. [phone].
ISSN 1384-5845