Taal en geheugen
Drie pond sponsachtig roodbruin weefsel, meer is het niet. Maar de hersenen herbergen een van de kostbaarste eigenschappen van de mens: het geheugen. Daarmee kunnen we woorden en beelden oproepen, en leren van onze ervaringen. Toch vergeten we ook pijnlijk veel: de namen van mensen die zich net aan ons hebben voorgesteld, de details van afspraken, en zelfs de tentamenstof die bij nacht en ontij in het hoofd gestampt wordt. Hoewel... echt vergeten? Professor W.A. Wagenaar beweert in dit themanummer over taal en geheugen dat vergeten niet bestaat. Alles wat het geheugen binnengaat, blijft erin. Je kunt je alleen niet alles op ieder moment dat je dat wenst herinneren.
De Perzische veldheer Cyrus kende de namen van alle soldaten van zijn leger uit het hoofd. En de geleerde Thomas van Aquino kon de psalmen en de talrijke geschriften van de kerkvaders opzeggen, van het begin tot het einde, en zelfs van achter naar voren. Het geheugen werd in de klassieke oudheid en de middeleeuwen dan ook geducht getraind. Omdat leerboeken toen schaars waren, bestond het onderwijs vaak uit het klassikaal opdreunen van teksten. Leren betekende vooral memoriseren. Professor W.P. Gerritsen laat zien welke onverwachte hulpmiddelen de middeleeuwse monnik ter beschikking stonden bij het memoriseren. Pieter Steinz beschrijft hoe schoolrijtjes als Meneer Van Dale Wacht Op Antwoord en Hoogezand-Sappemeer, Zuidbroek, Scheemda in de vergetelheid zijn geraakt.
De klassieke geheugentraining bestaat niet meer, maar soms kom je nog wel mensen met een opmerkelijk geheugen tegen. De chef kunst van de Volkskrant, Michaël Zeeman, pleit voor het herinvoeren van verzen leren in het lager en voortgezet onderwijs. Wie de bekendste neder-rapper wil worden, moet in ieder geval over een goed geheugen beschikken: op één avond stort rapper Def P van de Osdorp Posse zo'n zestig A4'tjes tekst over zijn publiek uit, zonder souffleur of tekst op de lessenaar. Ook aan acteurs worden hoge eisen gesteld. ‘Bestond er maar een geheugenpilletje!’, verzucht Joop Admiraal, die vertelt over zijn worsteling met toneelteksten.
Hoewel de mens is uitgerust met twee ogen en zo'n tweehonderd miljard hersencellen, is hij niet in staat de steeds aanzwellende tekstmassa te verwerken. Theo Groen slaat alarm, want de lezer is in last. En Onze Taal maakt het er niet beter op: deze maand een extra dik nummer vol verhalen en informatie over taal en geheugen.
Auteursrechtelijk beschermd