Onze Taal. Jaargang 66

[p. 56]

Tamtam
Redactie Onze Taal
taalberichtentaalberichtentaalberichtentaalberichten

‘Ebonics’ erkend op Amerikaanse scholen

Openbare scholen in de Amerikaanse stad Oakland hebben besloten ‘zwart Engels’ als tweede taal te erkennen. Het dialect dat gesproken wordt door veel zwarte Amerikanen zal daar voortaan door het leven gaan als ‘Ebonics’ - een samentrekking van ebony ‘zwart’ en phonics ‘klanken’. In dit ‘zwart Engels’ worden veel dubbele ontkenningen gebruikt (Nobody don't have a problem with that) en worden werkwoorden weggelaten (we allright) of niet vervoegd (she be at home).

Er zal in Oakland geen les in ‘Ebonics’ worden gegeven. De erkenning is vooral bedoeld om zwarte leerlingen te helpen die moeite hebben met het Engels of die afhaken omdat de taal die ze in hun vrije tijd spreken, op school wordt genegeerd. In de praktijk komt het erop neer dat docenten worden opgeleid om ‘zwart Engels’ te herkennen. Als hun leerlingen dan ‘zwarte’ vervoegingen of zinsconstructies gebruiken, zullen ze hun niet langer zeggen dat ze incorrect Engels spreken, maar erop wijzen dat het hier om ‘Ebonics’ gaat. Vervolgens geven ze er het Engelse equivalent bij. Spaanstalige leerlingen die Spaans door hun Engels mengen, worden al op zo'n manier benaderd.

De erkenning van ‘Ebonics’ heeft alles te maken met de slechte studieresultaten van zwarte leerlingen. Voor een deel geven die resultaten namelijk een vertekend beeld, volgens het bestuur van het schooldistrict Oakland: ‘Omdat iemand I be at home zegt, hoeft hij nog niet intellectueel ondergeschikt te zijn.’ De onderwijsinspecteur van Californië kijkt anders tegen het besluit aan: ‘Ik wil niet dat dit een excuus wordt om de norm voor zwarte kinderen lager te stellen.’

Bron: NRC Handelsblad, 20-12-1996

De Europese cent

Over de naam van de nieuwe Europese munt is al lang overeenstemming bereikt: die wordt euro genoemd. Maar hoe moet het honderdste deel van die euro gaan heten? De Europese Unie heeft gekozen voor cent.

Nederlanders klinkt dit vast heel aannemelijk in de oren, maar in Franstalig België is er verontwaardiging over ontstaan. Het ‘Observatoire de la langue à Bruxelles’ (OLAB - een door de Franstalige Gemeenschap gesteunde instelling die belast is met het opsporen van zonden tegen de Franse taal en cultuur in Brussel) heeft heftig geprotesteerd tegen de cent. Want, zo meent OLAB, cent is een Amerikaans begrip. Bovendien is er kans op verwarring, omdat cent in de uitspraak niet te onderscheiden is van sang en 100.

Daarom stuurde het OLAB boze brieven naar de Europese Commissie en naar Belgische ministers en politici. De Europese Commissie benadrukte dat iedereen in zijn eigen taal mag doen wat hij wil. Als Franstaligen liever over centime spreken, dan is daar niets op tegen. De Belgische minister van Financiën liet daarentegen weten dat het nieuwe woord cent in alle talen op z'n Nederlands zal worden uitgesproken, dus als [sent].

Het OLAB is met geen van beide antwoorden erg gelukkig. Alle betrokkenen hebben een nieuwe brief gekregen met het voorstel het nieuwe muntje centieuro te noemen.

Bron: Francité, december 1996

Gemeenteraadsvergaderingen in dialect?

‘Ik trakteer de eerste Zeeuwse gemeenteraad die officieel in de Zeeuwse spreektaal vergadert’, zei de Zeeuwse commissaris van de koningin drs. W. van Gelder eind vorig jaar, en hij haalde er de landelijke pers mee. Hij deed zijn uitspraak tijdens een door de provincies Zeeland, West-Vlaanderen en Oost-Vlaanderen georganiseerde studiedag over dialect.

Van Gelder benadrukte het belang van ‘de dynamiek van het dialect’: ‘Een dialect kan alleen blijven bestaan als het midden in het leven staat. Nog te veel wordt het gebruik van streektalen in verband gebracht met nostalgie, het gaskousje en turfsteken. Van dat imago moeten we af.’ Als voorbeeld van hoe het wél moet, noemde de commissaris de Achterhoekse popgroep Normaal: ‘Hun “oerend harde” act heeft meer impact dan liedjes op traditionele instrumenten.’

Op die manier zou dialect ook de afstand tussen de politiek en de burger kunnen verkleinen. Van Gelder wees erop dat veel Zeeuwse bestuurders in het dialect zijn opgevoed en pas later Algemeen Nederlands leren. ‘In die tweede taal kunnen veel mensen toch te weinig hun emoties kwijt. En politiek is een zaak van objectieve gegevens, maar ook van emoties’, aldus Van Gelder, die er een paar maanden geleden ook al voor pleitte de vergaderingen van Provinciale Staten in het Zeeuws te laten plaatsvinden. Dat voorstel heeft het toen uiteindelijk niet gered.

