Onze Taal. Jaargang 67

[p. 278]

Reacties

Onze Taal biedt aan elke lezer de mogelijkheid tot reageren.

Stuur uw reactie naar: Redactie Onze Taal, Laan van Meerdervoort 14a, 2517 AK Den Haag (email: [e-mail]).

Voor bijdragen aan deze rubriek gelden de volgende richtlijnen:

•	Formuleer uw reactie kort en bondig (bij voorkeur niet meer dan 250 woorden).
•	Geef in de tekst duidelijk aan op welk artikel u reageert.
•	Stel uw bijdrage zodanig op dat de lezer niet wordt verplicht een vorig nummer erbij te halen.
•	Lever uw reactie in onder vermelding van naam en (eventueel) functie. De redactie kan buiten medeweten van de auteur inkortingen en stilistische veranderingen aanbrengen in reacties, en raadpleegt bij belangrijke wijzigingen de auteur. Reacties kunnen doorgaans pas worden geplaatst twee maanden na het nummer waarop u reageert. Niet-geplaatste reacties worden doorgestuurd naar de auteur van het desbetreffende artikel.

■ Moderne straatnamen
Hans Slingerland - Gorinchem

In Onze Taal wordt geregeld geklaagd over ergerlijke moderne straatnamen. Hans Janssen noemt in het septembernummer in de rubriek ‘Reacties’ een aantal voorbeelden uit Westervoort. Ook de gemeente Gorinchem weet er raad mee. Daar is een Annie M.G. Schmidt-wijk, waar de straten de volgende exotische namen hebben: Jip en Janneke, Dikkertje Dap, Pippeloentje, Het Fluitketeltje, Abeltje, Schaap Veronica, Lapjeskat en Minoes. Je zult maar wonen op/in/aan Schaap Veronica 11...

■ Van wie is onze taal?
Chr. M. van Assendelft - Den Haag

Het artikel ‘Van wie is onze taal?’, van Marc van Oostendorp (Onze Taal september), heb ik met belangstelling gelezen. Als groothandelaar in kampeerartikelen heb ik ook het een en ander meegemaakt met bedrijven die woorden willen monopoliseren. Zo kondigde ik jaren geleden in onze catalogus een nieuw artikel aan: thermoskannen. Daarop werd ik gebeld door de importeur van de ‘echte’ thermoskannen, want Thermos was een merknaam. Dit ging op een vriendelijke manier.

Iets minder vriendelijk ging het eraantoe toen we gaskousjes voor campinggaslampen aanboden. Toen werd er onmiddellijk met een proces gedreigd. Camping Gaz bleek eveneens een merknaam te zijn. Uiteindelijk bieden we nu ‘kousjes voor kampeergas’ aan, want ze zijn niet alleen en uitsluitend te gebruiken op lampen van een bepaald merk.

■ Hebban olla uogala
Jan Seitz - Amsterdam

Tijdens de jubileumtentoonstelling van de Koninklijke Bibliotheek in de Nieuwe Kerk in Amsterdam was het originele handschrift te zien van het oudst bewaarde Nederlandse zinnetje. Ik was onaangenaam verrast toen ik in het begeleidende boekje zag dat het zinnetje niet helemaal juist is weergegeven. In dat boekje eindigt de zin met ‘uuat unbidan uui nu’, hoewel op de tentoonstelling toch duidelijk te zien is dat er niet ‘uui’ staat, maar ‘uue’. Kennelijk heeft Onze Taal zich bij het aankondigen van de tentoonstelling gebaseerd op deze informatie van de KB, want in de rubriek ‘InZicht’ van het septembernummer staat ook dat foutieve ‘uui’.

■ ‘Wij zijn schoften’
Wim Werker - Willemstad, Curaçao

W. Wegerif schrijft in de rubriek ‘Reacties’ van het septembernummer over constructies als Hij is wandelen. Hij noemt daarbij het vermakelijke bordje met de tekst ‘Wij zijn schoften’ (‘wij zijn schaften’). Als aanvulling daarop het volgende: dit zinnetje doet in onze familiekring nog steeds de ronde met de toevoeging: ‘De baas ook’. Of die toevoeging er oorspronkelijk ook bij stond weet ik niet, maar hij is wel al heel oud en zeker grappig.

