Onze Taal. Jaargang 67

[p. 140]

Tamtam
Redactie Onze Taal
Taalberichtentaalberichtentaalberichtentaalberichten

Ritzen en de nieuwe spelling

Er is weer eens gedoe geweest over de nieuwe spelling. Dit keer had dat niet direct te maken met de nieuwe regels zélf, maar met uitspraken van een van de verantwoordelijken ervoor: minister Ritzen van Onderwijs. In een interview met Taalschrift, het blad van de Nederlandse Taalunie, zei hij dat de spelling niet door taalkundigen moet worden bepaald, maar door politici, ‘in hun functie van vertegenwoordigers van het volk’. Bij de jongste spellingherziening is dat volgens Ritzen te weinig gebeurd: ‘Terugkijkend zijn we in sommige opzichten toch nog té ver meegegaan met de taalkundigen. Bijvoorbeeld bij de uitzonderingen op de regels voor de tussen-n.’

Het zijn opmerkelijke beweringen voor iemand wiens handtekening in het Groene Boekje staat. Ze leidden dan ook tot heel wat verontwaardiging. Anneke Neijt, een van de taalkundigen die betrokken waren bij de nieuwe spelling, luchtte haar hart in de Volkskrant. De ministers hebben juist een flinke vinger in de pap gehad, aldus Neijt, bijvoorbeeld toen ze in 1994 de voorstellen van de Spellingcommissie ‘zonder veel omhaal afwezen en er eigen alternatieven voor in de plaats zetten’. En bijvoorbeeld toen ze de kritiek van de commissie op de vele uitzonderingen naast zich neerlegden. Neijt: ‘Juist van die uitzonderingen blijkt Ritzen nu spijt te hebben.’ Ook taalkundige Liesbeth Koenen wond zich flink op, in haar column in NRC Handelsblad (titel: ‘Laffe honden’): ‘Hadden de ministers nou maar integraal alle voorstellen van de deskundigen overgenomen, dan was er niets aan de hand geweest.’

Volgens Ritzen heeft terugkijken niet zoveel zin. Tegen Taalschrift zei hij: ‘We moeten naar de toekomst kijken. De komende twintig à dertig jaar geldt: handen af van de spelling.’ Remco Campert in zijn Volkskrant-column: ‘Twintig à dertig jaar! Handen af! Die krachtige PvdA-taal. Was er zelf met je vurige handen afgebleven, man.’

Bronnen: Taalschrift, maart 1998; de Volkskrant, 11 en 14-3-1998; NRC Handelsblad, 9-3-1998

Haalt lulleriken Van Dale?

Hoe komt een woord in Van Dale? Het antwoord is: als het maar lang genoeg algemeen gebruikt wordt. Voor het Vlaamse Radio 1-kinderprogramma ‘Voeten vegen’ was dat kennelijk toch net iets te weinig concreet. Het besloot een nieuw woord te lanceren om te zien of het de volgende editie van Van Dale zal halen.

Maar welk woord moest het worden? In de uitzending van 18 februari kozen de kinderen voor lulleriken, dat zoveel betekent als ‘praten over dingen die je zelf helemaal niet begrijpt’. Andere kandidaten waren onder meer duoën (‘twee dingen tegelijk doen’), marven (‘een zoen krijgen die je niet graag hebt’), euterig (‘het gevoel dat je geen zin hebt om naar school te gaan’) en spoekelen (‘ertussen komen als iemand praat’).

Met het uitverkiezen van lulleriken waren ze er natuurlijk nog niet. Het woord moet nu ook veel gebruikt gaan worden. Daaraan wordt hard gewerkt. Zo is er een wervende lulleriken-weblocatie, waarop te zien is dat het woord bezig is aan een heuse opmars in de media (vooral in kranten en tijdschriften, vooral in Vlaanderen, maar ook hier en daar in Nederland). Het lijkt dus wel te lukken met lulleriken - al plaatste T. den Boon van Van Dale enkele relativerende kanttekeningen. In de Volkskrant zei hij dat er voor woorden die bewust gepromoot worden een hogere drempel is dan voor spontaan gebruikte woorden.

Bronnen: de Volkskrant, 11-3-1998; lulleriken-weblocatie (http://bewoner.dma.be/lullerik)

Raad voor de Neerlandistiek

Het gaat niet goed met de neerlandistiek, dat wil zeggen: de universitaire beoefening van de Nederlandse taal- en letterkunde. Het aantal studenten loopt terug, de neerlandistiek staat tamelijk los van de maatschappij en het voortgezet onderwijs, en ook het verband tussen de verschillende onderdelen van het vak (letterkunde, taalkunde en taalbeheersing) is ver te zoeken. Dat valt op te maken uit het rapport Wat unbidan we nu?, samengesteld door dr. E. Viskil. Met die publicatie werd de oprichting van de Raad voor de Neerlandistiek kracht bijgezet.

De nieuwe raad zal vooral iets moeten gaan doen aan de ‘onzichtbaarheid’ van neerlandici, aan hun onduidelijke beroepsprofiel. Ook de relaties tussen de neerlandistiek en het onderwijs moeten verbeterd worden, al was het maar omdat ongeveer een derde van alle afgestudeerden in het onderwijs terechtkomt.

Hoe gaat de Raad voor de Neerlandistiek dit allemaal aanpakken? Men ziet veel heil in het stimuleren van populariseringen van onderzoeksresultaten. Mogelijk plukt Onze Taal daar ooit de vruchten van. Voor de rest houdt het rapport zich nogal op de vlakte. Deze vaagheid over de ‘externe’ relaties steekt af bij de voortvarendheid waarmee voorstellen worden gedaan (compleet met organogrammen en begrotingen) voor de interne coördinatie van de neerlandistiek. Ook de titel van het rapport wijst al op een zekere naar-binnen-gerichtheid: alleen neerlandici (en zelfs niet eens alle neerlandici) zullen die begrijpen.