Onze Taal. Jaargang 67

[p. 50]

InZicht
Redactie Onze Taal

InZicht licht u in over nieuwe boeken, congressen en lezingen in taalkundig Nederland. Vermelding in deze rubriek betekent niet dat de redactie ze aanbeveelt.
Voor een zo volledig mogelijk beeld hebben wij ook uw hulp nodig. Weet u iets waarvan u denkt dat het in deze rubriek thuishoort, laat het ons dan weten!
Verschijningsdata en prijzen onder voorbehoud.

● Puzzelen

‘Schoonheid is niet zichtbaar’. Onder dit motto is Jelmer Steenhuis, de maker van het wekelijkse cryptogram in de NRC en de puzzel in Vrij Nederland, een nieuw puzzeltijdschrift begonnen. Het blad heet SINZ (een afkorting van het motto) en de puzzels die erin staan, vergen meer dan een goed taalgevoel en een brede algemene ontwikkeling: een rijtje naslagwerken zal bij het oplossen goed van pas komen.

SINZ verschijnt vier keer per jaar. Het wordt uitgegeven door Uitgeverij Zuidland en kost f 17,50. Een jaarabonnement kost f 64,-.

● Groesbeeks

In Nijmegen zeggen ze nog weleens schamper dat Groesbekers een telefoon een ‘lulpiep’ noemen. Dat is dus niet zo, maar een aardappelschillenmandje noemen ze wel een ‘elpereschelbaenneke’. Hoe dan ook: in het Gelderse Groesbeek wordt een dialect gesproken dat nogal afwijkt van dat van de omringende gebieden. Uit vrees dat dit ‘Gruusbeks’ mettertijd verloren zal gaan, heeft Wim Jacobs 12.500 kenmerkende woorden en gezegden bijeengebracht in het Gruusbeks woordeboek. De auteur overweegt een uitgave op cd-rom, waarmee ook de uitspraak van de woorden beluisterd kan worden.

Het Gruusbeks woordeboek is door de auteur in eigen beheer uitgegeven en kost f 30,- (excl. verzendkosten). Besteladres: W.H. Jacobs, Zwarteweg 53, 6596 AE Milsbeek; telefoon 0485 - 516 772. ISBN 90 9011248 7

● Binnenhofs

Op het Onze-Taalcongres in november (zie ook elders in dit nummer) had Frits Bolkestein het over ‘Binnenhofbargoens’: de taal van politiek Den Haag, die gekenmerkt wordt door omzichtige, verhullende formuleringen en het gebruik van een eigen jargon. Politieke woorden is het tweede boekje dat binnen korte tijd over dit onderwerp verschijnt. Op initiatief van de Beroepsvereniging voor Communicatie stelden Carla Joosten, Natascha Kuit en Tom van der Maas een verklarende lijst van termen en begrippen samen, waarin zowel vaktaal (amendement, najaarsnota) als bargoens (eurosclerose, salamitactiek) is opgenomen.

Politieke woorden is verschenen bij Sdu Uitgevers en kost f 24,90.
ISBN 90 12 08385 0

● Meertalig onderwijs

Het lesgeven in meertalige klassen vereist een benadering waarop niet iedere docent voorbereid is. Behalve met culturele verschillen moet hij rekening houden met verschillen in taalvaardigheid. Hoe leg je uit wat ‘pi’ is als de begrippen cirkel, middellijn en omtrek niet bekend zijn? Het handboek Lesgeven in meertalige klassen behandelt deze problematiek in vijf afzonderlijk leesbare delen. De eerste twee algemene delen gaan over taalvaardigheid en het leren in een tweede taal; in de overige drie delen wordt ingegaan op het geven van Nederlands in meertalige klassen, steunlessen en taalbeleid voor scholen. Voor klassikaal gebruik is er aanvullend videomateriaal beschikbaar.

Lesgeven in meertalige klassen. Handboek Nederlands als tweede taal in het voortgezet onderwijs van Monique van de Laarschot wordt uitgegeven door Wolters-Noordhoff en kost f 65,-.
ISBN 90 01 36320 2

● Agrarische taal

Agrarische taalkunde van Theo Huitenga is een snuffelhoek met een grote informatiedichtheid, maar het is door de thematische opzet ook te gebruiken als naslagwerk. Het geeft de Nederlandse, Engelse, Franse en Duitse termen voor een groot aantal agrarische woorden en begrippen, en het gaat in op de etymologie ervan. Bovendien wordt er bij veel onderwerpen (historische) achtergrondinformatie gegeven of worden er anderszins zijsprongetjes gemaakt. Het boek bevat hoofdstukken over onder meer bodem, water en waterbeheersing, landschap, gereedschappen, boerderijen en een veelheid aan agrarische producten, van varkens en schapen tot zijde en hop.

