Onze Taal. Jaargang 67

[p. 232]

Oproep: taalanekdotes
Wim Daniëls

Er was eens een moedermuis die samen met een van haar kinderen een trap op liep. Boven aan de trap verscheen opeens een kat. Het muizenkindje schrok hevig, maar de moedermuis riep zo hard mogelijk: ‘waf-waf’. De kat ging er onmiddellijk vandoor. De moedermuis keek haar kind aan en zei: ‘Zie je nu hoe handig het is als je meer dan één taal spreekt.’

Dit verhaal is heel kort en heeft een pointe, een ontknoping. En centraal in die ontknoping staat een bepaald taalverschijnsel, te weten meertaligheid. Het verhaal zou dan ook als een taalanekdote beschouwd kunnen worden wanneer nog aan één andere voorwaarde zou zijn voldaan: het verhaal zou waar gebeurd moeten zijn. En dat is het niet.

● Slagroom

Anders is dat met het volgende verhaal, dat Han G. Hoekstra eens opdiste in een artikel naar aanleiding van de dood van Gerard Nolst Trenité, alias Charivarius, de man die meer dan dertig jaar lang een taalcolumn had in De Groene Amsterdammer: ‘Charivarius was de man die niet van aardbeien met slagroom hield. Niet omdat hij deze lekkernij zelve verafschuwde, maar omdat hij het plompe germanisme verafschuwde dat de uitdrukking bevatte. Hij beval ons om te spreken van aardbeien met geklopte room. Wij hebben dat eens gedaan. In 't Goude Hooft op de Groenmarkt in Den Haag hebben wij zo argeloos mogelijk aardbeien met geklopte room besteld. De bediende keek ons eerst onderzoekend aan, daarna verhelderde een glimlach zijn gezicht. Hij kwam terug met het bestelde, plaatste het op ons tafeltje en zeide minzaam: “Een fijne portie aardbeie met slagroom voor menèèr!” Hij ging, met het denkbeeld het geheugen van den bezoeker ietwat te hebben opgefrist. Op dat ogenblik verrieden wij Charivarius. Wij zwegen lafhartig.’ (Vrij Nederland, oktober 1946)

● Wie-wat-waar

Het verhaal van Hoekstra voldoet in tegenstelling tot het muizenverhaal wél aan alle voorwaarden van de taalanekdote: het is kort, het bevat een pointe waarvan taal het onderwerp is en vertelt een ware gebeurtenis. Zo'n gebeurtenis moet liefst ook nog zo specifiek mogelijk weergegeven zijn: met vermelding van de datum en de plaats van handeling, en met de namen van de betrokken personen erbij. Dus niet: er was eens een voetballer die zijn kuitbeen brak waarna een krant de volgende dag melding maakte van een kuitbreuk, waarop een lezer van de krant zich in een ingezonden brief afvroeg of die kuitbreuk gezien het geslacht van de voetballer geen ‘hombreuk’ had moeten zijn. Nee, dat moet bij voorkeur zijn: Op 4 maart 1990 speelde Romano bij PSV en brak hij tijdens een wedstrijd tegen FC Den Haag zijn kuitbeen. Het Eindhovens Dagblad kopte een dag later: ‘Kuitbreuk Romano’. Enzovoort.

Taalanekdotes zijn te rubriceren in een groot aantal inhoudscategorieën. De Romario-anekdote valt bijvoorbeeld onder woordkeuze, terwijl de Charivarius-anekdote onder purismen thuishoort. Andere categorieën zijn onder meer: verouderd taalgebruik, spelling, beeldspraak, taalstrijd, afkortingen en naamsverandering. Ook uitspraak is een categorie. Een voorbeeld daarvan is de anekdote over Piet Nak, die in de jaren zestig grote bekendheid genoot als demonstrant tegen de betrokkenheid van de VS bij de Vietnam-oorlog. Piet Nak sprak zelf het eerste deel van Vietnam altijd uit met de -iet van ‘friet’. Om die reden gingen sommigen mensen als plaagstootje juist een trema zetten op de voornaam van Nak, die ze dan ook uitspraken als Piët (Pi-jet) Nak.

Taalanekdotes zijn tot op heden nog nooit in boekvorm bij elkaar gebracht. Daarin komt echter verandering. Volgend jaar verschijnt mijn Taalanekdoteboek. Wanneer u zelf nog taalanekdotes kent waarvan u vindt dat die in een taalanekdoteboek niet mogen ontbreken, dan houd ik me daarvoor van harte aanbevolen.

Het adres van Wim Daniëls is: Amazonenlaan 39, 5631 KX Eindhoven. E-mail: [e-mail]