Onze Taal. Jaargang 63

De herkomst van ‘ouwehoeren’
Jan Stroop - taalkundige, Universteit van Amsterdam

Het is al langer bekend dat het contact van Nederlandse militairen met Indonesiërs in de jaren na de Tweede Wereldoorlog sporen heeft nagelaten in de Nederlandse taal. Op een van die gevallen wees mij dr. E. Heins, van huis uit etnomusicoloog en een autoriteit op het gebied van de Indonesische volksmuziek. Zijn kennis van het Indonesisch bracht hem tot de volgende veronderstelling.

De herkomst van ouwehoeren, wordt - voorzover mij bekend - in geen enkel vooroorlogs woordenboek vermeld, een aanwijzing dat het toen in Nederland nog niet voorkwam of niet tot de standaardtaal werd gerekend. Dit woord is volgens Heins in de jaren 1946-1950 via ex-militairen in Nederland en het Nederlands terechtgekomen. Hij legt een direct verband met het Indonesische (ng)awur (u is de oe van boer) dat ook kan betekenen ‘in het wilde weg maar wat zeggen’. Dit is een afgeleid woord met een voorvoegsel dat ook wel weg kan blijven: (ng+)'awur. De Nederlandse vorm ouwehoeren moet beschouwd worden als een geval van volksetymologie: men zag in ouw blijkbaar een adjectief omdat het hoorde bij het vermeende zelfstandige naamwoord hoeren, dat naar de woordklasse van de werkwoorden scheen te zijn overgegaan. Ouw kreeg dus gewoon de uitgang van een bijvoeglijk naamwoord: ouw+e. Aardig is verder dat dan blijkt dat de veelgehoorde variant oudehoeren in feite ook het gevolg is van volksetymologie. De vorm met oude- heeft niet de oudste rechten, maar is het resultaat van een hypercorrectie, in elk geval een correctie die tot doel had het woord wat op te vijzelen. Nog een nettere variant die ik weleens gehoord heb, is de verkorting oude-h. Dan is het niet meer het werkwoord maar een enkelvoud van een zelfstandig naamwoord: ‘Hij is een vreselijke oude-h.’ Bij anderen heet zo iemand een o.h.

Het succes van ouwehoeren hangt natuurlijk samen met stoer willen doen: zo maar hoer durven zeggen. Dat maakt het ook erg waarschijnlijk dat de genoemde militairen voor de import hebben gezorgd.