Onze Taal. Jaargang 66

taalcuriosa
Oplopers
Jules Welling

Waarschijnlijk heb ik het woord baarddraad voor het eerst gehoord toen ik naar een televisiedocumentaire over de dierenwereld keek. Voor mij was het nieuw, maar het woord bleek wel degelijk te bestaan. Van Dale geeft als omschrijving ‘draadvormig aanhangsel, op baard lijkend, bij bepaalde dieren’.

Waarom intrigeerde dat woord mij zo? Iedereen die geïnteresseerd is in taalcuriosa, ziet onmiddellijk dat het net geen palindroom is, want er zit maar één b in en die letter staat niet in het midden. Baarddraad heeft een andere aparte eigenschap, iets rekenkundigs: 1 × b, 2 × r, 3 × d en 4 × a, dus eenmaal de ene letter, tweemaal een tweede, driemaal een derde en viermaal een vierde. Bij tweeletterwoorden kan zo'n patroon simpelweg nog niet voorkomen, maar bij drieletterwoorden zijn er honderden voorbeelden van 1 × a, 2 × b: kok, ere, ene, ook, aak, om er maar een paar te

[p. 190]

noemen. Voor dit fenomeen heb ik de naam ‘oplopers’ verzonnen.

De volgende categorie is die volgens het patroon 1 × a, 2 × b, 3 × c. Daarvan heb ik voorbeelden gegeven in twee artikelen over het zogenoemde ‘volkomen woord’, in Onze Taal 12 van 1991 en 7/8 van 1992. De mooiste waren woorden als banaan, eenden, jennen, rennen en mennen. Dankzij speurwerk van de lezers W. Schoonhoven uit Utrecht en K. Leenders uit het Belgische Hasselt kon die verzameling uitgebreid worden met vondsten als acacia, doodop, inning, Kanaak, kassa's, massa's, papaja, rococo, sessie, summum en tataar, alsmede een hele reeks werkwoordsvormen, zoals aankan, creëer, deelde en bekeek. Er blijken in onze taal ongeveer tachtig oplopers van zes letters te zijn.

De eerstvolgende oploper telt vanzelfsprekend tien letters: 1 × a, 2 × b, 3 × c en 4 × d. En aan die formule voldoet het woord baarddraad. Natuurlijk vraag ik mij af of er nog meer van dergelijke woorden zijn. Het criterium voor mij is dat ze wel in Van Dale moeten staan.

Misschien bestaan er zelfs oplopers van een nog hogere categorie, die voldoen aan de formule 1 × a, 2 × b, 3 × c, 4 × d en 5 × e. Dan hebben we het al over woorden van vijftien letters. Ik ken daar geen voorbeelden van, maar ik sluit niet uit dat ze bestaan. Over zestrapsoplopers (21 letters) durf ik niet eens te dromen. Dit lijkt me een zeer lastige opgave, maar ik heb al vaker versteld gestaan van de vindingrijkheid van de lezers van Onze Taal.