Onze Taal. Jaargang 67

[p. 122]

Eurotaal
Harry Cohen - Brussel

Vorige maand besteedde Onze Taal ruim aandacht aan kunstmatige talen: aan hulptalen (zoals het Esperanto) en aan fantasietalen uit imaginaire werelden (zoals Orwells ‘Newspeak’).
Bij wijze van toegift hieronder nóg twee bijzondere, zij het totaal verschillende kunsttalen: Europanto en Spokaans.
Het Europanto begon onder Europese ambtenaren als fantasietaal (en vooral als grap), maar lijkt intussen trekken te krijgen van een hulptaal. Zo ver zal het Spokaans het nooit schoppen - het is niet waarschijnlijk dat er ooit méér sprekers zullen zijn dan die ene die er nu is.

Op het hoofdkwartier van de Europese Unie in Brussel werken mensen uit vijftien landen, die elk jaar duizenden documenten produceren. Ondanks de verschillen in moedertaal kunnen zij elkaars geschriften lezen, want elk stuk van enig belang wordt in alle werktalen van de Unie vertaald. Maar hoe zit het met de mondelinge communicatie? Ambtenaren telefoneren met elkaar, vergaderen, maken een praatje op de gang, ontmoeten elkaar in de cafetaria. In die situaties spreekt men met anderstalige collega's gewoonlijk Frans of Engels, zoals in alle internationale organisaties. Onderling spreken Nederlanders natuurlijk Nederlands, maar ook dan heet de personeelswinkel economat, de wachtdienst permanence, de typekamer pool, de bode huissier, de dienstreis missie en de euro-VUT volontariaat. Ook neig je in zo'n veeltalig milieu meer tot het gebruik van vaktermen die internationaal verstaan worden: reglement voor ‘verordening’, politiek voor ‘beleid’, NATO voor NAVO.

● Talenjazz

Bij de Duitse ambtenaren is het niet anders. Bij een recent onderzoek naar dit verschijnsel bleek bijvoorbeeld dat een stagiair(e) in Duitse EU-kringen Stagiaire genoemd wordt, terwijl in Duitsland ‘Praktikant(in)’ de gebruikelijke aanduiding is. Ook zeggen de Brusselse Duitsers Equipe of Team voor ‘Arbeitsgruppe’, Jury voor ‘Prüfungsausschuss’ (= examencommissie) en Scotch voor ‘Tesafilm’ (= doorzichtig plakband).

Bij de Finnen en de Grieken en de andere kleintjes gaat het natuurlijk net zo. Een lappendeken van mengtalen dus. Vertaler Diego Marani vond dat fascinerend toen hij in 1985 zijn carrière in Brussel begon. Omdat hij zelf vijf talen beheerst, kon hij de patronen gemakkelijk doorzien. Hij voegde er fluks nog wat eigen elementen aan toe en fabriceerde zo een supermengtaal, die hij ‘Europanto’ noemde. Bij wijze van grap ging hij verhaaltjes in die taal schrijven, eerst alleen voor vrienden, later ook voor een personeelsblad. De nieuwigheid sloeg aan - hij kreeg zelfs brieven van onbekenden in Europanto - en gaandeweg kreeg zijn idee een zekere cultstatus, ook buiten het wereldje van de eurocraten. Sinds december 1996 heeft Marani een column in het Brusselse weekblad Le Soir Illustré. Niet iedereen zal zijn humor waarderen (geintjes over schoonmoeders en bustematen, zotte kookrecepten, koddige toespelingen op Belgische toestanden), maar zijn stukjes onderscheiden zich door dat nieuwe uitdrukkingsmiddel, de ‘talenjazz’, zoals hij het noemt.

Forevisions pour el 1998

In 1998 Sadam zal resigne from president des Irak und sich lance in de cosmetic industry mit eine nova brand van perfumes, l'Eau de Saddam, de only eau van toilet aan base van tear gaz.
Happige Novo Jaaro!

● Alstuplease

Illustratie: Reid, Geleijnse en Van Tol

Hoe zit dat Europanto in elkaar? Het opvallendste kenmerk is de woordenschat. De bijdragen voor Le Soir

[p. 123]

Illustré bevatten een kern van Franse woorden met daaromheen een krans van Engels, Duits, Nederlands, Italiaans en Spaans. Uit elke taal schijnen zo veel mogelijk de woorden gekozen te zijn die internationaal in gebruik zijn of althans door anderstaligen begrepen kunnen worden (auto, cineaste, motor, politik, radio). Samenstellingen blijken vaak elementen uit verschillende talen te bevatten (allesbody, alstubitte, alstuplease, glacecream, sweetissimo, todag, velocyclo, vrouwette, yesvohl - geen onbekend procédé in een stad waar In De Belle Vue een café en Vitess'ke een dienstverleningsbedrijf is). Het Nederlands is vooral vertegenwoordigd door korte woordjes die niet verbogen of vervoegd kunnen worden (aan, alles, altijd, dat, de, deze, dus, een, elk, in, meer, naar, om, op, over, te, tegen, van), maar daarnaast vinden we ook dingen, drinken, gaan, gezond, inbegrepen, jenever, kind, laten, maken, nemen, rode, sommige, wereld, wit, zwart.

