Onze Taal. Jaargang 67

Reacties

■Technologie/techniek
B.R. Praal - Geldrop

Jammer dat Gerard Verhoeven in zijn artikel ‘Wetenschapskunde’ (Onze Taal oktober) een van de meest gebruikte -logieën niet noemt, namelijk technologie. Vooral economen en politici hebben de mond vol van technologie, terwijl de instituten waar technici (technologen) worden opgeleid, althans in Nederland (en Duitsland), eenvoudig technische hogescholen en technische universiteiten blijven heten, waar je bijvoorbeeld werktuigbouwkunde kunt studeren.

Ik meen dat technologie sec aanvankelijk alleen werd gebruikt voor chemische techniek. Waarom gesproken van technologische ontwikkeling als technische ontwikkeling (als gevolg van technologie) ook duidelijk is? Omdat er ook violisten en voetballers zijn met een prachtige techniek? In Delft

[p. 8]

heeft men ooit weg- en waterbouwkunde herdoopt in civiele techniek. Is technologie slechts een kwestie van dikdoenerij, net zoals er tegenwoordig vaak wordt gesproken van op jaarbasis in plaats van per jaar?

■ Doventolken
Sjaak van der Linde - Vlissingen

Het interview met gebarentaaltolk Gerdinand Wagenaar in het novembernummer eindigt optimistisch: de Gerdinand Wagenaar van de toekomst kan in zijn bedje blijven. Maar voordat het zover is, zal er veel moeten veranderen.

De commerciële omroepen in Nederland ondertitelen helemaal niet. Het is een kostbare kwestie en bijgevolg winst-afromend. Mijn dove dochter schreef ooit een brief aan Peter Jan Rens, die met kinderprogramma en al verhuisde van de publieke omroep naar de commerciële: ‘Peter, ik kan je niet meer begrijpen want de ondertiteling is weg.’ Ze heeft nooit antwoord gekregen. (Trouwens, ook Paul de Leeuw liet een dergelijke brief onbeantwoord.) De enige oplossing lijkt een verplichting tot ondertitelen. Vermoedelijk is hiervoor Europese wetgeving nodig.

Ook bij positieve besluiten zal de Gerdinand van de toekomst echter nog wat slaap tekortkomen. Er is in Nederland namelijk een schreeuwend gebrek aan doventolken. Bovendien is er sprake van organisatieproblemen bij de toewijzing van tolken, vooral in het onderwijs. Een belangrijke oorzaak daarvan is dat enkele jaren geleden de opleiding voor doventolken is gestaakt. Sinds kort is die weer begonnen, maar het zal nog vier jaar duren eer de eerste nieuwe tolken beschikbaar zijn.

■ E-post?
Theo Uittenbogaard - Amsterdam

‘Moeten we voortaan niet een Nederlands equivalent voor e-mail gebruiken, bijvoorbeeld e-post?’, vroeg de redactie in het novembernummer. Mij lijkt dat niet nodig. Ik heb niets tegen het gebruik van Engelse woorden - die worden over een eeuw toch weer vervangen door Nederlandse. Bovendien zou purisme ten aanzien van e-mail ertoe leiden dat er een mooie vondst van de auteur Mathijs Deen verloren gaat. In zijn roman Onverrichter zake muntte hij het woord emailleren.

E-post? [2]
Bernard van Dijk - Tilburg

Waarom zouden we niet gewoon e-meel schrijven en zeggen? De e in e-mail hoor je steeds meer als ee in plaats van ie uitgesproken worden, dus moeten we dat ook maar meteen officieel maken.

Dat meel al bestaat, vind ik geen bezwaar. Was heeft ook een stuk of vier uiteenlopende betekenissen. Een homoniem meer of minder, dat mag de pret niet drukken.

