‘Gabbercorrectie’ verbreidt zich
Hans Aniba - directeur taleninstituut Linguarama Nederland
‘Uit het huis tussen de vietsvabriek en de vilozovievaculteit klonk zenzuele zakzovoonmuziek.’ Met deze prachtige voorbeeldzin illustreert Jan Kuitenbrouwer in zijn boek Hedenlands (1996) de wat hij noemt ‘gabbercorrectie’, het verschijnsel dat stemloze medeklinkers met stem worden uitgesproken: de f wordt een v, de s een z, en de p een b. Volgens Kuitenbrouwer gaat het hier om een plat-Amsterdamse hypercorrectie. Kuitenbrouwers voorbeeld was bedoeld als tegenhanger van het bekende ‘Ik hep de son in de Suidersee sien sakke.’ Over die ‘Suidersee’-uitspraak schrijft Kuitenbrouwer: ‘Een Amsterdammer die hogerop wil, leert dat dus af. Maar dan ontwikkelt hij een soort schrikreflex voor die klanken, terwijl ze soms natuurlijk wél goed zijn. Dan gaan ze in plaats van “persoon” “berzoon” zeggen, of ze hebben het over “veile kritiek”.’
Toen ik dit las, vierde ik het feest der herkenning. Of ik er daardoor meer op ben gaan letten, weet ik niet, maar daarna viel het me op dat het verschijnsel om zich heen grijpt. Een bloemlezing uit mijn dagelijks leven in 1997:
| - | Ik heb een vax voor één van uw dozenten. |
| - | U vindt onze zaak in het zentrum van de stad. |
| - | Vantastisch! |
| - | Staat het op de vloppie of op de zee-schijf? |
| - | We stonden uren in de vile op weg naar Vrankrijk. |
| - | Het is algemeen bekend dat de vamilie Zoeharto goed op de zenten let. |
| - | Weet u zoms waar ze die heerlijke zaus verkopen? |
| - | Tachtig prozent van wat u tijdens dit zeminar zult horen, weet u al. |
| - | Vanuit mijn huidige vunctie kijk ik toch heel anders aan tegen de Nederlandse bierzector. |
| - | Je moet zamen communizeren en je klant altijd volledig invormeren. |
| - | Let op: bij onze oosterburen moet alles taalkundig pervect zijn! |
Opvallend vond ik niet alleen dat de gabbercorrectie zoveel voorkomt, maar ook dat die op zoveel plaatsen te horen is. Kuitenbrouwer wijst nadrukkelijk naar de hoofdstad als de natuurlijke biotoop van de gabbercorrectie, maar de verspreiding is inmiddels veel wijder. Wel heb ik de indruk dat die in Amsterdam en omgeving inderdaad vaker te horen is.
De gabbercorrectie: ook al in schrijftaal.
Wie weet zijn de f en de s over een paar jaar nog zlechts zouvenirs van een voorbije vase in de gezchiedenis van onze taal.
Auteursrechtelijk beschermd