|
| |
InZicht
Nico Groen & Erik Viskil
InZicht licht u in over nieuwe boeken, congressen en lezingen in taalkundig Nederland. Vermelding in deze rubriek betekent niet dat de redactie ze aanbeveelt.
Voor een zo volledig mogelijk beeld hebben wij ook uw hulp nodig. Weet u iets waarvan u denkt dat het in deze rubriek thuishoort, laat het ons dan weten!
Verschijningsdata en prijzen onder voorbehoud.
| |
● Bedrijfstaal
Wim Daniëls, waarschijnlijk vooral bekend als auteur van boeken over thuistaal, heeft een overzicht samengesteld van typische woorden en uitdrukkingen die alleen in bepaalde bedrijven en instellingen gebruikt worden. Hij noemt ze - en zo heet zijn boekje ook - werk-woorden. Het aardige van de aanpak van Daniëls is dat hij uitsluitend gezocht heeft naar opvallende of kenmerkende woorden zonder een beroep te willen doen op vaktaal. Zo is een bont overzicht ontstaan van op het eerste gezicht onbegrijpelijke woorden als Brampijn (Feyenoord), foempen (Brabant Alucast) en pufbakjes (Tupperware), die allemaal een bevredigende verklaring krijgen.
Werk-woorden. Foempen, Bram-pijn en andere bijzondere woorden in bedrijven en instellinge wordt uitgegeven door de Sdu en kost f 19,90.
ISBN 90 12 08384 2
| |
● Sprookjes
Wie ook maar één college letterkunde heeft gehad, kent waarschijnlijk Vladimir Propps structuralistische studie naar sprookjes. In zijn klassiek geworden Morfologija skazki, nu in vertaling verschenen onder de titel De morfologie van het toversprookje, toont Propp aan dat alle sprookjes, hoe ze ook van elkaar lijken te verschillen, zijn terug te voeren tot één grondpatroon, waarin een aantal elementen elkaar meestal in een vaste volgorde opvolgt. Propps studie werd een van de boegbeelden van het (letterkundige) structuralisme. Het boek blijkt bovendien nog steeds actueel te zijn; het is bijvoorbeeld van toepassing op het heden ten dage populaire ‘fantasygenre’. Met het verschijnen van deze vertaling is Propps boek voor het eerst in het Nederlands toegankelijk.
De morfologie van het toversprookje. Vormleer van een genre wordt uitgegeven door Het Spectrum en kost f 29,90. Het boek is vertaald en van een inleiding voorzien door Max Louwerse, hoogleraar aan de University of Edinburgh.
ISBN 90 274 4734 9
| |
● Vrouwentaal
Agnes Verbiest houdt zich al jaren bezig met seksistisch taalgebruik: taalgebruik waarin kwalijke gedachten over de plaats en waarde van vrouwen tot uitdrukking worden gebracht. Werden zulke gedachten vroeger niet zelden onomwonden uitgesproken (‘de vrouw heeft maar één recht: het aanrecht’), tegenwoordig zitten ze meer verscholen in zinnen die ook niet eens seksistisch bedoeld hoeven te zijn - tenminste, zo ziet Verbiest het. In De oorbellen van de minister geeft ze een overstelpende hoeveelheid voorbeelden die haar gelijk moeten bewijzen. Wat te denken van deze uitspraak van een Kamerlid over een vrouwelijke minister: ‘Het valt mij op dat zij bijzonder redelijk argumenteert...’. Behalve veel voorbeelden geeft Verbiest ook veel argumenten. Bovendien probeert ze de lezer die seksistisch taalgebruik wil vermijden, inzicht te geven in de ‘seksistische valkuilen’ van ons taalgebruik.
De oorbellen van de minister. Taal en denken over vrouwen wordt uitgegeven door Contact en kost f 24,90.
ISBN 90 254 2073 7
| |
● Voorzetsels
Iedereen die schrijft kent het probleem: niet het juiste voorzetsel bij een gekozen woord kunnen vinden. Is het bijvoorbeeld ‘een mooie aanleiding voor een tentoonstelling’ of ‘... tot een tentoonstelling’? En heb je affiniteit met iets of voor iets? De Prisma van de voorzetsels biedt in alfabetische volgorde duizenden werkwoorden en zelfstandige en bijvoeglijke naamwoorden, en geeft achter elk trefwoord alle voorzetsels waarmee het gecombineerd kan worden, de betekenis, voorbeeldzinnen, weglaatbare voorzetselbepalingen en nog veel meer informatie. Dat maakt het boek tot een gids waarmee veel van de twijfel over de keuze van het juiste voorzetsel kan worden weggenomen.
Vrijwel tegelijkertijd verscheen er van dit boek ook een gebonden, uitgebreidere versie, onder de titel Voorzetselwijzer. Deze Voorzetselwijzer bevat evenveel lemma's als de Prisma-uitgave, maar is veel uitvoeriger ingeleid. Zo is er informatie over de geschiedenis van het voorzetsel, de verschillende soorten voorzetsels, enzovoort. Ook is er een soort ‘woordenboek’ van de voorzetsels in opgenomen.