Tot zover de woordenschat. Hoe zit het met de grammatica? De zinnen zijn zo simpel gehouden dat er weinig te vervoegen of te verbuigen valt. (De auteur zegt zijn stijl aan taalcursussen en horoscopen te hebben ontleend.) Hier en daar een buigings-e (nexte zommer), een enkele meervouds-s (die avioplanos), dat is het zo'n beetje. De zinsbouw is meer Duits/Nederlands dan Frans, dus met de bijvoeglijke naamwoorden vóór het zelfstandig naamwoord (uno robusto und massivo wall).

Ook over de spelling valt weinig te zeggen. De meeste woorden behouden de schrijfwijze van de taal waar ze aan ontleend zijn, maar doorgaans zonder accenten en trema's. Hier en daar wordt de spelling van Engelse en Franse woorden bij de uitspraak aangepast. ‘Schoonmoeder’ is bijvoorbeeld belmer of belmere (Frans: ‘belle-mère’), ‘buurman’ wordt neibor (Engels: ‘neighbour’). Daarnaast treffen we fantasiespellingen aan als phisycale. Nog minder valt er te berichten over de uitspraak: Europanto is momenteel alleen voor schriftelijke communicatie bedoeld.

● Esperanto-ideaal

Ondanks deze primitieve onderbouwing zijn er nogal wat mensen die wel iets in Europanto zien. De co-

•
Er zijn waarnemers die het uitbundige welkom voor het Europanto zien als een uiting van het verlangen naar een gemeenschappelijke taal voor de Europese Unie.
•

lumn in Le Soir Illustré is nog steeds populair en het blad overweegt zelfs de uitgave van een boek en een gezelschapsspel in de nieuwe taal. De auteur is reeds enige malen opgetreden voor de Franse televisie en geïnterviewd door de BBC. Een Zwitserse krant bracht een uitvoerige rapportage en er heeft zich al een Canadese student gemeld die Europanto tot onderwerp van zijn scriptie wil maken. Dit alles bewijst natuurlijk niet dat het hier om meer dan een modeverschijnsel gaat, maar er zijn waarnemers die dit uitbundige welkom zien als een uiting van het verlangen naar een gemeenschappelijke taal voor de Europese Unie - naast de nationale talen. Natuurlijk zou het Engels die functie kunnen vervullen, maar voor veel mensen is dat onaanvaardbaar. Vandaar misschien dit enthousiasme voor een ‘neutraal’ intra-Europees communicatiemiddel, hoe primitief ook. Het oude Esperantoideaal op Europese schaal?

Komme de safety van your auto teste

What besogne: teine auto, 1 cineaste, meine boss, meine belmere, 1 marble croix, der dog van meine neibor, de radio van meine neibor, 1 velocycle, 1 grosso bouquet floreal, 1 wall.
Choise uno robusto und massivo wall und posizionne sich mit die auto aan circa zwei kilometros van distanze. Meine boss und meine belmere mit der dog y de radio van meine neibor und der bouquet floreal on die auto charge. Allume der motor und de cineaste invite el guidone te nemen. Because de una neue phisycale lex, qui only in Belgica valide esse, los cineastos altijd tegen los walls tendent te go. Dus, wachte until uno grosso blast entende, neme el velocycle, charge la marble croix sur el portepaquets und go naar el wall te voir que happened.

● Spontaan groeien

Hoe dit ook zij, Diego Marani bewaart zijn kalmte. Tot voor kort bleef hij herhalen dat het allemaal als grap bedoeld was. Alle verzoeken om inlichtingen werden geduldig beantwoord, maar hij is nooit ingegaan op de suggestie dat de tijd voor een woordenlijst en een grammatica nu toch wel gekomen was. Sterker nog, hij liet weten dat de taal van zijn column alleen maar de Brusselse variant is van een systeem dat er in elk taalgebied anders uit kan zien.

Eind vorig jaar verscheen voor het eerst een principiële beschouwing van zijn hand. Marani legt uit dat het Europanto van Le Soir Illustré geen taal is, maar hoogstens de aanzet tot het intra-Europese communicatiemedium dat sommige idealisten voor ogen staat. Zo'n taal zal noodgedwongen stoelen op het Engels, maar dan een geïnternationaliseerd Engels dat is losgekomen van zijn Brits-Amerikaanse wortels en geen bedreiging voor de landstalen vormt. Deze basis wordt verrijkt met elementen uit andere ‘grote’ talen, in het bijzonder de woorden met internationale gelding. Een dergelijke taal, vervolgt Marani, kun je niet ‘maken’. Hij moet spontaan groeien, waarschijnlijk als synthese van probeersels die aanvankelijk per plaats en per situatie verschillen. Daarom kan er op dit ogenblik nog geen sprake zijn van een beschrijving of een grammatica. Je kunt geen foto nemen van een plant voordat het zaad is opgekomen.

Notiz aan des lectores

Si no comprende este articolo, no panic: este perfectly normal. Er ist écrit in der erste overeuropese tongue: the Europanto. Europanto ist 42% English, 38% French, 15% le rest van de UE tonguen und 5% mixed fantasia mots out from Latin, unlikely-old-Greek et mucho rude Italian jurones. Basta. Tanke very mucho!