Onze Taal. Jaargang 61

[p. 297]

InZicht
Nico Groen & Erik Viskil

● Nieuwe en oude Koenen

Op 22 oktober jl. werd het eerste exemplaar uitgereikt van de 29ste druk van Koenen Handwoordenboek Nederlands. Onder scholieren is Koenen het populairste woordenboek: sinds 1897 werden er bijna twee miljoen exemplaren van verkocht. Genaaid gebonden en voorzien van een kartonnen bewaardoos is het naslagwerk berekend op intensief gebruik. Met bijna 1400 bladzijden is Koenen een fors handwoordenboek, dat in de geactualiseerde editie zo'n 5000 nieuwe trefwoorden heeft opgenomen. Nieuw zijn verder de aanduiding van de plaatsen waar woorden kunnen worden afgebroken, en een lijst met aardrijkskundige namen en hun afleidingen.

Voor liefhebbers is tegelijk met de nieuwe Koenen een heruitgave verschenen van de eerste Koenen uit 1897. Vergelijking van de eerste druk met de 29ste toont aan hoe sterk onze woordenschat is veranderd en hoezeer de betekenis van woorden is verschoven. Beide boeken zijn verschenen bij Wolters-Noordhoff.

Koenen Handwoordenboek Nederlands kost f 49,50.
ISBN 90 01 96822 8
De facsimile-uitgave van de eerste Koenen kost f 29,50.
ISBN 90 01 47599 X

● Congres ‘taal en spraak’

De vereniging ‘Het Nederlandsch Natuuren Geneeskundig Congres’ houdt op zaterdag 23 januari (10.30-16.00 uur) haar 65ste congres in het Auditorium van de Vrije Universiteit te Amsterdam. Het onderwerp is deze keer van taalkundige aard: ‘De oorsprong van taal en spraak’. Sprekers zijn prof. Wind over de oorsprong van de spraak, prof. Koster over de oorsprong van de taal, prof. Bichakjian over de evolutie van de taal, en prof. Adelaar over de oorspronkelijke taal van indianen.

De toegangsprijs (inclusief lunch) is f 35,- voor niet-leden en f 20,- voor leden. Aanmelding kan geschieden door storting (vóór 30 december) van de toegangsprijs op giro 36711 t.n.v. NNGC, Santpoort, onder vermelding van ‘Taalcongres’. Verdere inlichtingen bij J.H. Daams, telefoon 020-5122023 ('s avonds: 020-6790519).

● Geschiedenis van het Nederlands

Marijke van der Wal en Cor van Bree, respectievelijk als universitair docent en hoogleraar Historische Taalkunde en Taalvariatie verbonden aan de Vakgroep Nederlandse Taal- en Letterkunde van de Rijksuniversiteit te Leiden, schreven met Geschiedenis van het Nederlands een helder boek over de ontwikkeling van onze taal. Een groot aantal aspecten van deze ontwikkeling, die begint bij het Germaans, wordt door hen besproken: taalverandering, het ontstaan van de standaardtaal, de geleidelijke verbreiding daarvan, de sociale en regionale varianten en het taalgebruik in verschillende situaties. Ook de plaats van het Nederlands in de Europese context en de speciale positie in België worden uitvoerig belicht.

Geschiedenis van het Nederlands is verschenen in de Aula-reeks van Uitgeverij Het Spectrum en kost f 24,90.
ISBN 90 274 1839 X

● Straatnamen

Straten hebben soms fascinerende namen. Neem bijvoorbeeld Schuitengat, Lammetjesgang, Lage Wurft of Rotjesslop. Wat betekenen deze namen? Waar komen ze vandaan? Waarom heeft juist deze straat deze naam gekregen? Een antwoord op dergelijke vragen wordt gegeven in een straatnamenboek. Onlangs verschenen er twee van deze boeken: het Straatnamenboek van Noordwijk, van A.H. Meijer, en Van Aardappelmarkt tot Zwijndrechts Veerhoofd. De straatnamen van de historische binnenstad van Dordrecht, samengesteld door Mieke van Baarsel. In beide boeken wordt uitgebreid ingegaan op de historie van de straatnamen.