■ Invloed van het Engels
Rob van der Wildt - zelfstandig corrector en tekstredacteur, Leiden

Af en toe duikt er in Onze Taal een stukje op waarin een afweerreactie tegen de invloed van de Engelse taal wordt gepropageerd. Blijkens het septembernummer is daarover ook op de jaarvergadering van het genootschap het een en ander gezegd. Ik vind al die moeite eigenlijk een beetje als het spannen van het paard achter de wagen, en bovendien is het niet erg aardig jegens onze kinderen, die over enige tijd in een wereld zullen leven waarin het Engels de taal bij uitstek is die hen in staat stelt in alle opzichten een wereldburger te worden en te zijn. Ik heb liever dat een nieuwslezer van de publieke omroep een Engels woord eindelijk eens goed uitspreekt dan dat hij of zij zich verkrampt om een gezocht Nederlands equivalent te bauwen. Bovendien zijn ontwikkelingen op dit gebied nauwelijks te sturen, in geen van de richtingen. Hadden we het enige tijd geleden nog over ‘saven’ en ‘deleten’, tegenwoordig hoor je die woorden amper nog: ze zijn netjes vervangen door opslaan of bewaren en door wissen. Nee, liever iedereen verschrikkelijk goed Engels aanleren zodat hij/zij zich (straks) staande kan houden en ondertussen je thuistaal natuurlijk wel optimaal verzorgen, maar dat zit 'm dan eerder in een zorgvuldige en prettige uitspraak, een goede spelling, een goede stijl, en een ontwikkelde spreek- en schrijfvaardigheid. En daarin zullen met name Engelse woorden niet ontbreken en ze zullen er ook niet in misstaan.

■ Gods naam
A.M. Neele - Hoogvliet

Ewoud Sanders schrijft in het septembernummer in zijn rubriek ‘Etymofilie’ over een woord waarmee de Naam van God wordt misbruikt. God heeft het misbruik van Zijn Naam verboden in de Bijbel. God heeft dit ook heel concreet gemaakt in de tien geboden; het tweede gebod luidt: ‘Gij zult den Naam des Heeren uws Gods niet ijdelijk gebruiken; want de Heere zal niet onschuldig houden die Zijn Naam ijdelijk gebruikt.’ (Statenvertaling)

God zal het ijdel (als stopwoord of als vloek) gebruik niet onschuldig houden. God zal hier eenmaal op terugkomen. Ik schrijf dit niet om kinderachtig te doen of te dreigen, maar om de ernst van de situatie aan te geven. God is echter ook een God Die wil vergeven door Zijn Zoon Jezus Christus. Zo groot is God.

Er is nog een reden dat ik dit schrijf. God is niet alleen een God van geboden en verboden, maar de God van de hemel is ook mijn hemelse Vader, Die mijn leven leidt. Het misbruik, de lastering van Zijn Naam doet pijn.

Ik was toch al van plan om het abonnement op uw blad op te zeggen; bij dezen wil ik dat doen.

[p. 279]

■ Serievloeken
Guido Kuppens - tekstschrijver, Tessenderlo, België

In zijn stukje over de oorsprong van de vloek godverdegodver (Onze Taal september) noemt Ewoud Sanders het niet erg aannemelijk dat deze vloek pas door Van Kooten en De Bie uitgevonden zou zijn. Ik kan dat bevestigen, want volgens mij is het woord al vele tientallen jaren (of meer?) gebruikelijk in Vlaanderen. Het hoort hier thuis in hetzelfde rijtje als miljaardemiljaar of dedjudedju. Dergelijke herhalingen zijn hier zeer frequent, en hoe groter de frustratie die geloosd moet worden, hoe langer de vloek (‘godverdegodverdegodver!’). Om nog niet te spreken van het hele assortiment Vlaamse vloeken na elkaar - ik bespaar u het voorbeeld.