De Prisma van de voorzetsels. Gids voor het gebruik van het juiste voorzetsel is samengesteld door Riemer Reinsma en Will Hus, met medewerking van Corriejanne Timmers. Het wordt uitgegeven door Het Spectrum en kost f 19,90.
ISBN 90 274 4170 7
De uitgebreide versie, onder de titel Voorzetselwijzer, verscheen bij Auctor en kost f 49,50.
ISBN 90 71844 77 3
| |
| |
| |
● Punten en komma's
Alles over leestekens van P.J. van der Horst is de geactualiseerde en uitgebreide versie van de succesvolle Leestekenwijzer, waarvan sinds 1990 vijf drukken verschenen zijn. Het nieuwe boek heeft dezelfde opzet als zijn voorganger, en ook de inhoud is in grote lijnen hetzelfde. De verschillen zitten vooral in de hoofdstukken over het koppelteken, deelteken en de accenttekens, die wegens de nieuwe spellingregels moesten worden herzien. Enkele onderwerpen die vaak aanleiding geven tot verwarring of meningsverschillen, bijvoorbeeld het gebruik van leestekens in citaten, zijn opnieuw en uitvoeriger beschreven.
Alles over leestekens. Praktische handleiding voor het gebruik van leestekens en andere tekens wordt uitgegeven door de Sdu en kost f 19,90.
ISBN 90 75566 35 2
| |
● Etymologisch woordenboek
Het Etymologisch woordenboek van J. de Vries en F. de Tollenaere is een begrip. Begonnen als Prisma-pocket, in welke reeks het daarna decennialang werd uitgegeven, leidde het boek ten onrechte een onopgemerkt bestaan. Paradoxaal genoeg kreeg het pas de aandacht die het verdiende toen het in het begin van de jaren negentig in een veel duurdere, gebonden editie verscheen, die overigens werd herzien en flink werd uitgebreid. Deze uitbreiding en herziening was geheel de verdienste van de nu bijna 85-jarige De Tollenaere. Die heeft het er opnieuw niet bij laten zitten, met als gevolg dat er nu wederom een met honderden trefwoorden uitgebreide editie van het Etymologisch woordenboek is verschenen (inmiddels de twintigste druk). In de bestaande artikelen zijn tevens de nieuwste wetenschappelijke gegevens verwerkt.
Het Etymologisch woordenboek wordt uitgegeven door Het Spectrum en kost f 74,90.
ISBN 90 274 5659 3
| |
● Groninger dialect
Zelden zal het zo veel tijd gekost hebben voor een boek in druk verscheen: het Idioticon Groninganum werd rond 1860 door de predikant Pieter Boelens (1795-1875) voltooid, maar zijn manuscript raakte in de vergetelheid en werd pas in 1992 door de streektaalfunctionaris van Groningen, Siemon Reker, ontdekt. Nu het gepubliceerd is, staat vast dat het Idioticon het oudste woordenboek van het Groninger dialect is. Reker kwam het woordenboek op het spoor door een vage verwijzing in een geschiedenis van de Groninger literatuur. Hij spande zich in om het manuscript in handen te krijgen (dat bij een van Boelens' nazaten op zolder bleek te liggen), ontcijferde de 205 dichtbeschreven pagina's en onderzocht de achtergronden van de auteur. In de editie die hij uiteindelijk samenstelde, is behalve het woordenboek (met verwijzingen naar meer dan twintig talen, waaronder het Fries, Duits, Deens en Zweeds) ook een boeiende inleiding opgenomen over Boelens, die in 1850 door de Groninger universiteit tot eredoctor benoemd werd.
Het Idioticon Groninganum. Vergelijkend woordenboek van den Groningschen Tongval wordt uitgegeven door Egbert Forsten & Profiel en kost f 45,-.
ISBN 90 6980 101 9
| |
● Groninger dialect [2]
Siemon Reker verzorgde niet alleen de uitgave van het Idioticon, maar schreef ook zelf een boekje over het Gronings: Dikke woorden, waarin hij woorden bespreekt die ‘iets bijzonders uitdrukken of benadrukken’. In het eerste deel geeft Reker uitleg over de achtergronden, het ontstaan, de toepassingen en variaties van ‘dikke woorden’. Het tweede deel is een verklarende woordenlijst. Het boekje is gebaseerd op de reacties die het Nieuwsblad van het Noorden in 1991 ontving op een oproep om vertalingen te geven van woorden als stikjaloers, bloedheet en levensgevaarlijk. Die oproep leverde behalve Groninger woorden als stèngelukkeg, gloepensmooi en poerbèste ook Friese en Drentse ‘dikke woorden’ op, die Reker als toegift aan de woordenlijst heeft toegevoegd.
Dikke woorden. Bikkelhaard, bragelvet, strontdeurnat en hun soortgenoten in het Gronings en verwante talen is verschenen bij Profielen kost f 19,50.