Agrarische taalkunde is verschenen bij de Nederlandsche Uitgeversmaatschappij (NUMIJ) en kost f 38,75.
ISBN 90 6110 147 6

● Taaltests

Wie zijn taalkennis wil testen, heeft de keuze uit diverse taalspellen, zowel in boekvorm als op cd-rom. Recentelijk verschenen er weer twee nieuwe titels. Test uw taal van J.H.J. van de Pol is een boekje met vijftig taalspellen op het gebied van woordenschat, spelling en taal- en stijlfouten. Op cd-rom verscheen een nieuwe editie - met 2500 nieuwe vragen - van 10 voor taal, een spel volgens de beproefde formule van het gelijknamige tv-programma.

Test uw taal. Vijftig pittige taalspellen om alleen of met anderen te spelen wordt uitgegeven door Sdu Uitgevers en kost f 19,90.
ISBN 90 75566 62 X
De cd-rom 10 voor taal. Editie 1998 is verschenen bij IDG Nieuwe Media en kost f 49,95.

● Ontstaan van taal

Over de oorsprong van de taal zijn in het verleden heel wat speculatieve en soms onzinnige theorieën ontvouwd. De vraag ernaar werd eigenlijk niet beantwoordbaar geacht, getuige de statuten van het Taalkundig Genootschap te Parijs, dat in 1866 liet vastleggen dat artikelen over de oorsprong van de taal niet aanvaard zouden worden. Dat de wetenschap inmiddels in staat is het probleem van een acceptabel antwoord te voorzien, bewijst de Engelse linguïste Jean Aitchison in haar boek De sprekende aap. Hoewel sommige onderdelen van haar theorieën nog omstreden zijn, weet zij met een multidisciplinaire benadering van het onderwerp een verhelderend beeld te schetsen van het ontstaan en de ontwikkeling van de taal. Het boek is vertaald en bewerkt door André Abeling.

De sprekende aap. Over oorsprong en evolutie van de menselijke taal is een uitgave van Het Spectrum en kost f 39,90.
ISBN 90 274 5597 X

[p. 51]

● Taal(on)vermogen

‘Hoe verlopen de taalprocessen in onze hersenen?’ is het thema van de interviews die Liesbeth Koenen had met 35 taalkundigen van zeer diverse pluimage. Ieder van hen ging vanuit zijn eigen specialisatie of discipline op de vraag in. De vraaggesprekken die in de tweede editie van Het vermogen te verlangen [9 letters] zijn bijeengebracht, geven daardoor een levendig en gevarieerd beeld van ons taal(on)vermogen en de verschijningsvormen van taal - van gebarentaal tot computertaal en van meertaligheid tot afasie en dyslexie. Het boek is ten opzichte van de eerste editie uit 1990 uitgebreid met vijftien interviews.

Het vermogen te verlangen [9 letters]. Gesprekken over taal en het menselijk brein wordt uitgegeven door Atlas en kost f 49,90.
ISBN 90 254 2152 0

● Stijlboek Volkskrant

Met een kwart miljoen verkochte exemplaren was het Stijlboek van de Volkskrant (1992) een groot succes. Klein en handzaam geeft het op bondige wijze antwoord op vragen over spelling, taalgebruik en tekstverzorging. De opvolger, Het nieuwe stijlboek, volgt dezelfde formule, maar is op een groot aantal punten gewijzigd. Sommige lemma's zijn verdwenen, andere zijn toegevoegd. De tekst is bijgeslepen en de inhoud is uiteraard aangepast aan de nieuwe spelling en aan de gewijzigde regels voor de schrijfwijze van aardrijkskundige namen.

