|
| |
| |
| |
InZicht
Nico Groen & Erik Viskil
InZicht licht u in over nieuwe boeken, congressen en lezingen in taalkundig Nederland. Vermelding in deze rubriek betekent niet dat de redactie ze aanbeveelt.
Voor een zo volledig mogelijk beeld hebben wij ook uw hulp nodig. Weet u iets waarvan u denkt dat het in deze rubriek thuishoort, laat het ons dan weten!
Verschijningsdata en prijzen onder voorbehoud.
| |
● Spreekwoorden
Gerd de Ley verzamelde twintig jaar lang spreekwoorden uit allerlei talen, van het Asjanti tot het Zigeuners. 8000 daarvan heeft hij bijeengebracht in zijn Internationaal spreekwoordenboek. De meeste spreekwoorden zijn geordend naar land of landstreek (van Albanië tot Zwitserland), de andere naar taal of godsdienst. Nederlandse en Vlaamse uitdrukkingen ontbreken - De Ley merkt terecht op dat die al voldoende in woordenboeken zijn samengebracht. Enkele mooie voorbeelden: Alleen wie begrijpt is droevig (Arabië); Als de sneeuw smelt, komt de drek te voorschijn (Apulië); Het ongeluk komt alleen binnen als de deur openstaat (China); Wie een wassen hoofd heeft, moet niet te dicht bij het vuur gaan staan (Frankrijk).
Het Internationaal spreekwoordenboek. De wereld rond in 8000 spreekwoorden wordt uitgegeven door Standaard en Elmar, en kost f 49,50.
ISBN 90 389 0437 1
| |
● Biologentaal
De omvang van een wetenschapsgebied kan plotseling explosief toenemen. Dat is op dit moment het geval bij de gedragsbiologie: de natuurwetenschappelijke studie van gedrag, waarin samengewerkt wordt door ethologen, neurobiologen, sociobiologen en gedragsecologen. De groei van dit vakgebied gaat gepaard met een stortvloed aan nieuwe boeken en artikelen, die voor de leek niet altijd even goed te begrijpen zijn omdat ze bol staan van vakjargon uit allerlei moeilijk toegankelijke specialismen. Het Lexicon van de gedragsbiologie van Mark Nelissen moet aan die onduidelijkheid een einde maken. Het behandelt niet alleen de meest complexe begrippen (chemoreceptor, genetische isolatie, neurotransmitter), maar ook begrippen die op het eerste gezicht eenvoudig zijn (aangeleerd gedrag, taalproductie, emotie).
Het Lexicon van de gedragsbiologie wordt uitgegeven door Garant en kost f 19,-.
ISBN 90 5350 499 0
| |
● Driek van Wissen
... een doorn in mijn oog en een doorn in mijn oor is de nieuwe bundel van Driek van Wissen. Net als in zijn vorige boekjes trekt hij ook nu weer al grappend ten strijde tegen de taalverloedering. Vooral nieuwe modewoorden (ijstransplantatie, omnummeren) en eufemismen (chili sin carne) moeten het ontgelden, maar ook personen pakt hij zo nu en dan stevig aan (in welke taal spreekt Irene van Lippe-Biesterfeld tegen de bomen?) De bundel is gebaseerd op de taalcolumns die Van Wissen wekelijks voor Radio Noord verzorgt.
... een doorn in mijn oog en een doorn in mijn oor. Een therapie voor taalangst wordt uitgegeven door BZZTôH en kost f 19,50.
ISBN 90 5501 375 7
| |
● Hedenlands
Als auteur van Turbotaal behoeft Jan Kuitenbrouwer geen nadere introductie. Zijn nieuwste boek over taalverschijnselen heet Hedenlands. Klein lexicon van het gaande en komende taaljaar. Daarin gaat het onder andere over de taal van Van Gaal, over de juiste uitspraak van het woord seksfilm (‘zzekswilm’) en over het Jiskefets en andere sociolecten. Natuurlijk signaleert hij in Hedenlands ook weer een flink aantal nieuwerwetse woorden, zoals breedtesport, knooppuntstatus en doordekken.
Hedenlands. Klein lexicon van het gaande en komende taaljaar wordt uitgegeven door Prometheus en kost f 16,90.
ISBN 90 5333 530 7
| |
● Taalwoekeringen
Han van Gessel tekende een jaar lang opmerkelijk taalgebruik op en deed daarvan verslag in zijn column in de Volkskrant, waarvan hij redacteur is. De afleveringen van deze columns zijn gebundeld en verschenen onder de titel Welig tiert de taal. Onderwerpen zijn onder meer de opmars van het woord qua, de taalwoekeringen van de zorgsector en het veelvuldig voorkomen van ziektenamen in de scheldpartijen van voetbalsupporters.
Welig tiert de taal wordt uitgegeven door Uitgeverij Jan Mets en kost f 19,90.
ISBN 90 5330 184 4
| |
● Nieuwe spelling
Het Didactisch Bureau van de Stichting IVIO (Instituut voor Individueel Onderwijs) heeft een handig en bondig (46 pagina's tellend) boekje uitgebracht waarin de belangrijkste principes van de nieuwe spelling (inclusief de regels die al bestonden) in kort bestek behandeld worden. De negen hoofdstukken bevatten elk een duidelijke en overzichtelijke uitleg van een bepaalde kwestie (bijvoorbeeld ‘Aaneen of van elkaar?’), waaraan enkele oefeningen zijn toegevoegd. De antwoorden zijn - net als een overzicht van uitzonderingen op de spellingregels - achter in het boekje te vinden.
Over apenootjes en bokkenpootjes. Oefenen met de belangrijkste nieuwe spelling(s)regels wordt uitgegeven door de IVIO-uitgeverij en kost f 16,95.