■ Sassafras
W.Z. Shetter - Indiana, Verenigde Staten

Bij het lezen van het artikel ‘Sassafras’ van Guus Middag, in Onze Taal van september, moest ik even lachen omdat de plant in Nederland zo onbekend is terwijl de sassafras hier in Indiana aan iedereen bekend is en zelfs zo veelvuldig voorkomt dat die bijna als onkruid beschouwd wordt. De (meestal kleine) boom is thuis in de hele oostelijke helft van het land, dus bepaald niet alleen in ‘het zuidelijk deel’.

De sassafras die hier voorkomt, de Sassafras albidum, is misschien even anders dan de Sassafras officinale waar Guus Middag het met Van Dale over heeft. In Van Dale staat overigens evenmin iets over wat voor ons verreweg het voornaamste gebruik is van de sassafras: van de wortelschors wordt een smakelijke, zeer kruidige thee gemaakt. In veel kleine winkels, vooral op het platteland, zijn gedroogde sassafraswortels te koop, die men een tijdlang moet koken om er thee van te maken. De verse, net opgegraven wortels (toegegeven, nogal arbeidsintensief werk) geuren ook heerlijk.

■ Wilhelmus van Nassouwe
Mevr. drs. E. Koppenberg - Bergen (L.)

Nicoline van der Sijs schrijft in het juli/augustusnummer over zogenoemde volksetymologische veranderingen. Een van de voorbeelden die zij noemt, is ‘ons Willem wil gaan trouwen’, dat volgens Van der Sijs wordt gebruikt in plaats van ‘Oranje van Nassouwe’.

Ik weet dat het bitter slecht gesteld is met de kennis van ons volkslied, maar het grote publiek kent althans de eerste regel: ‘Wilhelmus van Nassouwe’. Dat dit niet geldt voor Van der Sijs (en de redactie van Onze Taal, die de fout heeft laten passeren) is nog tot daaraan toe, maar het blijft dan toch een raadsel hoe men ertoe komt Oranje te vervangen door ons Willem. Heel mooi en voor de hand liggend is daarentegen de verbastering van ‘Wilhelmus van Nassouwe’ tot ‘ons Willem wil gaan trouwen’.

■ Naschrift redactie

Natuurlijk kent Nicoline van der Sijs (en kent de redactie) de eerste regel van het Wilhelmus. Nicoline van der Sijs heeft het voorbeeld overgenomen uiteen van de in het artikel genoemde ‘Juf-boekjes’. Dat daarin een fout stond, is aan haar aandacht ontsnapt, en ook de redactie is het niet opgevallen - waarvoor onze excuses.

■ Dia-gnose
Feico Nater - Hengelo

Eené Appel schrijft in het septembernummer over nieuwe manieren om bestaande woorden samen te stellen. Hij begint met de opmerking dat afbreekprogramma's zich weleens vergissen; als voorbeeld van zo'n vergissing noemt hij dia-gnose. Maar dit is helemaal geen vergissing: dia-gnose is correct afgebroken, ook volgens het Groene Boekje.

Naschrift redactie

Dia-gnose is inderdaad correct op grond van de herkomst van het woord (het Griekse dia en gnosis). Maar ook op basis van de spellingregels uit het Groene Boekje is deze afbreking juist. Volgens die regels gaan er bij woordafbreking zoveel mogelijk medeklinkers naar de volgende regel - althans: zoveel als nog uitspreekbaar is aan het begin van een lettergreep. Bij monster moet de st dus naar de volgende regel, maar nst kan niet. Omdat in dit voorbeeld gn aan het begin van een lettergreep voorkomt (denk aan gnoe en gnoom), moet de afbreking dus vóór gn liggen. Ook een automatisch afbreekprogramma zal volgens deze principes werken. Overigens geldt de regel niet voor afbreking van samenstellingen. Zo hebben we hand-rem ondanks het feit dat dr best uitgesproken zou kunnen worden.