Het nieuwe stijlboek staat onder redactie van Han van Gessel, Bas van Kleef, Jan Tromp en Wim Wirtz. Het wordt uitgegeven door Sdu Uitgevers en kost (nog steeds) f 19,90.
ISBN 90 12 08383 4

● Geschiedenis van het Nederlands

In 1992 werd onder leiding van P.C. Paardekooper begonnen aan het eind vorig jaar verschenen boek Geschiedenis van de Nederlandse taal, een breed opgezet overzichtswerk (697 pagina's) over het ontstaan en de ontwikkeling van het Nederlands. Het behandelt in acht hoofdstukken evenzovele opeenvolgende tijdvakken, waarbij aandacht wordt geschonken aan de ontwikkeling van de taal (fonologie, morfologie, syntaxis en lexicografie) en aan de externe factoren die hierop van invloed waren. Twee aparte hoofdstukken zijn gewijd aan het Nederlands in België en aan het Afrikaans. Hoewel wetenschappelijk van opzet, is het boek ook bedoeld voor de geïnteresseerde leek.

Geschiedenis van de Nederlandse taal staat onder redactie van M.C. van den Toorn, W.J.J. Pijnenburg, J.A. van Leuvensteijn en J.M. van der Horst. Het wordt uitgegeven door Amsterdam University Pressen kost f 99,50.
ISBN 90 5356 234 6

● Vertaalwoordenboeken

Menig vertaler zat er al jaren op te wachten: de digitale vertaalwoordenboeken Duits, Engels en Frans van Van Dale. Het belangrijkste voordeel ervan is dat je veel sneller kunt zoeken, maar ook de presentatie en de opbouw van de lemma's zijn duidelijker en overzichtelijker dan in de papieren versie. Bovendien bieden de digitale woordenboeken een groot aantal extra functies, zoals koppeling aan een tekstverwerker, het aanleggen van een privé-lijst en het zoeken met filters (bijvoorbeeld het zoeken van alle opgenomen spreekwoorden die de woorden vis en/of water bevatten). De woordenlijsten zijn ten opzichte van de laatste papieren versies uitgebreid met circa 500 lemma's en aangepast aan de nieuwe spelling. De cd-roms zijn verkrijgbaar in een 16-bits- (Windows 3.1) en een 32-bitsversie (Windows 95).

Van Dale Groot woordenboek Nederlands-Engels/Engels-Nederlands; Nederlands-Frans/Frans-Nederlands; Nederlands-Duits/Duits-Nederlands. De cd-roms zijn een uitgave van Van Dale Lexicografie en kosten elk f 450,- excl. BTW. Bij afname van meerdere cd-roms gelden kortingen.

● Kiliaanlezing

Op 18 april houdt de Kiliaanstichting haar jaarlijkse lezing. Dit jaar biedt het programma zelfs twéé lezingen. Om 10.30 uur spreekt prof. dr. Luc de Grauwe over het belang van paronymie-onderzoek (d.w.z. onderzoek naar de stamverwantschap van woorden) voor de dialectlexicografie, en om 11.15 uur houdt prof. dr. Guy Janssens een lezing met als titel ‘Enkele recente ontwikkelingen langs de oostelijke taalgrens’.

De Kiliaanlezing vindt plaats in de UFSIA te Antwerpen (Grote Kauwenberg 2). De toegang is gratis, maar belangstellenden wordt verzocht zich voor 11 april aan te melden bij F. Debrabandere, Keizer Karelstraat 83, B-8000 Brugge, telefoon (0032)(0)50 31 73 66.

● Nederlands van nu

De vijfde (en laatste) aflevering van de jaargang 1997 van Nederlands van Nu opent met een artikel over de positie van het Nederlandstalig onderwijs in Brussel. De toeloop naar dat onderwijs is zo groot dat extra maatregelen nodig zijn om de kwaliteit op peil te houden. Verder bespreekt Gerbrand Bakker tegen de achtergrond van ontwikkelingen in de etymologie zijn nieuwe verhalende Etymologisch woordenboek voor beginners. De aanduiding verboden voor gespan (‘paard-en-wagen’) en de begrippen kwakdenkers en orenmaffia komen in afzonderlijke artikelen aan bod. In twee stukken wordt stilgestaan bij het overlijden van Yvette Stoops, oud-hoofdredacteur van Nederlands van Nu, en van dr. Louis Brouwers s.j., de grondlegger van Het juiste woord, een uniek associatief synoniemenwoordenboek, waaraan Brouwers 42 jaar verbonden was.

Een abonnement op Nederlands van Nu kost Bfr. 650/f 37,50 en is te verkrijgen bij de Vereniging Algemeen Nederlands, F. de Merodestraat 16, B 2800 Mechelen. Betaling vanuit Nederland via girorekening 3992897 t.n.v. VAN, Mechelen.