Onze Taal. Jaargang 66

[p. 71]

Hoog inzetten!
Tobi Ringeling - vakgroep Engels, Universiteit Utrecht
Het Engels van Nederlanders

Engelse wóórden gaan meestal nog wel. Onze kennis van de Engelse grammatica is vaak al wat minder. Maar de echte problemen zitten in de verbale conventies: in de ogen van de gemiddelde Brit zijn we onbeleefde harken zonder gevoel voor understatement. En onze intonatie klinkt zowel saai als ongeïnteresseerd.

Sommige mensen menen dat een universitaire studie Engels voor Nederlanders wel een makkie moet zijn. Iedereen spreekt na de middelbare school immers bijna vlekkeloos Engels? Als docent heb ik echter regelmatig studenten ernstig teleurgesteld door hen te laten zakken voor tentamens taalbeheersing. ‘Hoe kan dat nou?’, hoorde ik daar soms op terug, ‘in Engeland krijg ik voortdurend complimenten!’ Dat kan best zo zijn. Engelsen, die zelf meestal geen vreemde talen spreken, vinden het al heel wat dat u zich in hun taal kunt uitdrukken. Bovendien zijn Engelsen wat scheutiger met complimenten dan Nederlanders. En een complimentje op zijn tijd vergemakkelijkt de omgang, nietwaar?

● Zelfoverschatting

Het is zeker zo dat veel Nederlanders een uitstekende kennis van het Engels hebben, maar we lijden óók aan zelfoverschatting. Er zullen niet veel fouten meer gemaakt worden van het type ‘let but’, maar ik vraag mij af of het gros van de lezers weet waarom de volgende zinnen grammaticaal niet correct zijn:

I suggest to visit our friends in London next week. However, if it won't be convenient, we will probably go next month.

Nee, ik zal u de fouten niet aanwijzen. U beheerst uw Engels immers?

Nu kun je je afvragen hoe erg het is om fouten te maken. Het gaat om communicatie, en voor de meeste taalgebruikers is het geen onoverkomelijk bezwaar als er in die communicatie eens een foutje sluipt. We zijn wel wat gewend, en we zijn bereid om langs de fouten heen te luisteren. Erger wordt het als de communicatie spaakloopt. Dat zal Nederlanders in het Engels niet al te snel overkomen, want daarvoor is onze kennis van grammatica en vocabulaire te goed. Maar helaas, er bestaan ook subtielere ongemakken.

In Groot-Brittannië worden Nederlanders gewaardeerd als een no-nonsensevolkje, mensen die hard werken en recht voor hun raap een mening verkondigen, soms een beetje bot, maar zeker niet kwaad van karakter. Herkennen wij Nederlanders onszelf daarin? Waarschijnlijk wel, hoewel ik vermoed dat we ons niet bij voorkeur op deze manier willen presenteren. Toch wekken we kennelijk een dergelijke indruk. Mijn stelling is dat dit komt door onze goede beheersing van het Engels. Wie zich vlot kan uitdrukken, wekt de indruk niet alleen de taal vlekkeloos te beheersen, maar ook op de hoogte te zijn van de culturele achtergronden en de geldende conventies. Maar dat hoeft helemaal niet zo te zijn. Wat weten wij als Nederlanders bijvoorbeeld van de Engelse vormconventies? Hoe gaan wij om met verschijnselen als ‘understatement’ en ‘tongue-in-cheek’-humor? Wie maar heel gebrekkig Engels spreekt, zal het niet worden aangerekend als hij ‘culturele fouten’ maakt, maar aan een spreker op het meest gevorderde niveau worden andere eisen gesteld.