Het Straatnamenboek van Noordwijk en Van Aardappelmarkt tot Zwijndrechts Veerhoofd zijn verschenen bij Uitgeverij Verloren en kosten beide f 39,-.
ISBN (respectievelijk) 90 6550 358 7 en 90 6550 359 5

● Taal van de politiek

In het Politiek Woordenboek verklaart Roelof Bos zo'n 700 termen en begrippen uit de Nederlandse politiek. Het gaat daarbij niet om het ‘jargon’ van het Binnenhof, maar om de politieke terminologie die ook buiten de kring van politici gemeengoed is. Er wordt uitleg gegeven van woorden als abdicatie en zwevende kiezer, van afkortingen als NATO en van termen die gebruikt worden om politieke stromingen aan te duiden. In de bijlagen zijn een politieke jaarkalender en een plattegrond van het nieuwe gebouw van de Tweede Kamer opgenomen.

Het Politiek Woordenboek wordt uitgegeven door de SDU en kost f 15,-
ISBN 90 6473 274 4

● Taal van de handel

Het Euro Handelswoordenboek is een meertalig lexicon waarin de belangrijkste begrippen op het gebied van de handel en het bank- en verzekeringswezen van een uitleg zijn voorzien. Het bevat ingangen en verklaringen in het Engels/Amerikaans, Nederlands, Duits, Frans, Spaans, Italiaans en Portugees. Doordat de (ruim 3000) termen alfabetisch zijn geordend, ongeacht de taal waaruit de term afkomstig is, levert het opzoeken weinig problemen op.

Het Euro Handelswoordenboek wordt uitgegeven door Elmar en kost f 49,50.
ISBN 90 6120 9625

● Software-handleidingen

Het gebruik van software en hardware kan aanzienlijk worden vergemakkelijkt met een goede handleiding. Aan welke eisen zo'n handleiding moet voldoen, wordt beschreven in de Gids voor het schrijven van handleidingen. In deze gids geven Willem Hendrikx en Erik van der Spek adviezen voor het opzetten, schrijven, uittesten en bijwerken van documentatie voor computergebruikers. Het boek bevat voorbeelden, illustraties en lijsten met tips, en is goed te gebruiken als naslagwerk.

Gids voor het schrijven van handleidingen is verschenen bij Wolters-Noordhoff en kost f 45,-.
ISBN 90 01 37897 8

[p. 298]

● Thuistaal

In Thuistaal. Het andere Nederlands beschrijft Wim Daniëls woorden en uitdrukkingen die in de besloten sfeer van gezinnen en andere huishoudens (bijvoorbeeld woongroepen) worden gebruikt. Een thuistaal is kenmerkend voor een bepaald gezin; alleen de leden van dát gezin kennen de betekenis. Sommige gezinnen die over een groot privé-vocabulaire beschikken, blijken er zelfs thuistaalwoordenboekjes op na te houden. Die boekjes worden aan aanstaande schoondochters en schoonzonen gegeven om hen vertrouwd te maken met de taal van hun nieuwe familie. Leuke binnenkomst.

Thuistaal Het andere Nederlands wordt uitgegeven door de SDU en kost f 19,90.
ISBN 90 12 08013 4

● Journalistiek

Aankomende journalisten moeten niet alleen weten hoe ze een goed interview moeten houden, maar bijvoorbeeld ook hoe dagbladen georganiseerd zijn, welke journalistieke genres er zijn en wat de ethische en juridische aspecten van het journalistieke werk zijn. Om journalisten in spe met dit soort zaken bekend te maken, schreef Nico Kussendrager met een aantal andere auteurs het Basisboek journalistiek. Dat geeft een beschrijving van het journalistieke métier en behandelt een aantal basisvaardigheden die een journalist moet beheersen, zoals het snel en efficiënt verzamelen van informatie en het schrijven van een goed leesbaar verhaal. Elk hoofdstuk van het boek, dat voornamelijk bedoeld is voor gebruik in journalistieke opleidingen, wordt afgesloten met oefeningen en opdrachten.

Het Basisboek journalistiek wordt uitgegeven door Wolters-Noordhoff en kost f 47,50.
ISBN 90 01 51760 9

● Taalvermaak

In Gronings Verkouden en andere vermakelijke taalverschijnselen gaat Pieter Uit den Boogaart onder meer in op de vraag wie er nieuwe woorden verzint en wie bepaalt dat we ze nog gebruiken ook. En: zijn mensen die Engels door hun ‘mother tongue’ gooien ‘winners’ of ‘losers’?

