Onze Taal. Jaargang 61

[Vervolg Het Groot Dictee der Nederlandse Taal]

te doorspekken met tal van doodgewone woorden die in de dagelijkse schrijfpraktijk telkens weer evenzovele struikelblokken blijken te zijn. Opvallend was dat de vele, toch uit de lagere-schooltijd herkenbare ei/ij-gevallen veel uitglijers opleverden. Kennelijk gaan velen in dat soort situaties elke keer opnieuw twijfelen, en kiezen ze uiteindelijk de verkeerde spelling.

Veelgemaakte fouten waren:

-	gepriviligeerd in plaats van geprivilegieerd;
-	porceleinen in plaats van porseleinen;
-	capuccino in plaats van cappuccino;
-	smeuig in plaats van smeuïg;
-	rattekruid in plaats van rattenkruit;
-	cypressehout in plaats van cipressehout;
-	minitieus in plaats van minutieus;
-	trijpe in plaats van trijpen;
-	wijdse in plaats van weidse;
-	consentieus in plaats van consciëntieus;
-	glooïngen in plaats van glooiingen;
-	persé in plaats van per se (of perse);
-	bespionneren in plaats van bespioneren;
-	stiekum in plaats van stiekem;
-	coupé's in plaats van coupés;
-	pijl in plaats van peil (ergens geen peil op kunnen trekken);
-	décolleté in plaats van decolleté;
-	miniscule in plaats van minuscule;
-	gevlei in plaats van gevlij (in het gevlij komen);
-	uitwijden in plaats van uitweiden;
-	concensus in plaats van consensus.

Verschillende archaïsch klinkende woorden bleken niet bij iedereen bekend, waardoor nogal eens komisch aandoende probeersels opdoken: gesyselleerd voor geciseleerd, landauers voor landouwen, prerogatieven voor pejoratieven.

Met oude uitdrukkingen werd verschrikkelijk geworsteld. Te allen tijde en ten langen leste werden in allerlei variaties opgeschreven, maar zelden goed.

Daarentegen werd nauwelijks gezondigd tegen toch erkende probleemgevallen als adellijk, niemendalletje en litteken.

Op één punt ging vrijwel iedereen de mist in. Dat was in de zin ‘u beider keus is niet de mijne’. Het is

[p. 56]

niet uw, maar u: de keus van u beiden.

De Nijmeegse hoogleraar M. van der Toorn, een van de leden van de jury, zei na afloop dat een evenement als Het Groot Dictee het fenomeen dictee ‘aardig ironiseert’. Niemand hoeft aan een ‘grap’ als deze minderwaardigheidsgevoelens over te houden, maar iedereen wordt wél op een amusante manier met de neus op de feiten gedrukt.

Dat is waarschijnlijk ook het geheim achter het succes van Het Groot Dictee. Anders dan in Frankrijk, waar de ‘Championnats de France d'orthographe’ van Bernard Pivot zijn uitgegroeid tot een echte wedstrijd op het scherpst van de snede (compleet met allerlei afzonderlijke deelnemerscategorieën uit alle delen van de wereld), is Het Groot Dictee in hoge mate een attractief huiskamerspel. Iedereen die iets met taal ‘heeft’, wordt uitgedaagd de meesterproef af te leggen. De lol zit in het meedoen, niet in het resultaat.

■ Groot dictee met klein bereik
Fred Portegies Zwart - Amsterdam

Ik zou aan Onze Taal de vraag willen stellen: is het niet ouderwets om zo'n dictee op tv geheel te richten op voetangels en klemmen, en veel woorden op te nemen die in de schriftelijke omgang sporadisch worden gebruikt? Dat een lerares Nederlands (na gedegen voorbereiding) met vijf fouten het beste resultaat boekte, duidt daarop.

Beheerst dan niemand onze spelling? Natuurlijk wel. Goed spellen houdt óók in: de beschikking hebben over een woordenboek en de bereidheid om het te gebruiken.

Misschien zou je twee dictees moeten geven: een als amusant spel voor ‘enkele fijne luyden’ en een met de meer gebruikelijke moeilijkheden. Dus ook een dictee dat zonder het raadplegen van een woordenboek door de ‘gemiddelde Nederlander’ goed te maken moet zijn. Als een dokter wil weten of iemand goed ter been is, vraagt hij toch ook niet om een stukje te koorddansen? Het met zoveel tamtam gebrachte dictee maakt ons niets wijzer over de huidige kwaliteit van het spellen in Nederland.