ISBN 90 6121 897 7
| |
● Taalnormering
Verschillende groepen in onze samenleving hanteren verschillende taalnormen, niet alleen met betrekking tot de uitspraak, maar ook met betrekking tot grammatica, spelling en het gebruik van leenwoorden. In februari 1996 hield de vakgroep Nederlandse Taal- en Letterkunde van de Rijksuniversiteit Leiden een zogeheten Leidse Letterendag over verschillende opvattingen over juist taalgebruik. Onder de titel Leidse mores zijn de vijf lezingen die op die dag werden gehouden, gebundeld. De bijdragen zijn van Marijke van der Wal (externe normen in de ontwikkeling van de standaardtaal), Frank Jansen (de ‘gezagsnorm’), Piet van Sterkenburg (de norm van de spellingregels), Cor van Bree (taalverandering door interne normen) en Ariane van Santen (over ‘lexicale
| |
| |
normen’). De bundel staat onder redactie van de twee laatstgenoemden, die ook de inleiding schreven.
Leidse mores; aspecten van taalnormering wordt uitgegeven door de Stichting Neerlandistiek Leiden en is te verkrijgen door overmaking van f 28,50 op postgiro 3881447, ten name van deze stichting, Postbus 9515, 2300 RA Leiden. De bundel kost f 25,- wanneer hij wordt afgehaald op het adres van de vakgroep: P.N. van Eyckhof 1, Leiden.
ISBN 90 802290 2 4
| |
● Verzorgd Nederlands
Van het door Maarten Klein en Mieke Visscher geschreven Handboek Verzorgd Nederlands is een tweede, geheel herziene editie verschenen. Het handboek bestaat uit twee delen en een compendium, waarin achtereenvolgens (de nieuwe) spelling, adviezen voor correcte en aantrekkelijke zinsbouw en grammaticale regels worden behandeld. De wijzigingen betreffen vooral het eerste deel. Verder is een aantal nieuwe overzichten opgenomen (tussenklanken in samenstellingen) en zijn andere overzichten uitgebreid (aardrijkskundige namen). Van de eerste druk werden in drie jaar tijd zo'n 15.000 exemplaren verkocht.
Het Handboek Verzorgd Nederlands. Spellingregels. Schrijfadviezen wordt uitgegeven door Martinus Nijhoff en kost f 89,50.
ISBN 90 6890 492 2
| |
● Spellingsoftware
Microsoft, ontwikkelaar van onder meer het besturingssysteem voor personal computers Windows 95 en het tekstverwerkingsprogramma Word 95, heeft zijn spellingchecker vernieuwd op basis van het nieuwe Groene Boekje. Deze versie is bruikbaar voor wie werkt met Microsoft Office 95 en/of Word 95. Gebruikers van de Nederlandstalige versies kunnen gratis een update verkrijgen via Internet (http://www.microsoft.com/netherlands/) of deze voor f 35,- excl. BTW bestellen bij Watermarks (tel. 023-563 42 21). Degenen die beschikken over de Engelstalige versie van Office 95 en/of Word 95 zullen de volledige nieuwe Nederlandstalige spellingchecker moeten aanschaffen (adviesprijs f 135,- excl. BTW).
| |
● Nederlands van nu
De hoofdmoot van de laatste twee afleveringen van Nederlands van Nu in 1996 (afleveringen 4 en 5) wordt gevormd door zes wat langere artikelen. Jaap de Rooij kijkt vooruit op de inhoud van de nieuwe ANS; een grotere toegankelijkheid staat voorop in de nieuwe opzet. Yvette Stoops gaat dieper in op de begrippen Zuid-Afrikaan, Afrikaner en Afrikaander. Meertalige internationale woordenboeken zijn het openingsonderwerp van aflevering 5. In een minderheid ervan krijgt ook het Nederlands een plaats; drie ervan worden door René Haeseryn tegen het licht gehouden.
Een theoretisch maar boeiend artikel is dat over gebiedendewijsvormen als Komt u binnen. De ANS-redactie lijkt bij haar beschrijving van deze kwestie een artikel van A.A. Verdenius uit 1946 over het hoofd te hebben gezien. Bij gaat u zitten en blijven jullie even wachten staan ‘u’ en ‘jullie’ daar niet als onderwerp maar als toegevoegd persoonlijk voornaamwoord om de gebiedende wijs minder hard te laten klinken. Verdenius noemde zo'n vorm een ‘steunpronomen’. De oudere vormen zijn dan ook ga u zitten en blijf jullie even wachten, te vergelijken met het Duitse komm du mal her. Door een misverstand werd later de werkwoordsvorm aangepast aan het vermeende onderwerp en verscheen de t: gaat u zitten. In het moderne Nederlands heeft dit ‘onderwerpsgevoel’ zich verder ontwikkeld, aldus de auteur, Alex Wethlij.
Joop van der Horst signaleert en analyseert een recente taalverandering: het weglaten van het lidwoord aan het begin van de zin bij constructies als Feit is dat..., Vraag blijft..., Gevolg is..., en Doel was... Van der Horst komt op grond van tekstvergelijking tot de conclusie dat deze verandering in de jaren zeventig is begonnen.
Marc De Coster geeft tot slot een uitgebreide historische schets van het Bargoense woord hoogstapelaar: vroeger was het de benaming voor een gentlemanoplichter, in hedendaagse taal beleeft het een comeback als synoniem voor ‘opschepper’.
Een abonnement op Nederlands van Nu kost Bfr. 650/f 37,50 en is te verkrijgen bij de Vereniging Algemeen Nederlands, Kardinaal Mercierplein 1, B 2800 Mechelen. Betaling vanuit Nederland via girorekening 3992897 t.n.v. VAN, Mechelen.
|
|
Auteursrechtelijk beschermd