Gronings Verkouden en andere vermakelijke taalverschijnselen is verschenen bij Uitgeverij Kosmos en kost f 16,90.
ISBN 90 215 1860 0

● Brieven voor kinderen

Het schrijven van brieven is moeilijk. Bovendien wordt het door de uitvinding van de telefoon bepaald niet gestimuleerd. Daarom moet het met de paplepel worden ingegoten, wat misschien voor Marijn Backer en Inez van Eijk de reden is geweest een ‘brievenboek voor kinderen’ te schrijven. Dit boek, getiteld Lieve engerd, de groetjes, bevat tientallen ideeën voor het schrijven van brieven en een groot aantal praktische tips voor de adressering, de indeling, de aanhef en de afsluiting. Ook het geheimschrift, de postzegeltaal, brieven op rijm of muziek, flessepost en natuurlijk de liefdesbrief komen aan bod. Het boek is geïllustreerd door Mieke de Haan.

Lieve engerd, de groetjes is verschenen bij Uitgeverij Contact en kost f 24,90.
ISBN 90 254 0271 2

● Latijn in het Nederlands

In Non scholae, sed vitae is een groot aantal veelgebruikte, niet-vakgebonden Latijnse woorden en uitdrukkingen bijeengebracht en van een toelichting voorzien. Het boekje heeft de opzet van een naslagwerk, maar wordt door de auteur, Jan Verheggen, nadrukkelijk als leesboekje aangeprezen. Het bevat behalve de woordenlijst uitleg over de schrijfwijze, de uitspraak en de meervoudsvorming van Latijnse woorden.

Non scholae, sed vitae: niet voor de school maar voor het leven is verschenen bij Uitgeverij Contact en kost f 24,90.
ISBN 90 254 0292 5

● Vergeetwoordenboek

In het Vergeetwoordenboek, nummer 58 van het tijdschrift Raster (in boekvorm), zijn door zo'n vijftig literaire auteurs (o.a. J. Bernlef, Henk Pröpper, K. Schippers, Leo Vroman en A.F.Th. van der Heijden) woorden bijeengebracht waarvan de betekenis in de vergetelheid is geraakt. De auteurs geven geen objectieve definitie van deze woorden, maar proberen door middel van een beschrijving van een persoonlijke herinnering dat woord voor de lezer inhoud te geven. Woorden als kalkedotter, barbiertje, kalissewater, putjesvoetbal en vigulant & fillegrijs wordt hierdoor nieuw leven ingeblazen.

Raster 58, Vergeetwoordenboek is verschenen bij De Bezige Bij en kost f 24,50.
ISBN 90 234 1377 6

● Examentraining

In de reeks Prisma Examentrainingen verschenen onlangs drie delen ter voorbereiding op het eindexamen Nederlands mavo, havo en vwo. Deze examentrainingen bevatten een ‘stappenplan’ waarmee het begrijpend lezen kan worden geoefend. Het gaat daarbij om de onderdelen ‘tekstverklaring’ en ‘samenvatten’ van het Centraal Schriftelijk Eindexamen. Voor het laatste onderdeel wordt een aparte instructie gegeven. Het oefenmateriaal bestaat uit alle eindexamenopdrachten Nederlands vanaf 1987 (voor het mavo vanaf 1988).

De reeks Prisma Examentrainingen Nederlands is samengesteld door Bureau Extext. De delen kosten f 17,50 per stuk.
ISBN 90 274 3031 4 (mavo), 90 274 3032 2 (havo) en 90 274 3033 0 (vwo)

Nederlands van nu

In nummer 4 van het tweemaandelijkse tijdschrift Nederlands van Nu wordt de etymologie van das- en striknamen besproken, staat de ‘Vlaamse voorkeurspelling’ ter discussie, en komt wielertaal aan bod. In de ‘Vragen van lezers’ staan adviezen over met zich meebrengen, verstek geven en droogzwierder. De boekbespreking is gewijd aan de nieuwe Van Dale Nederlands-Engels. Verder stukjes over het taalbeleid van minister Ritzen, over de reorganisatie van de Taalunie en een aankondiging van een grondige herziening van het tijdschrift. In nummer 5 kunt u onder andere lezen over de uitbreiding van taaladvisering binnen de Vlaamse overheid, over benamingen voor soorten brood en schoenen, over het her uit te geven WNT, over de schrijfwijze van samenstellingen als Zuid-West-Vlaanderen, en ten slotte over enkele onlangs verschenen boeken.

Een abonnement op Nederlands van Nu kost Bfr. 550/ f 30,- en is te verkrijgen bij de Vereniging Algemeen Nederlands, Koningsstraat 192 bus 19, B 1000 Brussel. Betaling vanuit Nederland via girorekening 3992897 t.n.v. VAN, Brussel.