Onze Taal. Jaargang 66

taalcuriosa
Omniplurialen
Jules Welling

D e term plurialen heb ik bedacht voor een curieuze categorie woorden: woorden met minimaal tien verschillende medeklinkerletters. Dat criterium heb ik tamelijk arbitrair vastgesteld: er moest ergens een grens getrokken worden.

Het Nederlandse alfabet kent 26 letters, waaronder vijf voor klinkers: de a, e, i, o en u. Eén letter vormt een twijfelgeval, de y. In een woord als lyceum is de Griekse y duidelijk een klinker, maar in een naam als Hans Kraay is het niet duidelijk of we te maken hebben met een klinker i of een medeklinker j. De y krijgt bij mij het voordeel van de twijfel: als er sprake is van de j-uitspraak, tel ik hem als medeklinker.

In goede plurialen komen de verschillende medeklinkers slechts één keer voor. Een woord als schaakverzameling is een echt pluriaal, met elf verschillende medeklinkerletters. Dat is bovendien meer dan de helft van de beschikbare letters, want er zijn er in het alfabet simpelweg niet meer dan 21, waarbij ik die rare y dus meetel.

Kunnen er nog meer letters in een pluriaal? Een dankbaar hulpmiddeltje is het verkleinwoord. We maken van schaakver zameling een schaakverzamelingetje, en dat levert twee extra letters op. Nu hebben we al dertien medeklinkers te pakken in één woord, zonder er ook maar één dubbel gebruikt te hebben. Dat gaat de goede kant op. Met het meervoud schaakverzamelingetjes winnen we niets, want de s hebben we al ge-

[p. 21]

bruikt, maar het is een goede truc om in het achterhoofd te houden bij nieuwe pogingen. Met enige goede wil kunnen we de schaakverzameling laten toebehoren aan de Wereldschaakbond, de FIDE, en er FIDE-schaakverzamelingetje van maken: dan zitten we al op vijftien verschillende medeklinkerletters.

Dit curiosum vraagt om nadere uitwerking. In het gegeven voorbeeld zijn er nog steeds zes medeklinkers ongebruikt. Dat kan naar ik vermoed beter, en vanzelfsprekend daag ik de lezers van Onze Taal daartoe uit.

In dit blad is regelmatig geschreven over wat ik ‘omnialen’ ben gaan noemen: woorden waarin alle vijf de klinkerletters maar één keer voorkomen. Ik geef als voorbeeld het woord autowiel. Van dat soort woorden zijn er tientallen. Wim Zonneveld heeft er prachtige voorbeelden van gegeven in Onze Taal nummer 7/8 van 1992 (blz. 174): burocratie, crematorium, metroviaduct, om er maar eens enkele te noemen. De ware taalcuriosafanaat vermoedt natuurlijk al waar dit naartoe gaat: het pluriaal dat tevens omniaal is. In de lijst van Zonneveld vond ik één omniaal dat tevens voldeed aan de criteria voor het pluriaal, namelijk het woord extrapulmonisch, dat ik overigens niet in de grote Van Dale heb kunnen terugvinden, maar dat wel te herleiden valt via de woorden extra (‘buiten’) en pulmonisch (‘de longen betreffend’). Dat is vooralsnog het enige woord dat ik ken dat alle klinkerletters bevat - en ook maar één keer - en het minimum van tien verschillende medeklinkers haalt. Misschien zijn er nog meer. Daar houd ik me dan van harte voor aanbevolen.