Onze Taal. Jaargang 67

Het oneerlijke alfabet
Felix van de Laar

Ongetwijfeld betekent het alfabet een zegening voor de mensheid. Wij zijn daar zo zeer van doordrongen dat we de dictatoriale trekjes van het alfabet niet eens opmerken: die treden op als we het gebruiken om trefwoorden en namen te rangschikken. Heel soms worstelen we met het gebruik van het alfabet. Zo blijft het ongemakkelijk dat de ij in het woordenboek na de ii komt en de ij's in het tegenwoordige telefoonboek consequent tussen de y's staan. (Er zijn vergelijkbare problemen met andere opsommingen.)

De ijzeren volgorde van het alfabet mag bij het zoeken een geweldig hulpmiddel zijn, het feit dat de a altijd vooropstaat en de z achteraan komt, heeft gevolgen. Bij zoekacties is een functionele, categorische indeling natuurlijk altijd effectiever dan het alfabet. Maar vaak speelt het alfabet alsnog de doorslaggevende rol in de opsomming. Hoeveel is het bedrijven waard om in de Gouden Gids meteen onder de rubriekskop te komen? ‘Aanhangerland’ mag dan bij aanhangwagens nog een logische naam zijn, maar wat te denken van de ‘AA verhuurcentrale’ bij aannemersmaterieelverhuur, ‘AAC/Einstein’ onder accountantsadministratieconsulenten en -kantoren, ‘A&A’ onder accountants (register-) en -kantoren, ‘AA-objects’ onder adviesbureaus automatisering, ‘A-Male Escorpio’ en ‘AA Boys’ onder escortservice, ‘A-A-A-B 3×AB Koeriers’ in de bijbehorende rubriek, ‘AA’ en ‘A-Aamstad’ onder sleutels en sloten, enz.? In de Gouden Gids van de hoofdstad zijn maar liefst zeven bedrijven te vinden die A&A heten, zestien bedrijven heten AA, en zeven bedrijven heten AAA! De 43 (!) ondernemingen die zo slim dachten te zijn om zichzelf ABC te noemen, volgen in de lijsten pas op enige afstand; die moeten ook de vijf firma's met de naam ‘Abacus’ nog voor laten gaan. Zoals Han B. Aalberse - de schrijver van Bob en Daphne, die in werkelijkheid Johannes van Keulen heette - tóch altijd nog achter Bertus Aafjes in de auteurslijsten terechtkwam.

Peter de Wit, Sigmund. Eerder verschenen in de Volkskrant.

Achter in de lijstjes is het minder dringen; het effect dat je ook als laatste beter opvalt dan ergens middenin, wordt door weinig bedrijven nagestreefd: we vinden ‘ZZ&P’, ‘ZZAPP Services’, ‘Zzoem’ en ‘ZZYMAG’.

Mijn eigen vereniging van tekstschrijvers, TekstNet, heeft natuurlijk ook een ledenlijst, waarin de honderdveertien leden op alfabet staan gerangschikt, met vermelding van hun specialisaties. Die zijn zo divers, maar ook zo overlappend, dat een functionele indeling onmogelijk is. Nu belt er iemand die een tekstschrijver zoekt; of hij/zij zoekt op de weblocatie naar de geschikte kandidaat. Van de a tot pakweg de h dienen er zich al enkelen aan die aan het profiel lijken te voldoen. Kunnen de naamdragers vanaf de h voorkomen dat zij op basis van deze simpele werkwijze buiten de boot vallen? Het alfabet is oneerlijk: strikte toepassing ervan is eigenlijk politiek niet correct. Kunnen we een actiegroep verwachten van alfabetbenadeelden?

Ik zie maar één uitvoerbaar alternatief, en dat is: met elkaar afspreken dat je elk jaar met een andere letter begint en dat je de a achter de z laat aansluiten. Circuleren: een leuke gymnastiekleraar doet misschien hetzelfde.

De enige andere mogelijkheid is de chaos. Die zou best bruikbaar zijn als bij een wedstrijd de namen van de gelauwerden, of bij examens die van de geslaagde kandidaten, bekendgemaakt moeten worden, om op die manier iedereen zo lang mogelijk in spanning te houden. Het is af te raden als er een lijst van slachtoffers opgesteld moet worden. En dan is het toch belangrijk te weten of IJzerdraat achteraan komt of juist nog voor Koperdraat.