Onze Taal. Jaargang 68

[p. 10]

172 andere woorden voor hand-out
Taaladviesdienst

In het novembernummer riepen we u op een Nederlands alternatief te verzinnen voor het woord hand-out. Dit woord wordt (vooral in de academische wereld) gebruikt voor een samenvatting of begeleidende tekst op papier die bij een lezing of toespraak wordt uitgereikt. Aan reacties was geen gebrek: 102 lezers stuurden ons in totaal niet minder dan 172 alternatieve benamingen.

Veel daarvan leken op elkaar. Zo waren vijftien alternatieven gevormd met het werkwoord uitreiken en nog eens elf met uitdelen; beide zijn gangbare vertalingen van het Engelse werkwoord to hand out. Ook samenstellingen met hand - ongetwijfeld gevormd onder invloed van het Engelse woord - waren populair (elf stuks), evenals woorden beginnend met bij (zeven keer), en zelfs een combinatie van bij en hand: bijdehand(je).

Waar blijkens de reacties onduidelijkheid over bestond, was de verschijningsvorm van een hand-out: bestaat deze uit één vel, een paar vellen of een stapel? Volgens ons kan het allemaal, maar dat betekent wel dat suggesties die op -blad of -vel eindigen niet bruikbaar zijn, en een woord als uitdeelset(je) ook niet, omdat dat uitsluitend op een verzameling vellen van toepassing is. Veel inzendingen eindigden op neutralere termen als -tekst, -stuk, -exemplaar, -versie en -papier en dekken daarom de lading van een hand-out beter. Ook de precieze functie en inhoud van een hand-out bleken verwarring te scheppen. Wordt zo'n tekst uitgereikt, rondgedeeld, of ligt hij al klaar? Zijn hand-outs bedoeld om toehoorders de lezing te laten volgen (een soort leidraad), zijn ze een samenvatting van de lezing of worden ze gebruikt om extra informatie te bieden? Naar ons idee zou het beste Nederlandse equivalent al deze eigenschappen moeten dekken.

Opmerkelijk was dat er al alternatieven voor hand-out in omloop bleken te zijn. Sommige inzenders lieten althans weten een Nederlands equivalent te gebruiken als handreiking, uitdeelblad/-vel, uitreiking, praatpapier of bijsluiter. Minstens zo opmerkelijk was de mededeling van een inzender dat Van Dale ‘hand-out’ als betekenisomschrijving vermeldt bij het woord volgblad.

Ondanks de vele suggesties vonden we dat geen enkel woord er met kop en schouders boven uitstak. Veel voorstellen waren te specifiek (syllabus, meelezer, tekstkern), andere juist weer te algemeen (toelichting, leidraad, samenvatting). Uiteindelijk hebben we besloten geen winnaar uit te roepen. We vermelden wél de meest genoemde alternatieven: uitreiksel (iix), handreiking (7x), uitdeler(tje) (6x), uittreksel (5x), uitdeeltekst (4x) en uitreiktekst (3x). Dat deze woorden het niet gered hebben, ligt aan de onwelluidendheid (uitreiksel), onwelgevormdheid (uitdeler ‘iemand die uitdeelt’), het feit dat een woord al gebruikt wordt in een andere betekenis (handreiking, uittreksel), of het gebrek aan nuance of lading (uitdeeltekst, uitreiktekst).

De volgende vondsten lijken ons ook niet geschikt om hand-out te vervangen, maar we willen ze u niet onthouden: saté(tje) (afkorting van ‘samengevatte tekst’), s.t.o.p. (‘samengevatte tekst op papier’), steunvel/-blad (vertaling van Noors støtteark), ronddeler (vertaling van Fries omparter), volgstuk (gebezigd in het Afrikaans), hulptekst, lezingvoer, vademecum, hebbetekst en bijblijver.

We danken alle inzenders voor hun reactie. En mocht u in de toekomst nog een mogelijk bruikbaar alternatief voor hand-out te binnen schieten dat wél met kop en schouders boven de rest uitsteekt, dan horen wij dat graag van u.

Ander woord voor assessment

De laatste jaren komt in personeelsadvertenties regelmatig het woord assessment voor (‘Een assessment behoort tot de selectieprocedure’). Assessment komt als zelfstandige term voor, maar maakt ook vaak deel uit van samenstellingen als assessmentcenter en assessmentprogramma. Van Dale Engels-Nederlands geeft bij assessment onder andere de betekenissen ‘schatting’, ‘vaststelling’ en ‘beoordeling’. Het is lastig om de specifieke betekenis die assessment bij personeelsselectie heeft in één woord te vangen. Een assessment houdt in deze context in dat sollicitanten deelnemen aan een bijeenkomst die duidelijk moet maken welke sollicitanten geschikt zijn voor de beschikbare functie. Een assessment beslaat meestal één dag, maar in sommige gevallen zijn de onderdelen over enkele dagen verspreid. De meeste bedrijven besteden de organisatie van een assessment uit aan een psychologisch adviesbureau.
Wat gebeurt er precies bij een assessment? Tijdens een assessment nemen sollicitanten bijvoorbeeld deel aan praktijksimulaties, rollenspelen en intelligentie- en persoonlijkheidstests. Vaak worden ze ook geïnterviewd. En al deze middelen worden gebruikt om de kandidaten ‘functiegericht’ te kunnen beoordelen.
Als u een goed Nederlands alternatief weet voor assessment, horen wij dat graag van u vóór 15 februari a.s. De Taaladviesdienst hoopt dan wél een boekenbon van f 50,- te kunnen uitreiken aan de bedenker van het beste equivalent. De boekenbon wordt ook nu weer beschikbaar gesteld door de Stichting LOUT (Let Op Uw Taal).