Onze Taal. Jaargang 61

[p. 200]

Van woord tot woord
Marlies Philippa
Eurotopia

Denemarken verwerpt Maastricht, nationalistische bewegingen in het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk en Spanje beginnen zich te roeren, België valt uit elkaar en in het Oostblok ontstaan steeds meer staatjes. Het is duidelijk: er bestaat angst voor centralistisch bestuur en er is een tendens tot versplintering. Freddy Heineken, de gepensioneerde voorman en president-commissaris van het gelijknamige concern, speelt daar handig op in met zijn verdeling van Europa in een federatie van 75 staten.

● Geen pais en vree

U hebt het allen kunnen lezen: bezorgd over het moeizame proces van Europese eenwording en het opduikende chauvinisme in Midden- en Oost-Europa, heeft Heineken een fraaie brochure in het Engels laten vervaardigen waarin hij een herindeling van Europa voorstelt. Eind juni is deze brochure uitgegeven door de Amsterdamse Stichting voor Historische Wetenschap. Heineken heeft zich laten inspireren door de Britse historicus Parkinson, en hij heeft diens plannen uitgewerkt in samenwerking met twee Leidse geschiedkundigen, de professoren H.L. Wesseling en H.W. van den Doel. Alle nieuwe landen zullen een bevolking krijgen van tussen de vijf en tien miljoen inwoners. Er zal dus meer evenwicht zijn, waardoor oorlogen gemakkelijker kunnen worden voorkomen.

Een nobel streven, dat mij wel aanspreekt. Niet alleen houd ik niet van oorlog, ook ben ik gek op grenzen. Hoe meer grenzen, hoe meer buitenlanden en hoe meer vakantiegevoel. Toch heb ik mijn bedenkingen. Grote landen kunnen nu last van machtswellust hebben en andere volkeren willen opslorpen, maar met kleine landjes is ook niet alles pais en vree. Denk maar aan de herverdeling van Joegoslavië en, wat onze eigen geschiedenis betreft, aan de oorlogen tussen het bisdom Utrecht en het graafschap Holland. En na de boycot van Nederland door Griekenland geloof ik niet dat de oprichting van de staat Macedonië zo'n vredelievend idee is.

Ook verder schort er nog wel het een en ander aan Heinekens utopie. Als ik bijvoorbeeld naar Scandinavië kijk, vraag ik mij af waarom de Lappen met hun aan het Fins verwante taal geen eigen staat hebben gekregen en waarom de Faeröer (letterlijk ‘Schapeneilanden’) statenloos zijn geworden. Tegenwoordig wonen er heus niet alleen schapen meer! De bevolking bezit een op het IJslands lijkende taal met een rijke literatuur.

● Geen recht aan taal

Voor de naamgeving van de nieuwe staten zijn Heineken en zijn adviseurs uitgegaan van nog bestaande en van historische namen. Die historische namen zijn wel uit heel verschillende tijdvakken geplukt; zo is Mercia de naam van een vroeg-middeleeuws koninkrijk in Engeland, Noricum (Zuidoost-Oostenrijk) die van een Romeinse provincie en Hannover die van een negentiendeeeuws koninkrijk. Dat ze niet uit dezelfde tijd komen, is niet zo erg, ware het niet dat aan die naamgeving grenzen worden gekoppeld. Naar Heineken zegt, zijn de grenzen overigens voornamelijk bepaald door de huidige bestuurlijke eenheden, zoals de graafschappen van Groot-Brittannië en de provincies van Nederland. Helaas heeft hij veel te weinig rekening gehouden met vroegere en hedendaagse taal- en dialectverschillen.

[p. 201]

De verdeling van de Nederlanden zint mij helemaal niet. Heineken denkt aan een driedeling. Ten eerste de staat Holland-Zeeland, bestaande uit de provincies Noord-Holland, Zuid-Holland, Utrecht en Zeeland; dan de staat IJsselland met daarin Friesland, Groningen, Drente, Overijssel, Gelderland en Noord-Brabant (Flevoland wordt gemakshalve maar even vergeten) en ten slotte de staat Vlaanderen, opgebouwd uit Nederlands Limburg, Vlaanderen en Brussel. Wat stelt hij zich voor bij IJsselland? Is hij niet bevreesd voor naderende burgeroorlogen tussen Friezen en Groningers, Drenten en Brabanders? En hoe moeten de Utrechters zich voelen, wonend in een uitstulpsel van Holland en Zeeland? De driedeling van Heineken doet geen recht aan de geschiedenis noch aan de taalkundige verhoudingen.

● Stammenindeling

Ik heb een ander idee. We hebben allemaal op de lagere school geleerd dat onze landen bewoond werden door Friezen, (Neder)franken en (Neder)saksen, die elk hun eigen taal hadden. Die van de Nedersaksen sloot ten nauwste aan bij het Nederduits en die van de Nederfranken heeft de grondslag gevormd voor het latere Nederlands. Laten we die oude indeling als basis nemen en er wat verfijningen op toepassen, vooral wat het Frankische deel betreft.

Dan komen we allereerst tot de oprichting van de staat Friesland. Daartoe behoort Friesland, Flevoland, de Waddeneilanden en Noord-Holland tot aan het IJ, inclusief Amsterdam. In dat deel van Noord-Holland wordt behalve Kennemerlands ook Westfries, Zaans en Waterlands gesproken, en daarin zitten nog heel wat Friese kenmerken. Amsterdam moet erbij omdat dat gedeeltelijk boven het IJ ligt en omdat er in Flevoland ook heel wat Amsterdammers wonen. In vroeger tijden liep Friesland nog veel verder door, maar het stuk ten zuiden van het IJ is al vroeg gefrankiseerd.

De tweede staat is Utrecht, samengesteld uit zuidelijk Noord-Holland, Zuid-Holland, Utrecht en het Gelderse rivierengebied inclusief Arnhem, met als noordoostelijke grens de Oude IJssel. Doetinchem en Doesburg horen erbij. De grens moet naar het oosten worden verlegd, want Kleef en Emmerik zijn tenslotte oorspronkelijk Nederlands. In het nabijgelegen Xanten werd de oudste Nederlandse tekst geschreven! Een gedeelte van Westfalen komt dus bij ons. Daarentegen worden noordelijk Gelderland en de Saksische provincies Groningen, Drente en Overijssel samengevoegd met aangrenzend Nedersaksisch gebied.

● ‘Zuidelijke streek’

Wat de zuidelijke Nederlanden aangaat, moet er een staat Vlaanderen komen: Zeeland (eventueel met de Zuidhollandse eilanden erbij), West-Vlaanderen, Oost-Vlaanderen en Frans-Vlaanderen. Een herleving van het oude graafschap Vlaanderen, dat in veel opzichten nog steeds een aaneengesloten dialectgebied vormt.

De laatste staat zou ik Teisterbant willen noemen, dat ‘zuidelijke streek’ betekent. Het vroegere Teisterbant ligt in het rivierengebied, maar dat maakt niet zoveel uit. Een naam mag wel geëxporteerd worden. Deze nieuwe staat zal Noord-Brabant en de Belgische provincies Antwerpen en Brabant tot aan de taalgrens (inclusief Brussel) omvatten, alsmede Belgisch en Nederlands Limburg. Zuidoost-Limburg gaat naar Noord-Rijnland.

In alle Lage Landen zal harmonie zijn en het leven wordt er weer goed.