Geschiedenis op straat
Raamstraat
Riemer Reinsma
Bijna geen oude plaats in Nederland of hij heeft wel een Raamstraat, Raamplein, Raamsteeg, Raamweg, Ramen, De Ramen, Op de Raam, enzovoort. Je kunt er vrijwel zeker van zijn dat een dergelijke naam naar een oude tak van bedrijvigheid verwijst: de lakenindustrie. Een raam was een soort droogrek waarop de pas gevolde (vollen is ‘laten vervilten’) lakens werden gespannen. De ramen stonden gewoonlijk opgesteld op een terrein aan de rand van de stad. Zo ligt de Amsterdamse Raamstraat niet ver van de singelgracht die eeuwenlang de grens van de stad heeft gevormd.
Droogramen in zuidwest-Leiden. Detail kaart van C. Hagen uit 1675.
De lakenindustrie was al in de Middeleeuwen opgekomen. In Den Haag bijvoorbeeld was de bedrijfstak in de vijftiende eeuw van groot economisch belang. In de prille ontstaanstijd van de lakenfabricage stonden de droogramen overigens soms nog in de kerk in plaats van buiten in de zon. Dat blijkt uit een Rotterdamse verordening uit ca. 1410, waarin voorgeschreven werd dat alle lakenramen uit de kerk verwijderd moesten worden.
Hoe zag een raam eruit? Het boek De geschiedenis van de Leidsche lakenindustrie van N.W. Posthumus geeft de volgende beschrijving: ‘Het zijn rechtopstaande houten palen door een dwarslat verbonden en bezet met kleine haken (...), welke men in de lijst (= de buitenkant van het laken, RR) en het haakgaren (= elk van de twee ongelijke lange kanten van het stuk laken, RR) slaat om zoo het laken te spannen (...). Door middel van een windas worden de stukken (laken, RR), die door het vollen sterk gekrompen zijn, op hun juiste lengte en breedte gerekt, na vooraf vochtig gemaakt te zijn, en dan in de zon gedroogd.’
In Maasbree ligt een straat met de naam Op de Raam. Opvallend is hier het lidwoord de. Grammaticale fout van het voorgeslacht in Maasbree? Nee. Het woord raam is pas in de zeventiende eeuw onzijdig geworden. Het lidwoord van Op de Raam verraadt dus dat deze straatnaam op z'n laatst uit de zeventiende eeuw dateert.
Auteursrechtelijk beschermd