‘Can we have more toast?’
Foto: British Embassy, Den Haag

● Beleefdheidsconventies

Ik was ooit met een groepje studenten een week in Londen, waar we wegens geldgebrek logeerden in een uiterst eenvoudig bed & breakfasthotel. Het was er goedkoop en het ontbijt had beslist te lijden onder de krappe marges die de uitbater zichzelf had opgelegd. Iedere ochtend was er daarom het subtiele gevecht om wat extra stukjes toast te be-

[p. 72]

machtigen. ‘Can we have more toast?’, vroeg een van de studenten niet onvriendelijk op de eerste dag. We kregen de toast, maar de ogen van de uitbater spraken boekdelen. Hoewel beslist niet onaardig bedoeld, moet de vraag voor hem een bevestiging zijn geweest van zijn ideeën over Nederlanders. Wat zijn het toch een botteriken! Het gaf mij de kans om mijn studenten iets te vertellen over de vereiste beleefdheidsconventies. In zulke omstandigheden zou ‘Excuse me, could we have some more toast please?’ heel wat beter voldaan hebben. De studenten wilden dat dan nog wel van me aannemen, maar het overdreven gebruik van please en thank you - ze bedanken je hier zelfs nog als ze een biljet van vijf pond voor je wisselen - dat ging ze te ver. ‘Het klinkt allemaal zo overdreven kruiperig!’ En toch zijn dat nu juist de dingen waar het om draait. Het is de smeerolie van het gesprek.

● On-Engelse intonatie

Engelsen vinden vaak dat wij Nederlanders zo saai en monotoon spreken. Dat komt doordat de zinsmelodie in het Nederlands anders is dan in het Engels. Onze Nederlandse intonatie draagt bij aan ons imago van saaie, botte en ongeïnteresseerde buitenlanders, ook op internationale congressen. Hoe kunnen we dat voorkomen? Door beter te luisteren naar wat Engelsen doen, en door hen te imiteren. U zult horen dat Engelsen hun zinnen vaak heel hoog inzetten, veel hoger dan wij geneigd zijn te doen. Als ik mijn studenten vraag dat te imiteren, ontstaat er algauw een lichte gêne. De meisjes voelen zich viswijven, de jongens beginnen te twijfelen aan hun mannelijkheid. En toch blijkt dat zulke imitaties heel authentiek aandoen. Studenten die heftig protesteren - ‘ja, ik ben daar gek, zo praat ik niet, hoor’ - blijken opeens veel authentieker te klinken, zo verzekeren hun medestudenten hun. Vervolgens vallen die medestudenten aan dezelfde gêne ten prooi als zij aan de beurt zijn.

● In duikvlucht

Probeert u eens zo hoog mogelijk in te zetten (zijn er geen anderen in de buurt; mooi zo!) in simpele uitingen als ‘what a wonderful concept’, ‘what would you like for breakfast’, ‘it will be played by the London Symphony Orchestra’. Dat is even wennen, nietwaar? Ik durf er overigens wat onder te verwedden dat u tegen de tijd dat u bij de schuingedrukte lettergreep bent aangekomen, al een flink stuk gezakt bent! Probeert u het nog eens: hoog inzetten en hoog blijven tot aan de schuingedrukte syllabe. Als u er dan ook nog voor zorgt dat u op die schuingedrukte, beklemtoonde lettergreep een duikvlucht naar beneden maakt, zult u plotseling versteld staan van uw prachtige Britse accent. Maar dan moet u wel een echte duikvlucht durven maken en geen genoegen nemen met een klein sprongetje. U moet als het ware eindigen op de bodem van uw stembereik. Het is een kwestie van durf en van goed luisteren naar sprekers met Engels als moedertaal. U moet u gewoon even losmaken van uw Nederlandse achtergrond en het spel meespelen. Als het aanvoelt als overdreven, verwijfd, nichterig, onecht of gênant, dan doet u het waarschijnlijk precies goed!

De ervaring leert dat zinsmelodie een sterke invloed heeft op de perceptie van een buitenlands accent. Als de intonatie deugt, worden onvolkomenheden in de uitspraak u veel minder aangerekend. En wat is nou leuker dan komende zomer in Engeland steeds weer te horen: ‘you speak such excellent English!’