Onze Taal. Jaargang 67

Neologismen in Vlaanderen [2]
Herman J. Claeys - Brussel

In Vlaanderen ontstaan geregeld nieuwe woorden die halt houden bij de noordelijke rijksgrens. Lexicograaf Herman J. Claeys doet een greep uit de meest in het oog springende Vlaamse nieuwvormingen.

Kredietkaart De creditcard wordt verdrongen door de elektronische betaalkaart met of zonder pincode, die je overal gebruiken kunt waar een geschikte terminal of automaat staat opgesteld. De creditcard wordt in België vaak kredietkaart genoemd, ook door sommige banken. De Post noemt haar Visa/Postcheque en Diners Club/Postcheque officieel kredietkaarten. Daarnaast verstrekt De Post een postchequekaart waarmee de houder zowel geld kan opnemen als betalingen kan verrichten.

Watergladheid Zowel door het Koninklijk Meteorologisch Instituut (KMI) als door de verkeersdienst van de Rijkswacht wordt geregeld gewaarschuwd voor watergladheid. Dit is in Vlaanderen een ver ingeburgerd purisme voor aquaplaning. Het is een doorzichtig woord, dat als voordeel heeft dat iedereen die het op zijn autoradio hoort meteen precies weet welk gevaar er dreigt.

Bevek In België bestaan er beleggingsvennootschappen met veranderlijk kapitaal die investeren in roerende waarden of in liquiditeiten. Zo'n bevek is een soort met waarden gevulde ‘korf’ die wordt beheerd door specialisten volgens een vooraf bepaald beleid, en waarin een groot aantal beleggers participeren. Als het om roerende waarden gaat, onderscheidt men aandelenbeveks en obligatiebeveks. Gaat het om termijndeposito's of andere liquiditeiten, dan spreekt men van thesauriebeveks.

Rope-skippen Het aloude kinderspel touwtjespringen heeft een acrobatische variant die door volwassenen als competitiesport wordt beoefend: rope-skippen. To skip betekent ‘huppelen, (touwtje)springen’, en skippingrope ‘springtouw’. De sporttak ropeskipping werd in 1969 uitgevonden door de Amerikaan Richard Cendali, en heeft zich van de Verenigde Staten uit over de wereld verbreid. Er zijn nu reeds wereldkampioenschappen, Europese en landelijke kampioenschappen. Naar aanleiding van het Belgische landskampioenschap stond in het dagblad De Morgen over de double dutch free style het volgende te lezen: ‘Daar springt dan nog een derde bij, die in twee touwen nog eens rope-skipt met een ander touw.’

Kinderkribbe en peutertuin Een kinderbewaarplaats is een crèche. Dit Franse woord betekent ook ‘voederbak, krib’, met inbegrip van de kribbe in de stal van Bethlehem, waar volgens de christelijke legende het kindje Jezus gebakerd werd. Vandaar dat in Vlaanderen voor crèche in de bete-

[p. 105]

kenis ‘kinderbewaarplaats’ het purisme kribbe gebruikt wordt. Hoewel dit woord sinds decennia in onderwijskringen bestreden wordt, werd het onlangs min of meer gewettigd door de Vlaamse overheid, die de erkende crèches subsidieert: in haar brochure ‘Verder met Vlaanderen’ heeft ze het niet over crèches maar over kinderkribbes. Een ander ingeburgerd gallicisme is peutertuin voor peuterdagverblijf, een leenvertaling van jardin d'enfants. Op tal van crèchegevels prijkt het woord als opschrift, en het is ook een term in officiële lijsten van de verschillende Vlaamse onderwijsorganisaties.

Lijnkaart en treinkaart Toen het streekvervoer in België gefederaliseerd werd, is er een nieuw betaalmiddel ingevoerd waaraan geen strippen meer te pas komen: een magnetische betaalkaart vergelijkbaar met een telefoonkaart. De Vlaamse Vervoersmaatschappij - die als pr-naam ‘De Lijn’ voert - noemt dit plaatsbewijs lijnkaart. De kaart is geldig op het hele bus-, metro- en tramnet in Vlaanderen, zowel voor streek- als voor stadsvervoer. Daarnaast bestaan er aparte magnetische kaarten die enkel in (alle) steden geldig zijn: de stadskaart en de voorstadskaart.

Bij de Nationale Maatschappij der Belgische Spoorwegen had men vroeger voor het woon-werkverkeer treinabonnementen voor een bepaald traject. Sinds enkele jaren heten die treinkaart. Logischerwijs zou men kunnen denken dat een lijnkaart enkel geldig is op één bus- of tramlijn, en dat een treinkaart bruikbaar is op het hele spoorwegnet. In beide gevallen is het omgekeerde waar.

Zelfontwaarder De Vlaamse openbaarvervoermaatschappij De Lijn heeft in al haar bussen, trams en trolleys twee soorten elektronische toestellen staan waarin de reiziger zijn magnetische lijnkaart, stadskaart of biljet moet steken bij het instappen: een (hoofd)ontwaarder bij de bestuur-

der en een zelfontwaarder bij elke ingang. De eerste wordt door de bestuurder met een toetsenbord bediend, de tweede door de reiziger die reeds een vervoerbewijs bezit. De zelfontwaarder heeft een leesvenstertje waarop pictogrammen en cijfers verschijnen die informatie geven over het aantal zones en het afgeschreven bedrag. Ook bij de ‘draaikruisen’ van de zeventig Brusselse metrostations staan elektronische zelfontwaarders voor magneetkaarten opgesteld.