Als we e-meel gaan schrijven, ontstaat er een bastaardwoord, ‘een uitheems woord dat in spelling en uitspraak min of meer vernederlandst is’, aldus Wolters' Grote Koenen. Dat is al helemáál geen bezwaar; onze taal telt tienduizenden bastaardwoorden, heel oude als archief, bisschop, schrijven, brief, pen, muur, straat, peer, maar ook jonge - zelfs uit het Engels - als tram, typen (in de uitspraak met ie), printen, balpen, wereldwijd en overlappen. Daar komt bij dat emeel maar een klein bastaardje is, waar we gemakkelijk aan kunnen wennen.

■ Gaten in de taal
Henk Tetteroo - neerlandicus, Delft

In Peter Burgers artikelenreeks ‘Gaten in de taal’ (de recentste aflevering staat in het juli/augustusnummer) en in de vele reacties die daarop verschenen, worden vreemde woorden genoemd die geen Nederlands equivalent hebben. Een recent voorbeeld daarvan is schwalbe. Het wordt gebruikt wanneer een aanvallende voetballer zich in het strafschopgebied van de tegenstander laat vallen in een poging de scheidsrechter te misleiden om zodoende een strafschop te versieren. Blijkbaar lijkt het op een manoeuvre van een zwaluw. Schwalbe is veel korter en dus handiger dan de Nederlandse omschrijving, en maakt daarom een goede kans in het Nederlands opgenomen te worden. Het vult een gat in onze taal.

■ Invalshoek persbericht
Jorien Sprokholt - docent Taalbeheersing en Journalistieke Vaardigheden, Amsterdam

Frank Jansen gunt ons in het oktobernummer een interessante blik achter de universitaire voorlichtersschermen door de geboorte en het (eigen) leven van een specifiek persbericht te beschrijven. Ik wil er echter een kanttekening bij plaatsen.

Jansen beantwoordt de vraag waarom de gekozen invalshoek van het aangehaalde persbericht zo goed bestand is tegen herschrijving. Hij haalt hierbij een conclusie aan uit onderzoek naar ‘revisieprocessen’, waarin wordt gesteld dat ‘de invalshoek - net als andere structuurkenmerken - in taalpsychologisch opzicht een heel andere status heeft dan woordkeus en zinsbouw’. In het Volkskrant-artikel waaruit Jansen citeert, is echter geen sprake van een revisieproces (dat wil zeggen: het herschrijven van andermans persbericht), maar van journalistieke berichtgeving op basis van verscheidene bronnen (mondeling en schriftelijk). Een goede journalist past hierbij steeds het principe van hoor en wederhoor toe. Het is precies het steekspel tussen de voorlichter en de journalist dat de kwaliteit van de berichtgeving in de media, in dit geval de Volkskrant, bepaalt. Daarover zijn boeken volgeschreven en er worden vele trainingen in gegeven. Het is in ieder geval de journalist (en meestal de redacteur met hem of haar) die uiteindelijk de invalshoek van het (nieuws)bericht bepaalt. Wanneer journalisten worden bestempeld tot her- of overschrijvers, kun je beter de vraag stellen of we dan nog moeten spreken van journalistiek.

■ Zo'n/zulke
Bernard van Dijk - Tilburg

Er zijn goede Nederlandse woorden die een goed Nederlands sprekende Brabander die in het dialect grootgebracht is niet gebruikt. Dergelijke woorden zijn naar (in de betekenis ‘vervelend’) en vaak - in mijn Tilburgs bestaan ze niet.

In het stukje over zo'n/zulke in de rubriek ‘Vraag en antwoord’ van november staat er nóg een: zulke. Ik zeg nooit ‘zulke mensen’, ‘zulk water’ of ‘zulke melk’. Ik gebruik in al deze gevallen zo'n. Dat zal dan wel fout zijn, maar nog nooit heeft iemand me daarop gewezen, zelfs geen leraar, terwijl ik toch gruwelijk veel jaren op school gezeten heb, in Tilburg en in Utrecht.

Overigens bestaat in mijn dialect wel (de) zukke, maar dat heeft een denigrerende strekking: ‘Meej de zukke beginde nie veul, meej zukke meense gao ik nie om.’