Bronnen: Provinciale Zeeuwse Courant, 3-12 en 9-12-1996; De Telegraaf, 3-12-1996

[p. 57]

TAALBERICHTENTAALBERICHTENTAALBERICHTENTAALBERICHTEN

Erkenning Nedersaksisch onzeker

De laatste tijd hebben verschillende Nederlandse provinciebesturen zich ingespannen om hun streektalen officieel erkend te krijgen. Die mogelijkheid bestaat doordat binnenkort het Europees Handvest voor Streektalen en Talen van Minderheden van kracht wordt. Enkele oostelijke provincies vroegen anderhalf jaar geleden aan de staatssecretaris van Binnenlandse Zaken het Nedersaksisch (gesproken in onder meer Groningen, Overijssel en de Achterhoek) door de Europese Unie te laten erkennen als officiële streektaal. Die aanvraag leidde tot nogal wat publiciteit, en daarin klonk veel optimisme door: de staatssecretaris had toegezegd zijn best te zullen doen, en de erkenning was dus alleen maar een kwestie van tijd, zo was de teneur van de berichten.

Toen vorig jaar ook Gedeputeerde Staten van Limburg bij staatssecretaris Kohnstamm van Binnenlandse Zaken aanklopte voor erkenning van het Limburgs, was er wat minder vertrouwen in de goede afloop. Want er blijkt nog heel wat vast te zitten aan zo'n erkenning. Het Europees Handvest voorziet namelijk in twee soorten erkenning: een ‘zware’ (waaraan de verplichting vastzit om het gebruik van de streektaal te bevorderen in het onderwijs, de rechtspraak en het openbaar bestuur) en een ‘lichtere’, die vooral een symbolische en psychologische betekenis heeft. Limburg vroeg om de ‘lichte’ vorm van erkenning, maar de staatssecretaris voorzag dat dit een opstap zou zijn naar volledige erkenning. Daarom was hij er terughoudend in.

Iets dergelijks is er nu ook aan de hand met het Nedersaksisch. Staatssecretaris Kohnstamm wil zich alleen inspannen voor erkenning van het Nedersaksisch als de regio voldoet aan de strenge eisen voor een ‘zware’ erkenning. Daarop is teleurgesteld gereageerd, bijvoorbeeld door dr. Lex Schaars van het Staring Instituut in Doetinchem. Hij benadrukt dat het de provinciebesturen helemaal niet om die ‘zware’ erkenning gaat, maar om de ‘lichte’. Schaars: ‘Kohnstamm stelt aan het Nedersaksisch dezelfde eisen als aan het Fries. Op grond van de Nederlandse wetgeving kan een Fries bijvoorbeeld eisen dat bestuurlijke stukken in deze taal worden vertaald. Voor de erkenning als streektaal is dat echter helemaal geen vereiste. Hij werpt voor het Nedersaksisch een onnodige drempel op.’ En dat vindt Schaars jammer, want volgens hem biedt de gewenste ‘lichte’ erkenning van het Nedersaksisch veel voordelen. ‘Je krijgt automatisch meer samenwerking tussen de dialectverenigingen. De motivatie om iets met de streektaal te doen wordt groter’, aldus Schaars.

Bron: Zwolse Courant, 19-11-1996

RPF: overheidsstudies moeten in het Nederlands

Onlangs verscheen er een voorstudie van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) onder de titel Fundamental questions about the future of health care. Daar is geen woord Nederlands bij, en ook de studie zelf is volledig Engelstalig. Dat schoot de Kamerleden Van Dijke en Rouvoet van het RPF in het verkeerde keelgat, en daarom stelden zij de regering er schriftelijk vragen over. Ze verwezen daarbij naar de regeringsnota over cultuur in de jaren 1997-2000, Pantser of ruggengraat, waarin te lezen staat: ‘Handhaving van het Nederlands als de taal die in Nederland gebruikt wordt in het onderwijs, het openbaar bestuur en de rechtspraak staat voorop.’ De Kamerleden wilden graag weten hoe het desondanks mogelijk is dat een studie van een adviesorgaan van de regering alleen in het Engels verscheen. En natuurlijk waren ze benieuwd naar wat de regering denkt te gaan doen om zoiets in de toekomst te voorkomen.

Weinig, zo blijkt uit het antwoord van de regering. Het ging hier, zo schrijft zij, om het verslag van een internationaal symposium, waaraan deskundigen uit de Verenigde Staten, Groot-Brittannië en Canada deelnamen. De voertaal was Engels, en ook de rapporteur was Engelstalig. De regering heeft er begrip voor dat de WRR in dit soort uitzonderingsgevallen alleen met een Engelse tekst komt - ook al omdat vertalen veel geld en tijd kost. Bovendien vraagt zij zich af of het vertalen van dergelijke gespecialiseerde studies ‘voor de toegankelijkheid veel verschil zou maken’.

Kamerlid Rouvoet erkent desgevraagd dat er ‘een element van redelijkheid’ in dit antwoord zit. Toch blijft hij vinden dat er ‘enige spanning’ zit tussen het uitgangspunt van de regering en de praktijk van een van haar adviesorganen. ‘Daar waar het kan, moet de regering het gebruik van het Nederlands bevorderen’, aldus Rouvoet.

Bron: Handelingen van de Tweede Kamer

Zo gezegd

‘De beste spelling is de spelling die ooit zo is afgesproken en daarna zo min mogelijk is veranderd.’

Max Pam in NRC Handelsblad, 20-12-1996

‘Het invoeren van de nieuwe spellingregels leidt eerder tot een generatiekloof dan tot een uniforme spelling.’

Stelling proefschrift M.G.M. Aarts, Landbouwuniversiteit Wageningen