ISBN 90 5294 143 2
| |
● Nederlands als tweede taal
In Hoe maakt u het? besteedt Jenny van der Toorn-Schutte aandacht aan het leren van Nederlands als Tweede taal (NT2) vanuit een intercultureel perspectief. Dat betekent dat ze de invloed van de cultuur op het Nederlands in kaart brengt en laat zien welke problemen dat met zich meebrengt voor hen die NT2 leren. Zo is een zondagskind voor Nederlandssprekenden een kind dat voor het geluk geboren is, maar in sommige streken in Afrika wordt een dergelijk kind als een huichelaar beschouwd. Van der Toorn-Schuttes boek bevat nog veel meer van zulke voorbeelden, waarmee ze zowel docenten NT2 als studenten meer begrip van de invloed van de cultuur op taal probeert bij te brengen.
Hoe maakt u het? De Nederlandse taal in haar culturele context is verschenen bij Auctor en kost f 39,50.
ISBN 90 5436 142 5
| |
● Tandartsenjargon
Weer eens iets anders in deze kolommen (maar een woorden(boek)liefhebber gaat niets te ver): het Tandheelkundig woordenboek. De eerste druk van dit woordenboek verscheen in 1983 en werd verzorgd door prof. dr. F.J. Tempel. De onlangs verschenen tweede druk werd herzien en uitgebreid door prof. dr. B. Houwink. Dat er in veertien jaar veel is veranderd, blijkt uit Houwinks voorwoord, waarin hij aangeeft dat zeker de helft van de in de editie van 1983 vermelde farmaceutica is geschrapt. Daarentegen zijn de lemmata op het gebied van implantologie, mondheelkunde, sociale en additionele tandheelkunde uitgebreid. Ook ‘lekentermen’ (bijvoorbeeld kleurtablet en fluoridepeutertandpasta) zijn toegevoegd, want ook de niet-deskundige blijkt het boek te raadplegen.
Het Tandheelkundig woordenboek wordt uitgegeven door Bohn Stafleu Van Loghum en kost f 115,-.
ISBN 90 313 1995 3
| |
● Spellingschijf
Voor gebruikers van het tekstverwerkingsprogramma WordPerfect is er sinds kort de Sdu/Standaard Spellingschijf. Met behulp van deze diskette kan de WP-spellingchecker worden aangepast aan de nieuwe officiële spelling van het Groene Boekje. Verder corrigeert de schijf fouten in de woordenlijst van WP en voegt hij er duizenden woorden aan toe. Ook vervoegingen en verbuigingen staan erop.
De Sdu/Standaard Spellingschijf is ontwikkeld door Marcel van Daelen. Hij kan gebruikt worden voor de WP-versies 5.1, 5.2 en 6.0 en kost f 34,90.
ISBN 90 75566 45 X
| |
● Taalgeschiedenis op de radio
Het NPS-radioprogramma Wat een taal! (elke donderdag van 10.30 tot 11.00 op Radio 5) besteedt deze zomer aandacht aan de geschiedenis van het Nederlands. In negen afleveringen praat presentatrice Henny Stoel met historisch taalkundige Joop van der Horst over kwesties als ‘Hoe oud is het Nederlands?’, ‘Hoe spraken de middeleeuwers?’ en ‘Wat heeft onze taal met het
| |
| |
Sanskriet te maken?’ De gesprekken worden gelardeerd met diverse tekstfragmenten (o.a. het Onze Vader in het Gotisch, Multatuli's Woutertje Pieterse, en plat Amsterdams) en korte reportages over historische achtergronden: hoe leefden de Romeinen in Nederland, hoe leerde koning Lodewijk Napoleon Nederlands, enzovoort.
De eerste uitzending is op 3 juli (‘de prehistorie’), de laatste op 28 augustus (‘de twintigste eeuw’). Na augustus komt de serie beschikbaar op cassette. Informatie: Wat een taal!, NPS-Radio, Postbus 29170, 1202 MK Hilversum.
| |
● Juniorendag Toegepaste Taalkunde
Op vrijdag 12 december vindt aan de Universiteit Utrecht de achtste Juniorendag van de Nederlandse Vereniging voor Toegepaste Taalwetenschap plaats. De dag opent met een plenaire lezing en vervolgens zijn er deellezingen en posterpresentaties door junioren (studenten en promovendi) die onderzoek doen op het terrein van de toegepaste taalkunde: taalgebruik, taalverwerving, taalonderwijs, taalbeheersing, taal & techniek, of bedrijfscommunicatie.
Ben je student of promovendus op het terrein van toegepaste taalkunde of net afgestudeerd in deze richting? Houd dan een lezing of verzorg een posterpresentatie over je onderzoek. Stuur vóór 11 september een inschrijfformulier en een samenvatting van maximaal 200 woorden naar UU, UiL-OTS, t.a.v. Margriet Paalvast, Trans 10, 3512 JK Utrecht (e-mail: UiL-OTS@let.ruu.nl).
Iedereen die belangstelling heeft voor toegepast taalkundig onderzoek is van harte welkom. Inschrijving als toehoorder kan tot 1 november. Bel voor meer informatie met Bregje Holleman of Monique Mulder (030 - 253 60 68).
|
|
Auteursrechtelijk beschermd